Brezhoneg Bro-Vear

Klask

Kavet zo bet 23 frazenn.
12

e lake he c'hoef bras

['lɑke i hwef'bʁɑ:s]

elle mettait sa grande coiffe

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Homañ a doug ar c'hoef bras evit ar seremonioù hag a doug ar c'hoef bihan evit an oferenn sul : an oferenn beure evit tud ar gêr hag an oferenn bred evit ar reoù all.

Homan doug hwéf bras wit sérémoniyo a doug hwéf bieun wit novèrn zul : novèrn beuré wit tud gêr a novèr-n brét wit réw al.

[’homã du:g hwef 'bʁas wit seʁemo’nijo a dug hwef 'bi:ən wid no’vɛʁn 'zyl] - no'vɛʁn ’bø:ʁe wit tyd gɛ:ʁ a novɛʁn’bʁet wit ʁew 'al]

Celle-ci porte la grande coiffe pour les cérémonies et porte la petite coiffe pour la messe du dimanche : la messe matinale [7h-7h30] pour les gens de garde et la messe [10h30-11h] pour les autres.

Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)

Met heu... ne gredan ket ne vije nemeti aze gant ur c'hoef bras. Nann.

[mɛd ø gʁe’dãkət viʒe ’mɛʁti ahe gãn hwef ’bʁaːs – nãn]

Mais heu... je ne crois pas qu'il n'y ait qu'elle qui porte une grande coiffe. Non.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Honnezh evel-just a lakje he c'hoef bras an deiz... an deiz a oa he merc'h oc'h eurejiñ quoi.

['hõz vɛlʒyst 'lakʃe i hwef'bʁaːz 'de – 'de wa i 'mɛʁχ hø'ʁøːʒi kwa]

Elle, bien sûr, elle mettait sa grande coiffe le jour où se mariait sa fille.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Met pa oan yaouank me e oa kalz reoù gozh ha e vije ur c'hoef gante abaoe e vijent savet ken ec'h aent da gousket.

[mɛt pe wãn 'jɔwãŋ me a 'kaːləs ʁew 'goːs a viʒé ə 'hwef 'kãnte̞ bwe viʒɛŋ 'saːvət ken he̞ŋ da 'guskət]

Mais quand moi j'étais jeune, il y avait beaucoup d'anciennes qui portaient la coiffe du lever au coucher.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha goude a-wechoù, ma 'nije c'hoant an nen da gaout un tok ivez, plas ur c'hoef, a-wechoù e vije paeet dezhañ, met a-wechoù ne vije ket ivez. « Oh, ne 'po ket. Hola. Gant ho koef e refet. »

[a ’guːdə ’we̞ːʒo ma niʒe hwãn ’nen də ’gawd n’tok plas ə ’hwef – ’we̞ːʒo viʒe ’pe̞ət ’teã mɛ ’we̞ːʒo viʒe kəd iə – o po ’kət – hola – gãn o ’kwef ’ʁefət]

Si on voulait avoir un chapeau à la place d'une coiffe, parfois on nous en payait un, mais parfois non. « Oh vous n'en aurez pas. Hola. Vous ferez avec votre coiffe (= vous vous contenterez de votre coiffe). »

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ar c'hoef 'nije begoù en-traoñ. A-wechoù e vijent war-raok hag a-wechoù e vijent... Darn a lakae o re war-dreñv, abalamour ne vijent ket añmerdet gante quoi.

[’hwef niʒe ’beːgo n’tʁɔw – ’we̞ːʒo viʒɛŋ waʁ’ʁok a ’we̞ːʒo viʒɛŋ – ’daʁn ’lake o ’ʁeː waʁ’dʁẽː bãw viʒɛŋ kəd ã’mɛʁdət ’kãnte kwa]

La coiffe avait des pointes vers le bas. Parfois elles étaient vers l'avant, parfois elles étaient... Certaines les mettaient vers l'arrière, pour ne pas être emmerdées avec.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Met pa vije kestion gant ar velo, gant ur c'hoef, ne vije ket gwall interesant.

