Brezhoneg Bro-Vear

Brezhoneg > Galleg

deus

Stummioù : deus ; deusontañ ; diontañ ; dionte ; dionti ; dioutañ ; dioute ; diouti ; diouzh ; diouzhimp ; diouzhin ; diouzhit ; diouzhoc'h ; diwac'h ; diwin ; diwiñ ; dontañ ; donte ; donti ; outi ; ouzh ;

de

Ne 'meus ket soñj deus ma yaouankiz kement se.

Meus ke joñch deus me yaouañkis kémé-se.

Je ne me souviens pas tant que ça de ma jeunesse.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

1. An hangar deus du-mañ eo ? 2. A oa aet du-mañ. 1. A oa aet du-se ya. 2. Ya voilà.

1. 'N hangar deus tu-mañ eo ? 2. Oa èt du-mañ. 1. Oa èt duhé ya.

1. C'est le hangar de chez moi ? 2. Qu'on avait emmené chez nous. 1. Ah oui, qu'on avait emmené chez vous. 2. Oui voilà.

1. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
2. Plac'h, 1946, Pederneg
(dastumet gant Riwal)

1. 'Tije ur vatezh pe unan bennaket ordin. 2. Ur vatezh, ya. 1. Beñ ya. E-kichen me 'mije den ebet... 2. Unan deus ar bourk a-hont a deue a-wezhioù, pa vije muioc'h d'ober

1. Tijé vates pé un bénnaked ordin. 2. Vates, ya. 1. Beñ ya, kichen mé mijé dén bét. 2. Un deuz bourk awon dé (a)wêjo, pé vijé muoh d'or.

1. Tu avais toujours une servante ou quelqu'un. 2. une servante, oui. 1. Ben oui. Alors que moi je n'avais personne. 2. Quelqu'un du bourg là-bas venait parfois, quand il y avait plus à faire.

1. Plac'h, 1946, Pederneg
2. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
(dastumet gant Riwal)

Ha goude neuze e oa X deus ar bourk a-hont, ha a deue da sikour ober ivez, zo bet o sikour ac'hanon da c'horo ivez.

A goudé neuhé oa X deuz bourk awon, a dé de jikour or ie, zo béd chikour añw de horo ie.

Et ensuite il y avait X du bourg là-bas, qui venait aider, qui venait m'aider à traire aussi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

1. Ar pezh a oa startañ du-mañ eo e oa tout ar parkoù pell deus ar gêr, pa vije d'ober kaout ar saout er-maez. 2. E vije ret mont war an hent diouzhtu.

1. Péz oa startañ du-mañ ’h è oa toud parko pèll deuz gêr, pé vijé d’or kawt zowt mês. 2. Vijé rét mon war ’n èn dustu.

Ce qui était difficile chez nous, c'est que les champs étaient tous loin de la maison, quand il fallait sortir les vaches. 2. On était tout de suite sur la route.

1. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
2. Plac'h, 1946, Pederneg
(dastumet gant Riwal)

1. Ur wezh e oa ur c'hamion oc'h arruet, deus Pontrev. Nann, deus Bear. 2. Deus Bear, ha 'na laket anezhe da c'halompat.

1. E wéch oa hamion ’h aiet, deus Pontreñ. Nann, deus Béar. 2. Deus Béar, a na lake nè de halompet.

1. Une fois, il y avait un camion qui arrivait, de Pontrieux. Non, de Bégard. 2. De Bégard, et il les avait fait courir [les vaches].

1. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
2. Plac'h, 1946, Pederneg
(dastumet gant Riwal)

Me n'onn ket deus pelec'h, partout. Oh, Trezelan, Sant-Laorañs, Bear, un tamm a bep sort ya. Prad. Ah ya, tud diwar-dro ya.

Mé n’onn ket deus plèh, partout. O, Trézélan, Zan-Lorañs, Béar, tamm bop sort, ya. Prat. A ya, tut tiwar-dro ya.

Je ne sais pas d'où, de partout. De Trézélan, Saint-Laurent, Bégard, d'un peu partout. De Prat. Oui, des gens des environs.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Pep hini a ra deus e gwellañ.

[pop ini ʁa døs i ’gwelɑ̃]

Chacun fait de son mieux.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Ne teus ket gwez re dost deus an ti ?

[ˈtøs kə gweː ʁe dɔs døs ti]

Tu n'as pas d'abres trop proches de la maison ?

