Page 1 sur 1

Son ar patatês

Publié : 01 février 2016, 23:47
par Tangi
Studiet 'meus ur ganaouenn bet kavet el levr diwar-benn Bear. En sell on da ginnig anezhi skanet en dielloù, gant ar studiadenn-mañ da heul. Petra a soñjit ?
Etude de la chanson « Son ar patatês » (1888, Pederneg)
Cette chanson, collectée en 1888 auprès de Mari-Jann Marzinn à Pederneg, est extraite du livre Bégard d’hier à d’aujourd’hui (p.144). Au vu de la date de la collecte, la chanteuse devait certainement être née dans la première moitié du XIXe siècle.
1. Vocabulaire
On y trouve quelques mots non utilisés voire non compris aujourd’hui : un trevad (récolte), ar bopl (le peuple), marvaillou (des fables), an dudjentil (les gentilshommes), enaouet (embarrassés), hol (tous, tout)
La locution littéraire « Na ouffenn reï d’ez-he » ne semble plus comprise.
2. Grammaire
Sur le plan de la syntaxe, on note une large utilisation du pronom objet dit infixe, non connue aujourd’hui (cf Favereau 1997, p.109) :
« a rener hen crazan »
« pa ve’r c’houlz d’ho zennan »
« Hech aller ho fareï ha dont d’ho sovetad »
« Pa deuer d’ho zenna, lakad ho charread »
« Euz ar beure hi boazer »
« Ar baysanted gant ho leas ho lonq tout »
« Ann dudjentil, er c’hêriou, ho frepar dilicat »
« Ho c’hass d’ar forn da boac’had »
Une occurrence d’utilisation du substitut de personne à partir de la proposition a est néanmoins concomitante :
« p’ê gwir lacan ‘nezhe mestr ann trevad er vro »
Les articles indéfinis et définis sont systématiquement présents dans leur forme classique :
« ar fesson », « eur chanson », « ann trevad », « an hano », « ar bopl », « war ar maës », « ar saout », « ar c’hezec », « Ann dud », « ar c’hoaraïs », « Eun amzer », « eur foeltrenn », « eur batatezenn », « d’ar paour keiz labourer », « ann douar », « ar re goz », « ar gwinis », « ar muiañ », « ar patatès », « ann ed », etc.
On remarque cependant quelques élisions :
« ê ‘r chenchamant soubenn »
« pa ve’r c’houlz »
Le pluriel alterne entre le -ou et le -o avec une prédominance pour le premier (actuellement, le pluriel en -ou est rarissime) :
« deizio », « plasou », « marvaillou », « destou », « er c’hêriou »
Une rime installe cependant le doute : « elojou » et « ar vro ». Ce pluriel en -ou a-t-il été fidèlement retranscrit ?
Les mutations, avec la même réserve que sur la fidélité de la retranscription, respectent les règles classiques.
« Mar halchenn »
« ar bopl »
« e teuio » : à comparer au « (a) deuio » actuel
« ma vanq »
« pa ve’r c’houlz d’ho zennan »
« Hech aller ho fareï »
« e contan »
« hol dud ma zi »
« tri mevel » : à comparer au « tri vevel » actuel
« Euz ar beure hi boazer »
« mar manq » : étrange, au vu du « ma vanq » précédent
« bars ‘n ho c’horf »
« ho frepar dilicat »
« Ho c’hass dar forn »
3. Conjugaison
Les formes conjuguées de l’auxiliaire avoir-kaout sont longues :
« am bije kompozet »
« netra na eus en douar »
« Hen doa laket »
« Hen eus bet »
« hag am eus tri mevel »
« Hol ho deus zicouret »
On trouve toutefois une occurrence d’une forme raccourcie :
« Me’m eus klevet »
Les désinences conjuguées ne présentent pas d’originalité par rapport à ce qui se dit actuellement :
« Mar halchenn », « e larder », « em gavfemb », « a allomp », « e teuio », « e vefont », « a arruo », « C’hui reï », « P’ê gwir lacan », « Ha pa rafe glav », « Hech aller », « Pa deuer », « Mar karet, e lavarfet e contan », « Lezomp », « Ha lâromp », « Euz ar beure hi boazer », « Kanomp », « A laker »
Les particules verbales a et e sont présentes le plus souvent :
« Gant-ho e larder »
« Em gonzoli a allomp »
« E teuio »
« hac e vefont peillet »
« Pask d’he goulz a arruo »
« a brodu »
« hec’h arri »
« a c’hone »
« a renker »
« Hech aller »
« e lavarfet e contan »
« Ann hol a vô »
« A laker »
Mais elles sont élidées dans quelques exemples :
« C’hui reï »
« Pehini doug »
« P’ê gwir lacan »
« Gwez-all oa »
« Araok ve »
La forme « zo » est écrite sans particule :
« Hol dud ma zi ‘zo contant »
« ar-re ‘n nezhe zo kommod »
4. Prononciation
On trouve beaucoup d’éléments intéressants sur ce plan, en partant de l’hypothèse que l’écrit retranscrit fidèlement la prononciation de la chanteuse.
« goût » : forme réduite de gouzout, comme actuellement
« ‘vit » : aujourd’hui « wit »
« Pehini » : aujourd’hui « Pini »
« dimeuz » : aujourd’hui « deus »
« Gant-ho » : très surprenant, « gantè » aujourd’hui
« meurlargez » : aujourd’hui « malarjé »
« Em » : aujourd’hui « non » (« Em gonzoli », « em gavfemb »)
« rac » : très aujourd’hui, remplacé par « kar »
« ê » : conforme à la prononciation de « eo » aujourd’hui
« evel-t-he » : forme longue du « weltè » actuel
« dez-he » : forme longue du « dè » actuel
« P’ê gwir » : aujourd’hui « pugur » ou « pegour »
« nezhe » : forme longue du « nè » actuel
« warnezhan » : forme longue du « warnañ » actuel
« Araok » : aujourd’hui « e-rog » voire « rog »
« sovetad » : identique au mot actuel
« Euz » : aujourd’hui « deus »
« gloebiet » : aujourd’hui « glébiet »
« lavaret » : forme longue du « lâret » actuel
« Mar » : aujourd’hui « ma »
« da vonet » : aujourd’hui « da vont »
« ive » : aujourd’hui « iyé »
« leas » : étrange pour l’actuel « laezh »
« krampouezh » : aujourd’hui « krampouzh »
« a-roac » : forme étrange au vu du « Araok » précédent

