Brezhoneg Bro-Vear

Brezhoneg > Galleg

e

Stummioù : e ;

son, sa, ses (à lui)

Pa 'na e gezeg ivez, Maman, ne 'teus ket soñj, 'na ur machin da hadañ patatez.

Pé na i gézeg ie, Maman, teus ke joñj, na machin de hadañ patates.

Quand il avait ses chevaux, Maman, tu ne te souviens pas ? Il avait une machine à semer les pommes de terre.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Lavaret 'na ivez, an hini 'na c'hoant da chom er gêr 'na ket 'met goulenn ur paper... gant e dud quoi, ha neuze e oa kap da chom er gêr.

Lâ na ie, 'n ni na hoan te chom gêr na ke mê goul e paper gan i dut quoi, a neuhe oa kap de chom gêr.

Elle avait dit aussi que celui qui voulait rester à la maison n'avait qu'à demander un mot à ses parents, et il pouvait rester à la maison.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Met xxx (?)... ur c'hras kaer dezhañ kaout e verc'hed ober e labour evitañ peogwir eñ ne oa ket kat d'ober (dre) an avani ne gleve ket, quoi, ne oa ket kat d'ober tout an traoù.

Mè xxx (?) hras kèr déañ kawt i vèrhet or i labour witañ pegur eñ oa k’ kat t’or nañvèin glèwé ket, quoi, oa k’ kat t’or tou ’n trèw.

Mais... Ça l'arrangeait bien d'avoir ses filles pour faire son travail, puisqu'il ne pouvait pas le faire, parce qu'il n'entendait pas, il ne pouvait pas tout faire.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Beñ ya, pa 'nije graet e fagodenn.

Beñ ya, pé nijé gwèd i vagodenn.

Ben oui, quand il avait fait son fagot.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Me 'meus soñj da welet X oc'h arruout er gêr war e lieuz, pa oa bet o prenañ al lieuz e-barzh Bear.

[me møs ’ʃõʃ tə ’weld X ’hajə ’ge̞:ʁ waʁ i liø:s pe wa be ’pʁe:nã liø:s ban ’beaʁ]

Je me rappelle de voir X arriver à la maison sur sa lieuse, quand il avait été acheter une lieuse à Bégard.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

evel se, feiz, evel just, goude, e vamm a oa kozh ha e dad a oa marv pa oa paotr yaouank, ha feiz avat evel se...

Vesé, fé, vèl just, goudé, i vamm ia kos, a i dad oa marw pé oa pod yowank, a fé hat vesé…

Sa mère était âgée et son père est mort quand il était jeune...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ah beñ hennezh zo paotr yaouank ivez ha zo e-unan gant e vamm aze ha n'onn ket petra.

A beñ heñ so pod yowank ie, a zo ihun gan i vamm ahé, a n'onn ke pera.

Il est célibataire et il est seul avec sa mère.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ya peogwir eñ a oa e-unan gant e vamm ivez.

Ya pegur eñ oa ihun gan i vamm ie.

Oui parce qu'il était seul avec sa mère.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ha e vamm a oa arru... oh, a oa arru tost da he retred ivez quoi.

A i vamm oa ai… O oa ai tost de i reutrèd ie quoi.

Et sa mère approchait de la retraite.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ha evel se goude, pa oan arru du-hont feiz, e vamm a oa ganimp, pevar bloaz e oa bet ganimp

A vesé goudé, pé oan ai du-hon, fé, i vamm oa genim, péwar bla oa bé genim.

Et quand je suis arrivée là-bas, sa mère était avec nous. Elle a été quatre ans avec nous.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ha ar menaj bihan 'na e barkoù e-kichen hom re, e-kichen hom re, ha evel se 'meump avantage da brenañ anezhañ ivez... Peogwir ne oa ket 'met dispenn ar c'hleuzioù ha e vez, e vez... Ha e oa graet pezhioù parkoù gante goude ha evel se...

A ménach pïen na i barko kichen hom ré, kichen om ré, a vesé meum avantage de brénañ néañ ie… Pegur oa ke mè dispènn hleuñio, a vé, vé… A oa gwèt péjo parko gantè goudé, a vesé…

Et les champs de la petite ferme étaient près des nôtres, et donc ça nous avantageait de l'acheter. Puisqu'il suffisait d'abattre les talus... Et on en avait fait des grands champs ensuite...

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

X zo bet alies o c'horo ganimp, e-barzh e bark bihan, sell, pa vijemp hom-div o c'horo gant an dorn, sell paour-kaezh bihan, e-pad div eur e vije... Petra 'mijemp graet diontañ, ne oamp ket kat d'ober a-hend-all hañ.

X zo béd alies horo ganim, bah i bark pïen, sèll, pé vijèm om-diw horo gan dorn, sèll, pokes bïen, pad diw eur vijé… Pra mijèm gwèt diontañ, oam ke kat t’or hèndall añ.