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Ya pep hini a ra deus e gwellañ, deus e gwellañ. Pep hini a ra deus e gwellañ, hañ ?

[ja pop ini ʁa døs i ˈgwelɑ̃ døs i ˈgwelɑ̃ pop ini ʁa døs i ˈgwelɑ̃ ɑ̃ ɑ̃]

Oui chacun fait de son mieux, de son mieux. Cchacun fait de son mieux, hein ? Hein ?

[ironique]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Te teus (?) plijadur hañ o sellet deus Julien hañ.

[te tøs pliˈʒɑːdyʁ ɑ̃ zɛl də ˈʒyljɛ̃ ɑ̃]

Tu aimes bien observer Julien hein.

[dit à un enfant en bas âge]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Hañ ? Te a zo ur c'hwil bihan, hañ ? Ya hañ ? deus piv eo hañval ? deus e dad pe deus e vamm ? (T : Deus e... deus e vamm kentoc'h !) Ah ya ma 'h eo ur marmouz bihan ya lâr se ya ! gwelloc'h eo lâr (?) se hañ !

[ɑ̃ te zo wil ˈbiən ɑ̃ ja ɑ̃ døs piw e̞ ˈhɑ̃vəl døs i dɑːd pe døs i vɑ̃m ɑ̃ ja ma ɛ ˈmaʁmuːs ˈbiən ja lɑːʁ ze ja welɔχ ɛ zɑːd ze ɑ̃]

Hein ? Tu es un petit espiègle, un petit filou, hein ? Oui, hein ? Oui hein ? À qui il ressemble ? À son père ou à sa mère ? (T : À sa mère plutôt !) Ah oui si c'est un petit coquin oui il vaut mieux dire ça !

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Ya serten reoù a nez ezhomm da gousket muioc'h evit reoù all se depant deus... N'int ket tout memes tra quoi. Se... se a zo evel tud bras hag a bep sort.

[ja ˈsɛʁtɛn ˈɾeo ne eːm ˈkuskə myχ wi ˈʁeo al ze ˈdepɑ̃n døs ə ˈni cə tut mɔ̃sˈtʁa kwa se se zo wɛl dyt bʁɑːs a bop sɔʁt]

Oui certains on besoin de dormir plus que d'autres, ça dépend de... Ils ne sont pas tous pareils. C'est comme les adultes et tout ça.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Ha da... da gentañ a lâre... a 'na komzet deus kant ugent pe kant tregont neuze (T : Ya ya.) abaoe eo bet fortoc'h, fortoc'h eo bet (T : Ah ya.) met c'hwezhañ a rae da vat dec'h da noz amañ hou ! XXX(?) hent (?), evel des rafales aze.

[a da də ˈgɛntɑ̃ ˈlɑːʁɛ na kɔ̃m døs kɑ̃n ˈygən pe kɑ̃n ˈtʁegɔ̃n nœː bwe e̞ be ˈfoʁtɔh ˈfoʁtɔh ɛ bet mɛ hwe ʁɛ də vat deχ tə nɔ̃ːz ˈɑ̃mɑ̃ (?) wɛl ʁafal ˈɑe]

Le premier jour ils ont dit...il a parlé de 120 ou 130 depuis ça a été plus fort, ça soufflait pour de bon ici hier soir (?) comme des rafales là.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Gant soñjal deus pelec'h emañ hemañ o tont !

[gɑ̃n ˈʒɔ̃əl døs plɛχ mɑ̃ ˈhemɑ̃ tɔ̃n]

Ils se demandent d'où est-ce qu'il sort !

[en parlant de lui même, car il s'adresse en breton aux télévendeurs]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

deus ti Frederique

[døs ti: frede'rik]

de chez Frédérique

Daniel Bihan, 1950, Bear (dastumet gant Tangi)

deus Roc'h Huon e oan arru e Kerdaniou

[dəz rɔ’hyən wɑ̃ ɑj ke̞rda’nio]

de Roc'h Huon j'étais arrivée à Kerdaniou

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

deus e wele 'h a aze, ha deus aze 'h a en e wele

[døz i 'we:le a ahɛ a døz ahɛ a ni 'we:le]

de son lit il va là, et de là il va à son lit

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

hag int a gleve deus an ti

[a iɲ 'glɛwɛ døs ti:]

et eux ils entendaient de la maison

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

deus Sant Laorañs oa deut aze

[də sɑ̃n 'lɔrɑ̃s wa dœd 'ɑhɛ]

elle était venue là de Sant Laorañs

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ur c'hilometr oa deus ar bourk