[mɛ pe vie kis'tiən gãn 'veːlo gãn ə hwef vie kə gwe̞l inte'ʁesən]

Mais quand il s'agissait d'aller à vélo avec une coiffe, ce n'était pas très pratique/agréable.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha peogwir a-wechoù zo darn ha e vije bravoc'h evit darn all ivez, e vije moaien da choaz. Hola. Ar c'hoef neuze a vije... Darn anezhe a vije muioc'h ma kerez heu... tourbilhonnet tro-ha-zro hag a bep sort evit darn all. Darn all a vije muioc'h ma kerez heu... di... dis...

[a pəgyːʁ ’we̞ːʒo zo ’daʁn a viʒe ’bʁawɔh wit daʁn ’al iə viʒe ’mwɔjən də ’ʃwaːs – hola ’hwef nœhe viʒe – ’daʁn ne̞ː viʒe ’myɔh ma’keəz ø tuʁbi’jõnət tʁoə’zʁoː a bɔpsɔʁt wi daʁn ’al – daʁn ’al viʒe ’myɔh ma’keəz ø di dis]

Parce que parfois, il y en avait certaines [coiffes] qui étaient plus belles que d'autres, on pouvait choisir. Alors la coiffe était... Certaines d'entre elles étaient, si tu veux, plus tourbillonnées tout autour et tout que d'autres. Certaines autres était plus...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Evel ma vije unan o timeziñ, ar plac'h yaouank o timeziñ, e lakae he mamm he c'hoef bras. Hola. Se a oa un dra bennak.

[vɛl ma viʒe 'yn ti'miː plah 'jɔwãŋ ti'miː 'lake i 'mãm i hwef 'pʁaːs – olaː ze wa ən dʁa be'naːk]

Lorsqu'une se mariait, la jeune fille se mariait, sa mère mettait sa grande coiffe. Hola. Ça c'était quelque chose.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ac'hanta, pelloc'h e raent bepred hañ. Ah ya, ar re-se 'neuint derc'het da lakat o c'hoef hañ.

[’hãnta ’pɛlɔh ʁɛŋ ’bɔpədã – a ja ’ʁehe nøŋ ’dɛhət tə ’lakəd o ’hwef ã]

Eh bien, elles l'ont fait plus longtemps que ça. Ah oui, elles ont continué à porter la coiffe.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ma 'h aent d'un eured e lakaent ur c'hoef... ur c'hoef all. Ar c'hoef bras a vije graet deus honnezh. Evel-se e c'hallez krediñ e vije bravoc'h evit eben.

[ma hɛŋ də’nøːʁət ’lakɛŋ ə ’hwef – ə hwef ’al – hwef ’pʁaːz viʒe gwe̞t tøs ’hõs – vəse ’halɛs ’kʁedi viʒe ’bʁawɔh wit i’beːn]

Si elles allaient à un mariage, elles mettaient une autre coiffe, qu'on appelait la grande coiffe. Donc tu peux croire qu'elle était plus jolie que l'autre.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Met... Ah ya, a-wechoù ne vije ket laket ur c'hoef, neuze e vije laket... un dra bennaket, me a oar petra. Un tok un tamm bihan...

[mɛ – a ja ’we̞ːʒo viʒe kə ’lakə ’hwef – nœhe viʒe ’lakəd ø – n’dʁa be’nakət me waʁ ’pʁa – ən ’tɔk tãm’biən]

Mais... Ah oui, parfois on ne mettait pas de coiffe. Alors on mettait... je ne sais pas... un chapeau un peu...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ar c'hoef a vije laket en he flas, ha neuze e vije boutet heu... spilhoù koef e-barzh, ha feiz mat ha... Hoñ 'h ae war-raok koura.