X a souvent été avec nous à traire, dans son petit parc. Quand nous étions toutes les deux à traire à la main, regarde le pauvre petit, il restait pendant deux heures... Qu'aurions-nous pu faire de lui ? Nous ne pouvions pas faire autrement.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

'H ae al laezh e-barzh e vañchoù. Ya, met neuze e vez graet da esa ampich anezhañ da vont ivez

’H ê lêz bah i veñcho. Ya, mè neuhé vé gwèt te hésa ampich néañ de von ie.

Le lait rentrait dans ses manches. Oui mais alors on essaie [il faut essayer] de l'en empêcher aussi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha hennezh, hennezh a oa un disque. Ha neuze e vije laket bep a batatezenn e-barzh an disque, ha peogwir e deue en-dro, e deue en-dro neuze, 'nije graet e roudenn a-raok quoi ma kerez, ha evel se bep 'h ae, deue ar rod en-dro neuze... eo an hini e laoske ur batatezenn, patatezenn e-barzh.

A heñ, heñ oa un disque. A neuzé vijé lake bop e batatézenn bah ’n disque, ha pegur dé ’ndro, dé ’ndro neuhé, ’nijé gwèd i roudenn rok quoi ma kées, a vesé bop dê, bopte dé rod ’ndro neuzé, è ni loské e batatézenn bars.

Et c'était un disque. Et alors on mettait une pomme de terre dans [chaque compartiment du] disque, et comme il tournait – il avait fait son sillon avant – et comme ça, au fur et à mesure que la roue tournait, elle laissait une pomme de terre dedans.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

A-raok e oa e vamm gantañ, ha e vamm a c'horoe quoi.

Rog oa i vamm gantañ, a i vamm horoé quoi.

Avant, sa mère était avec lui, et sa mère trayait [les vaches].

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

X ne c'horoe ket a-raok ivez keit e oa gant e vamm ivez.

X horoé ke rog ie, kèit e oa gan i vamm ie.

X ne trayait pas auparavant non plus, quand il était avec sa mère.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

E vamm a oa marvet... Feiz, ne oa ket eñ aze, nann, nann, e-barzh an Almagn e oa, prizonied, pa oa marvet.

I vamm oa marwet... Fé, oa ked eñ ahé, nann, nann, bah 'n Almagn oa, prizoniet, pé oa marwet.

Sa mère était morte..; Lui il n'était pas là, non, il était prisonnier en Allemagne quand sa mère est morte.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha deus noz, deus noz, a-benn seizh eur 'nije fin e labour hañ.

A deuz nos, deu nos, bènn sèiz eur nijé fin i labour añ.

Et le soir, pour sept heures il avait fini son travail.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

E-barzh ar menaj eo se : pep hini a renk arañj e labour deus 'nez d'ober quoi.

Bah ménach é zé : pop ini (a) rèng arañj i labour deus né d’or quoi.

C'est comme ça à la ferme : chacun doit adapter son travail en fonction de ce qu'il a à faire.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ma gazh bihan 'neus bet ur bannac'h laezh, met war e droad 'neus bet anezhañ, war e lost.

Me gas pïen neus bé bañh lês, mè war i droat neus bé néañ, war i lost.

Mon petit chat [imprimé sur le set de table] a eu du lait, mais c'est sur sa patte qu'il l'a eu, sur sa queue.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha feiz neuze e vije laket an appareil e-barzh e c'hodell ha hennezh a rae hepañ.

A fé neuhé vijé laked ’n appareil bah i hodell, ha heñ rê hèpañ.

Alors il mettait l'appareil dans sa poche, et il faisait sans [il s'en passait].

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Pep hini a ra deus e gwellañ.

[pop ini ʁa døs i ’gwelɑ̃]

Chacun fait de son mieux.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Ya pep hini a ra deus e gwellañ, deus e gwellañ. Pep hini a ra deus e gwellañ, hañ ?

[ja pop ini ʁa døs i ˈgwelɑ̃ døs i ˈgwelɑ̃ pop ini ʁa døs i ˈgwelɑ̃ ɑ̃ ɑ̃]

Oui chacun fait de son mieux, de son mieux. Cchacun fait de son mieux, hein ? Hein ?

[ironique]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

ur broc'h emezañ 'neus graet se, eñ a debre tout mel ar gwesped ha ne oa ket... ne oant ket kat da bikat anezhañ, re xxx (?) e oa e groc'hen

[broh meɑ̃ nøz gwɛt se hẽ: ’dɛ:bɛ tud me:l ’gwespət a wa kət wɑ̃ɲ cə kat tə ’bicə neɑ̃ re ? wa i ’grɔhən]

un blaireau dit-il, a fait ça, il mangeait tout le miel des guêpes et il n'avait pas... elles ne pouvaient pas le piquer, sa peau était trop xxx (?)

???

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Ma a gouezhfe e tu d'e di quoi.

[ma ˈgwefe ty di diː kwa]

S'il tombait vers ça maison quoi.

[l'arbre]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Hañ ? Te a zo ur c'hwil bihan, hañ ? Ya hañ ? deus piv eo hañval ? deus e dad pe deus e vamm ? (T : Deus e... deus e vamm kentoc'h !) Ah ya ma 'h eo ur marmouz bihan ya lâr se ya ! gwelloc'h eo lâr (?) se hañ !