[ə hilo'mɛd wa døz burk]

du bourg il y avait un kilomètre

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

deus Pontrev oant o tont da dapet Bear

[døs põn'trẽ: wɛɲ tõn də 'dapət 'bear]

ils venaient de Pontrev pour aller sur Bear

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

pa vezez o tont deus Bodlezan

[pe vɛ:s tɔ̃n dəz bo'leən]

quand tu viens de Bodlezan

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

pa diskennez o tont deus Gwenezhan

[pe di'skɛnɛs tɔ̃n tøz gwe'ne:zən]

quand tu descends en venant de Gwenezhan

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

pa deuez deus Gwenezhan

[pe dɛz døz gwe'ne:zən]

quand tu viens de Gwenezhan

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

pa 'h ez deus Kersantez da dapet Ti Kroaz

[pe hɛz døz ə ge̞r’zɑ̃təs də ’dɑpə ti’krwɑ:s]

quand tu vas de Kersantez pour prendre la direction de Ti Kroaz

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Pep hini a ra deus e gwellañ.

[pop ini ʁa døs i ˈgwelɑ̃]

Chacun fait de son mieux, chacun fait au mieux.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Deus pelec'h eo ?

[døs plɛχ e̞]

D'où il est [originaire] ?

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Marteze ne oaran ket avat, se a depand deus peseurt sekteur eo.

[maˈtee waˈʁɑ̃ŋ kə ha ˈdepɑ̃n døs ˈpesœ ˈsɛktəʁ ɛ]

Peut-être je ne sais pas, ça dépend du secteur.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Moarvat eo kouezhet deus e gwele ! Pa eo savet abred.

[maˈhad ɛ gwet døs i ˈgwele pe ɛ ˈzavət ˈabʁeːd]

Il est sûrement tombé du lit ! Quand il est levé tôt.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Kouezhet deus ar gwele !

[kwet døs ˈgwele]

Tombé du lit ! [de quelqu'un de levé tôt, sur un ton moqueur]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

deus pelec'h 'teus tapet honnezh ? deus ar raden ...

[dəs ple̞h tøs 'tɑpə hɔ̃:s dəz 'ɹɑ:dən]

d'où as-tu attrapé celle-là [tique] ? de fougères...

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

fonction (en – de)

E-barzh ar menaj eo se : pep hini a renk arañj e labour deus 'nez d'ober quoi.

Bah ménach é zé : pop ini (a) rèng arañj i labour deus né d’or quoi.

C'est comme ça à la ferme : chacun doit adapter son travail en fonction de ce qu'il a à faire.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

se a depand, deus a vez an traoù

[ze 'depɑ̃n døz ve ntɾɛw]

ça dépend, c'est selon les choses

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

nann met deus... deus ar gont 'h eo bet e-lec'h all ivez, amañ eo bet gwelloc'h c'hoazh

[nɑ̃n mɛd dəz dəz gɔ̃n hɛ bed le̞h ɑl je ’ɑ̃mɑ̃ ɛ be ’gwɛlɔh hwɑs]

non mais par rapport à la quantité qu'il y a eu ailleurs aussi [mauvais temps], ici ça a été encore meilleur

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

deus e vez ar bouez

[dəz ve bwe:s]

en fonction du poids

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

deus a lâr hennezh

[døz lɑ:r hẽ:s]

selon ce qu'il dit

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

deus an traoù a vije d'ober

[døz drɛw viʒe do:r]

en fonction des choses qu'il y avait à faire

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

deus an traoù a veze ezhomm

[dəz ən trɛw viʒe e:m]

en fonction de ce qu'il y avait besoin

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

hag euh... ec'h an da vuzuriñ anezhañ deus al loa

[ag ə hɑ̃ də vy'zy:rĩ neɑ̃ dez lwɑ:]

et euh... je vais le mesurer en fonction de [pour l'adapter à] la cuillère

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

deus a veze a veze paeet

[døz viʒe viʒe 'pɛɛt]

on payait en fonction de ce qu'il y avait [ce qui était pesé sur la balance]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

gwisket on deus se

['gwiskɛd ɔ̃ døs se]

je suis habillé en fonction [du temps froid]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

marteze e oaro deus 'mo espliket dezhañ

[ma'tee 'wɑ:ro døz mo es'plikət 'teɑ̃]

il saura peut-être d'après [en fonction de] ce que je lui aurai expliqué

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

... deus pet kezeg e veze

[døs pe:t 'ke:zɛg viʒe]

... selon combien [en fonction du nombre] de chevaux il y avait

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

bevet e veze deus an traoù a veze

['bewəd viʒe døz ən trɛw viʒe]

on vivait selon les choses qu'il y avait

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

tan a ra deus he c'hoad

[tɑ̃:n ra døz i hwɑt]

elle fait du feu selon son bois [elle fait en fonction de ses moyens]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

Deus se e vije ret ober. Ret e vije bezañ gant se c'hoazh. Kar ar re-se a oa kat da vidañ ar vuoc'h evel-se.

