Brezhoneg Bro-Vear

Klask

Kavet zo bet 51 frazenn.
123

en tu-hont d'an hent bras roial ? ar Sklaerded, ya, evel e lâr ar chanson ivez, « pa 'memp poan d'hom daoulagad, 'h aemp da welet eu... gant ur galon dener, 'h aemp da welet... Itron Varia ar Sklaerded »

[... - ˈsklɛꝛdɛt - ja - ... - ... - ... - ... - iˌtɣɔ̃n vaˈɣiˑa ˈsklɛꝛdɛt]

Plounerin
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Rozali Herve, 1932, Tremel (dastumet gant Tangi)

oh, 'deus ket ezhomm da dont hañ ! aze xxx ( ?) serriñ ma daoulagad, 'welin ket anezhi, ha n'houllan ket e deuje aze d'ober signajrioù, chom er gêr !

[o - døs ˌkem ˈdɔ̃n ɑ̃ - ˌɑˑe̞ ? ˈze̞ˑĩ mə dɔwˈlɑːgad we̞ˌlĩŋ kə ˈne̞j - a nuˌlɑ̃ kə ˌdœʃe ˌɑhe̞ ˌdo̞ˑbəɹ siɲaʒˈɹiˑu - ˌʃo̞m ˈge̞ːɹ]

oh, il ne faut pas qu'elle vienne hein ! là xxx ( ?) fermer mes yeux, je ne la verrai pas, et je ne veux pas qu'elle vienne là pour faire ses singeries, qu'elle reste chez elle !

???

Janin an Herveig, 1932, Ploueg (dastumet gant Tangi)

goude, a-benn div eur pe deir eur goude e oa arri daou, menotet a-drek o gein aze (ar re-se ?) gante, daou yaouank, tapet 'ba... daou vevel 'ba ar menajoù aze, unan anezhe a oa kavet 'ba Servel goude, tennet e daoulagad dezhañ, e oa bev, stag 'ba eu... unan marv gantañ 'ba ar fos, hag e oa bev, goude e oa marvet en ospital Lannuon, teir sizhun goude

[ˌguˑde - ˌbe̞n ˈdiˑvəɹ pe ˈdɛːɹəɹ ˌguˑde wa ˌɑj ˈdo̞w - møˈnotəd ˌdɾeg o ˈgɛɲ ˌɑhe̞ se ˌgɑ̃te̞ - do̞w ˈjo̞wɑ̃ŋ - ˌtɑpə bah - do̞w ˈvewəl ba meˈnɑːʒo ˌɑˑe̞ - ˈyˑn ne̞ wa ˌkɑˑd bah ˈzɛɹwəl ˌguˑde - ˌtɛn i do̞wˈlɑːgad ˌdeˑɑ̃ - wa ˈbew - ˌstɑˑg bah ə - ˌyn ˈmɑɹw gɑ̃tɑ̃ bah ˈfos - a wa ˈbew - ˌguˑde wa ˈmɑɹwə ɛn ɔsˈpital lɑ̃ˈnyˑɔ̃n - tɛɹ ˈzyːn ˌguˑde]

après, deux ou trois heures après, deux étaient arrivés, menottés derrière leur dos là (ceux-là ?) avec eux, deux jeunes, pris à... deux valets dans les fermes là, l'un deux avait été trouvé à Servel après, les yeux arrachés, il était vivant, attaché à euh... quelqu'un de mort avec lui dans la fosse, et il était vivant, après il était mort à l'hôpital de Lannuon, trois semaines après

Jakez Dilinan, 1931, Kemperven (dastumet gant Tangi)

eskuz ac'hanon met ret eo din gwelet penaos... kement ha ur wech... kement ha gwelet, kement ha... 'h an da dapet ma lunedoù kar... ma daoulagad 'h a da fall ivez, se an hini eo an gwashañ