[’hwef viʒe ’lakə ni ’vlas – a nœhe viʒe ’butəd ø ˌspiʎo’kwef baʁs – a fe ’maːt a hõ ’he waʁ’ʁok kuɾa]

On mettait la coiffe en place, et alors on enfonçait des aiguilles de coiffe dedans, et c'était bon comme ça... Ça partait comme ça quoi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ya, ar re-se a vije ret formiñ anezhe deus a-drek aze. Ha neuze, aze e oa ul las, ha hennezh, hennezh a starde amañ evel-hemm a-drek, da serriñ, da serriñ un tamm ar c'hoef en-traoñ amañ.

[ja ʁe'ze viʒe ʁɛt 'fɔʁmi 'nɛ døz 'dʁek ahe – a nœhe ahe wa 'las – a hẽs hẽs 'staʁde ãmã vɛ'lɛm 'dʁek – də 'zɛi də 'zɛɾi tãm 'hwef 'tʁɔw ãmã]

Oui, il fallait les former [les coiffes] par l'arrière. Et il y avait un lacet qui se serrait ici comme ça derrière, pour fermer un peu la coiffe en bas ici.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Met arru a raent da louzañ. Aezet. Ya. Ar c'hoef zo gwenn te.

[mɛ 'aj ə ʁɛŋ tə 'luːzã – 'ɛːzət – ja – 'hwef so 'gwɛn te]

Mais elles se salissaient facilement. Oui. Les coiffes sont blanches, bien sûr.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ar bugel bihan a blije dezhañ kregiñ ba ar c'hoef quoi. Ha ne vije ket c'hoant kaer da welet anezhañ oc'h ober met bepred e vije boutet warnañ a-wechoù, oc'h esa lakat ampich anezhañ d'ober quoi. Neuze e c'harme.

[ˌbuːgəl’biən ’bliʒe ’deã ’kʁiːgĩ bah ’hwef kwa – a viʒe kə hwãn’kɛːʁ də ’weːlə ’neã ’hɔːʁ – mɛdø ’bɔpət viʒə ’butə ’waʁnã ’we̞ʒo – ’he̞sa ’lakə ’hãmpiʃ ’neã ’dɔːʁ kwa – nœhe ’haʁme]

Le petit enfant [en général] aimait bien attraper la coiffe. Et on ne voulait pas trop qu'il le fasse, mais en tout cas, on le repoussait parfois, pour essayer de l'empêcher de le faire. Alors il pleurait.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ya. D'ar c'houlz-se e vije laket ur c'hoef kazi bemdez.

[ja də ’huls se viʒe ’lakə ’hwef kahe ’bãmde]

Oui, à cette époque, on mettait une coiffe presque tous les jours.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ne vije ket brav se, gwelet ur plac'h gant ur c'hoef ha ne vije ket mat en he flas quoi, peogwir neuze e vije a-dreuz. A-hed pe a-viziez e vije, ne vije ket strikt quoi.

[viʒe kə 'bʁaw ze – 'gwelə 'plaχ gãn 'hwef a viʒe kə 'maːd ni 'vlas kwa – pə'gyːʁ 'nœhə viʒe 'dʁœːs – 'heːt pe 'viəz viʒe – viʒe kə 'stʁik kwa]

Ce n'était pas beau à voir, une femme dont la coiffe n'était pas bien en place, parce qu'alors elle était de travers. Elle était en long ou en biais, peu importe.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Me ? Oh me ne 'ma ket bet laket kement-se. Un tamm 'ma bet graet bepred peogwir e vije laket, ma kerez, met pas kement-se maleürus, nann nann nann. Me ne vije ket ur c'hoef ganin bemdez.

[me – o me ma kə be ’lakə kemese – tãm ma be ’gwɛt ’bɔpət – pə’gyːʁ viʒe ’lakət makeːs – mɛ pas kemese ma’luːʁus – nãn nãn nãn – me viʒe kə ə ’hwef kə’nĩ ’bawde]

Moi ? Oh moi je n'en ai pas mis tant que ça. Je l'ai fait un peu, puisqu'on en mettait, si tu veux, mais vraiment pas tant que ça, non. Moi je ne portais pas une coiffe tous les jours.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Kavet zo bet 23 frazenn.
12