[døs 'se viʒe ʁed 'ɔːʁ – ʁed viʒe 'beã gãn 'se hwas – ka 'ʁehe wa 'kat tə 'viːdã 'vyh vəse]

Il fallait en tenir compte. Il fallait être vigilant. Car ils [les veaux] étaient capable de vider [tarir] la vache comme ça.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

à

A debr mat deus he goan ya !

[dɛːb mɑː døs i gwɑ̃:n ja]

(Elle) mange bien son souper oui ! [de quelqu'un qui a un embonpoint]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Hañval deus ar ganig met brasoc'h eo.

[ˈhɑ̃vəl døs gãˈnitʲən mɛ ˈbʁasoχ ɛ]

Qui ressemble au canard mais elle est plus grande. [l'oie]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

contre

Ha pa vijent laket en o sav evel se, ma kerez, harpet an eil deus eben evel se, aze e sec'hent diouzhtu bepred quoi.

A pé vijènt laket ’n o za vesé, ma kées, arped ’n èil deus ibên vesé, ahé séhènt dustu bopet quoi.

Et quand on les mettait debouts comme ça, si tu veux, appuyés les uns contre les autres, ils séchaient rapidement.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

d'après

Ha neuze, pa digores anezhañ deus ar fin, deus ar son e vije gouvezet penaos e vije quoi, pe e vije krog an amann da dont pe betra quoi.

[a nœhe pa ’djɔʁɛz ’neã døs ’fiːn – døs ’zõːn viʒe gu’veːət pe’noːz ’viːʒe kwa – pe viʒe ’kʁog na’mãn də ’dõn pə ’bʁaː kwa]

Et alors, quand tu l'ouvrais à la fin, on savait d'après le son comme c'était, si le beurre commençait à venir ou quoi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

selon

paotred ar mor aze a oare deus ar pesk... deus ar c'hokich ha deus tout

['potə mo:r 'ɑhɛ 'wɑ:rɛ dəs pesk dəs 'hokiʃ a dəs tut]

les gars de la côte là savaient selon les poiss... selon les coquillages et tout [prévoir le temps]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

... meskañ ar yeot gant foenn pe gant plouz, deus... deus a veze

['meskɑ̃ 'jɛwɔd gɑ̃n vwɛn pe gɑ̃n plu:s døz døz viʒe]

... mélanger l'herbe avec du foin ou de la paille, selon ce qu'il y avait

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ar re-se a rae deus an heol

[ʁee ʁe dœz 'nɛwɔl]

ceux-là faisaient en fonction du soleil

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ha ni a veze invitet a-wechoù d'ar c'hrampouezh hag euh... n'onn ket pehini deus ar Bihanted... hag e lâremp « oh, deus kouezho ! », kar ma welez un dakenn o kouezhal warni n'houlez ket deus ar grampouezhenn, « homañ a vo deoc'h ? » « ah ! deus kouezho » a veze lâret d'an hini gozh

[a nim viʒe ɛ̃'vitə 'we:ʒo də 'hɾɑ̃mpus ag ə nɔ̃ kə 'pi:ni døz bi'jɑ̃ntət a 'lɑ:ɾɛm o dys 'kwe:o kar ma 'wɛ:lɛz 'ndɑkən 'kweəl warni 'nu:lɛs kə døz grɑ̃m'pwɛn 'homɑ̃ vo dɑx a dœs 'kwe:o viʒe lɑʁd də n:i go:s]

et nous étions invités parfois aux crêpes et euh... je ne sais pas lequel des Bihans... et nous disions « oh ! selon ce qui tombera », car si tu vois une goutte [de tabac à priser] tomber dessus tu ne veux pas de la crêpe, « celle-ci sera pour vous ? » « ah ! selon ce qui tombera » qu'on disait à la vieille

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

deus se a reomp

[døs se rɑ̃m]

nous faisons en fonction de ça

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)