[ˌɛskyz ˈɑ̃ːnɔ̃ mɛ ˌɹɛd e̞ ˌdĩ ˈgwe̞lt pəˌnɔ̃ˑz - ˌkemnta ˈweʃ - ˌkemnta ˈgwe̞ˑlə - ˌkemnta - ˌhɑ̃ də ˌdɑpə mə lyˈneːdo kaɹ - mə do̞wˈlɑːgəd ˌhɑ də ˈvɑl ˌiˑe - ˌze ni e̞ ˈngwɑsɑ̃]

excuse-moi mais il faut que je vois comment... tant qu'à une fois... tant qu'à voir, tant qu'à... je vais prendre mes lunettes car... ma vue baisse aussi, c'est ça le pire

Simona ar Bilhon, 1936, Bear (dastumet gant Tangi)

oh ! arri eo poent din cheñch ma daoulagad

[o - ˌɑj e̞ ˌpwɛn dĩ ˈʃɛ̃ʃ mə do̞wˈlɑːgət]

oh ! il est temps que je change mes yeux [vue qui baisse]

Andre ar Filous, 1931, Mousteruz (dastumet gant Tangi)

Francine Duval, paneved d'he daoulagad e oa dall

[... dyˌvɑˑl - pevɛꝛtə di dɔwˈlɑːgad wa ˈdɑl]

Francine Duval, sans ses yeux elle aurait été aveugle


Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Deniz Yakob, 1934, Plouared (dastumet gant Tangi)

1. ha neuze e oa ur stank a-hont, pe ur stank pe ur feunteun ivez, Feunteun Sant Ezekiel ivez, e oa sañset rennomée evit an daoulagad, person Bulien pa 'h ae en prosesion, 'h ae betek a-hont hag e walc'he e zaoulagad, 'ba ar feunteun, ar feunteun gwechall e vije kaset saout d'evañ dour a-hont, goude e droent o revr e-barzh peneogwir 'da c'hoant da gac'hat e-barzh 2. ha neuze e foerent !

1 [a ˌnœhe wa ˈstɑ̃ŋ ˌɑ̃wɔ̃n - pe ˈstɑ̃ŋ pe ˈvœntən ˌiˑe - ˌvœntən zɑ̃n ezeˈkiˑəl ˌiˑe - wa ˈsɑ̃səd ... wid ən do̞wˈlɑːgət - ˌpɛɹsɔ̃n ˈbyʎən pa hɛ npɹoseˈsiˑɔ̃n - hɛ ˌbekəd ˌɑ̃wɔ̃n a ˈwɑlɣɛ i zo̞wˈlɑːgət - bah ˈvœntən - ə ˈvœntən gweˈʒɑl ˌviʒe ˈkɑsə ˈzo̞wd ˈdeːvə ˈduːɹ ˌɑ̃wɔ̃n - ˌguˑde ˈdɹoˑɛɲ o ˈɹɛːɹ ˌbɑɹs pynyˌgyˑɹ da ˈhwɑ̃n də ˈgɑhə ˈbɑɹs] 2. [a ˌnœˑe ˈvweːɹɛɲ]

1. et il y avait un avoir aussi là-bas, ou un lavoir ou une fontaine aussi, Feunteun Sant Ezekiel aussi, elle était renommée en principe pour les yeux, le curé de Bulien quand il allait en procession, allait jusque là-bas et il se lavait les yeux, dans la fontaine, la fontaine autrefois on y emmenait les vaches pour boire de l'eau là-bas, après elles tournaient le derrière dedans puisqu'elles avaient envie de déféquer dedans 2. et alors elles foiraient !