Re: An dielloù

Publié : 03 février 2016, 20:11
par Julien
Lenn 'ma ar ganaouenn-se 'ba un tamm levr bihan : "Pays d'argoat, revue d'Histoire et d'Archéologie de la région de Bourdriac" : Yves Le Camus : Patro' pato, skrivet gant Serj Falezan. Diskwelet 'ma anezhañ deoc'h, ne ma ket ? N'eus ket kalz tra en ennañ e brezhoneg, nemet ar chanson-mañ forz penaos.
Tangi a écrit : « rac » : très aujourd’hui, remplacé par « kar »
Makout 'ra ar ger "rare".
Tangi a écrit : Petra a soñjit ?
Mat eo !

Re: An dielloù

Publié : 03 février 2016, 21:18
par Tangi
'Meus ket soñj deus se nann.

Re: Son ar patatês

Publié : 06 février 2016, 23:55
par Riwal
Interesant-kaer ! Ne 'to ke 'met kas testenn ar son din, hag e lakin an diell enlinenn.

Evel a welit 'meus laket ur sujed nevez evit an diell-mañ.
Diwar vremañ e vo mat lakat ur sujed nevez evit pep diell nevez.

Re: Son ar patatês

Publié : 07 février 2016, 10:05
par Tangi
Mat eo !

Re: Son ar patatês

Publié : 14 février 2016, 16:38
par Riwal
Enlinenn emañ ! 'To ket 'met lavaret pa vo mat digoriñ d'an dud.

Re: Son ar patatês

Publié : 14 février 2016, 20:37
par Tangi
Gra hardi !