[ɑ̃ te zo wil ˈbiən ɑ̃ ja ɑ̃ døs piw e̞ ˈhɑ̃vəl døs i dɑːd pe døs i vɑ̃m ɑ̃ ja ma ɛ ˈmaʁmuːs ˈbiən ja lɑːʁ ze ja welɔχ ɛ zɑːd ze ɑ̃]

Hein ? Tu es un petit espiègle, un petit filou, hein ? Oui, hein ? Oui hein ? À qui il ressemble ? À son père ou à sa mère ? (T : À sa mère plutôt !) Ah oui si c'est un petit coquin oui il vaut mieux dire ça !

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

N'emañ ket o selaou, n'emañ ket e vamm o selaou evel-se eo mat !

[ˈmɑ̃ kə ˈʃilow ˈmɑ̃ kə i vɑ̃m ˈʃilow vəˈsɛ mɑːd]

Elle n'est pas en train d'écouter, sa mère n'est pas en train d'écouter donc c'est bon !

[elle n'est pas là]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Navet a zo un tamm bihan evel... tamm bihan evel kolza met tamm mat... tamm mat abretoc'h d'ober e fleur.

[navɛt so tɑ̃m ˈbiən wɛl əː tɑ̃m ˈbiən wɛl ˈkolza mɛ ˈtɑ̃mat ˈtɑ̃mat aˈbretɔχ doːʁ i flœːʁ]

La navette c'est un peu comme le colza mais beaucoup plus précoce à fleurir.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Dija e oa... a kavo diaes pa ne vo ket e vamm-gozh aze marteze.

[ˈdiʒa wa ˈkavo ˈdiəs pe ˈvo ki vɑ̃m goːz ˈɑe maˈtee]

Déjà qu'il va trouver dur quand sa grand-mère ne sera plus là.

[avec lui à l’école]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

E vamm-gozh a laboure 'ba ar skol Trezelan aze.

[i vɑ̃m goːz laˈbuʁɛ ba skoːl tʁeˈzelɑ̃n ˈɑe]

Sa grand-mère travaillait à l'école de Trezelan.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Kar domaj eo dihuniñ anezhe c'hoazh quoi hañ. Unan bihan evel-se nez ezhomm da gousket. (T: Ya.) Adkargañ e baterioù... (T : Ya avat ma e neus ezhomm...) D'ober las goude ! (T : Teir eur e neus ezhomm hañ.) D'ober las goude !

[kɑ ˈdomaʃ ɛ diˈvyni nɛː wɑːs kwa ɑ̃ yn ˈbiən vəˈsɛ ne eːm gouskət – atˈkaʁgɑ̃ i baˈtʁijo - ˈdobəʁ lɑːs ˈgude – ˈdobəʁ lɑːs ˈgude]

Car c'est dommage de devoir les réveiller. Un petit comme ça a besoin de dormir. (T : Oui.) Recharger ses batteries... (T : Oui s'il a besoin... ) Pour chahuter, semer la pagaille ensuite ! (T : Il a besoin de trois heures hein.) Pour chahuter après !

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

A-hend-all amañ zo ur park hag e zo branolenn bras e anv hañ, branolenn bras.

[hɛndal ɑ̃mɑ̃ zo paʁk a zo ˈbʁɑ̃nɔ̃n bʁɑːs i ˈɑ̃no ɑ̃ ˈbʁɑ̃nɔ̃n bʁɑːs]

Sinon ici il y a un champ là son nom c'est branolenn braz.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Pep hini a ra deus e gwellañ.

[pop ini ʁa døs i ˈgwelɑ̃]

Chacun fait de son mieux, chacun fait au mieux.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Disket neus e leson ya.

[ˈdiskə nøs i ˈləsɔ̃n ja]

Il a [bien] apprit sa leçon oui. [d'un commercial ayant débité tout son baratin]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Ken eo ruz e benn.

[ken ɛ ʁy i bɛn]

À tel point que sa tête est rouge.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Moarvat eo kouezhet deus e gwele ! Pa eo savet abred.

[maˈhad ɛ gwet døs i ˈgwele pe ɛ ˈzavət ˈabʁeːd]

Il est sûrement tombé du lit ! Quand il est levé tôt.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Kollet neus e oremuz.

[ˈkolə nøz i oˈʁəmys]

Il a perdu la tête.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

drailhañ e c'henoù

[ˈdʁaʎɑ̃ i ˈheːno]

parler pour ne rien dire [litt. « abîmer sa bouche »]

Le Dû 2012a p.215 (draillañ) Le Dû 2012b p. 283 (jacasser)

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

O trailhañ he genoù emañ.

[ˈtʁaʎɑ̃ i ˈge:no mɑ̃]

Elle parle pour ne rien dire, elle est fatiguante à continuer de parler. [litt. « elle abîme sa bouche »]

Le Dû 2012a p.215 (draillañ) Le Dû 2012b p. 283 (jacasser)

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)