Lanvezeag

1. Ivet an Du, 1937, Kaouenneg
2. Solañj Beuvan, 1949, Kawan
(dastumet gant Tangi)

a-raok 'ma unan, eñ a oa drouk, e lampe ganin, hemañ 'na lâret din, « (virez ?) ket hennezh emezañ, un dro bennaket emezañ e lampo gant da daoulagad hañ emezañ »

[ɹog ma yn hẽ̞: wa dɾuk ’lɑ̃me gə’nĩ hem na lɑ:d dĩ gi’ɾeskə hẽ̞:z meɑ̃ dɾo mə’nɑkəd meɑ̃ ’lɑ̃mpo gɑ̃n də do̞w’lɑ:gad ɑ̃ meɑ̃]

avant j'en avais un [coq], il était méchant, il me sautait dessus, celui-ci m'avait dit « ne le (garde ?) pas disait-il, un coup ou l'autre il te sautera aux yeux disait-il »

???

Janed Merrien, 1936, Bear (dastumet gant Tangi)

aze emañ bepred ar feunteun, e-tal ar chapel e oa ur feunteun hag a oa evit an daoulagad, ha 'meus soñj memes pa oan... pa oan bihan ma kerez, me 'meus soñj da welet tud, merc'hed kozh, o tont, o tont amañ da... da welet ma mamm, da gerc'hat dour da... peogwir e gomañsent kaout teñval-gweled e deuent aze da welet eu... hag e vije roet ur voutailhad dour dezhe da vont d'ar gêr, ar re-seoù a deu d'evañ kafe gant ma mamm hag e vijent o tiskutiñ ha tout ha me a vije lâret din mont da gerc'hat dour d'ar feunteun, ar feunteun zo uheloc'h evit an dro-gorn diouzhtu aze, me n'aen ket ordin da gerc'hat dour d'ar feunteun, me a dape dour a deue deus lec'h all hag a rae memes efed

[’ɑ:he mɑ̃ ’bopəd ə ’vœntən tal ’ʃɑpəl wa ’vœntən ag ə wa win do̞w’lɑ:gət a mœz ʒɔ̃:s ’mɔ̃məs pwɑ̃n pə wɑ̃n ’bi:ən ma ’ke:ʁes me mœz ʒɔ̃:s də ’we̞:lət tyt ’mɛʁhɛt ko:s dɔ̃n dɔ̃n ’ɑ̃mɑ̃ də də we̞:l mə mɑ̃m də ’gɛʁhəd du:ʁ də pu ko’mɑ̃sɛɲ kɑ:t ’tẽ:vəl ’gwe̞:lət dɛɲ ’ɑ:he də ’we̞:ləd ə a viʃe ’ɹo:əd ə vu’tɑjə du:ɹ dɛ: də vɔ̃n də ge̞:ɹ zew dɛ ’ɑ:he ’de:və ’kɑfe gɑ̃n mə mɑ̃m a viʃe tis’kytĩ a tut a me viʃe lɑ:d dĩ mɔ̃n də ’gɛʁhə du:ɹ də ’vœntən ə ’vœntən zo y’ɛlɔx win dʁo’gɔɹn dys’ty ’ɑ:he me nɛŋ kəd ɔɹ’din də ’gɛʁhə du:ɹ də ’vœntən me ’dɑpɛ du:ɹ dɛ dəz le̞h al a ʁɛ ’mɔ̃məz ’efət]

la fontaine est toujours là, à côté de la chapelle il y avait une fontaine pour les yeux, et je me souviens même quand j'étais... quand j'étais petit si tu veux, je me souviens de voir des gens, de vieilles femmes, venir... venir ici pour voir ma mère, pour aller chercher de l'eau pour... puisqu'elles commençaient à mal voir elles venaient là pour voir euh... et on leur donnait une bouteille d'eau pour chez elle, celles-là venaient boire le café avec ma mère et elles discutaient et tout et moi on me disait d'aller chercher de l'eau à la fontaine, la fontaine qui est plus haut que le virage totu de suite là, moi je n'allais pas tout le temps chercher de l'eau à la fontaine, moi je prenais de l'eau qui arrivait d'ailleurs et qui faisait le même effet

Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi)

ampich ar graean da dont 'ba da daoulagad, ar graean, ar graean ya, le sable, ar graean, ar c'hraean

[’hɑ̃mpiʒ ’gɹe:ən dɔ̃n bah də do̞w’lɑ:gət ’gɹe:ən ’gɹe:ən ja lə sɑb ’gɹe:ən ’hɹe:ən]

empêcher le sable de venir dans les yeux, le sable, le sable oui, le sable, le sable, le sable [meule]


Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Jañ-Batist an Tieg, 1935, Langoad (dastumet gant Tangi)

Ma gazh bihan zo amañ, hemañ zo ganin pell zo amañ, ha fur eo, n'eo ket bet... n'eo ket bet en em evadet gwech ebet alese. Nann, ne 'neus ket c'hoant da vont kuit, ya. Koant eo. Plij a ra anezhañ din. Maman 'na paeet hennezh din, hennezh zo dessous de plats. Daoulagad lemm dezhañ.

Mon petit chat est ici, il est avec moi depuis longtemps, et il est sage. Il ne s'est jamais évadé d'ici. Non, il n'a pas envie de partir. Il est joli. Je l'aime bien. Maman me l'avait payé, c'est un dessous-de-plats. Il a deux yeux vifs.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ha me a oa ur vazh ganin ha 'ma ket lâret mann ebet dezhañ kazi, neuze ne fiñve ket, 'ma tremenet ma bazh evel-se dindan, « tchou ! » emezañ, ha strinket anezhi e-krec'h, inkomprenabl hañ, adalek 'da tennet he daoulagad diwarnañ 'na gouvezet kwa, 'na kroget en enni ha 'na... ha hoñ 'na gwelet ar vazh oc'h arriet moarvat ivez dre dindan, 'ma ket skoet warni kwa, ar bod a lâran dit a oa evel-se ha me 'ma tremenet ma bazh dre dindan da welet peseurt reaksion 'na, ha « tak ! » emezañ, kroget (anezhi ?) ha strinket anezhi en aer

[a me wa vɑ:s kɑ̃nĩ a ma kə lɑ:ɹ mɑ̃n’bet teɑ̃ ’kɑ:he ’nœ:he vĩ’wekət ma tɾe’me:nəd mə vɑ:z və’se di’nɑ̃:n ʃu meɑ̃ a ’stɾiŋcə nɛj kwex iŋkɔ̃m’pɾe:nɑb ɑ̃ ’dɑ:lɛg da ’tɛnɛd i do̞w’lɑ:gad di’waɹnɑ̃ na gu’ve:ɛt kwa na ’kɾɔ:gə ’neni a na a hɔ̃: na ’gwɛ:lə vɑ:s ’hɑjət ma’hɑd je dɾe di’nɑ̃:n ma kə ’sko:əd waɹni kwa bud ’lɑ:ɹɑ̃ did wa və’se a me ma tɾe’me:nə ma vɑ:z dɾe di’nɑ̃:n də ’wɛ:lə pə’sœ reakˈsi:ɔ̃n na a tɑk meɑ̃ ’kɾɔ:gə nɛj a ’stɾiŋcə nɛj nɛ:ɹ]

et moi j'avais un bâton avec moi et je ne lui avais rien dit presque, alors il ne bougeait pas [chien], j'avais passé mon bâton comme ça en-dessous [du serpent], « tchou ! » dit-il, et l'avait fait gicler en hauteur, incroyable hein, à partir du moment où elle [serpent] avait retiré ses yeux de lui, il avait sû quoi hein, il l'avait mordu et il avait... et elle avait vu le bâton arriver sans doute aussi par en-dessous, je ne l'avais pas frappée quoi, la branche était comme ça je te dis et moi j'avais passé mon bâton par en-dessous pour voir quelle était sa réaction, et « tac ! » dit-il, il l'a mordue et fait gicler dans les airs

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

mamm-gozh ma mamm-gozh a ouveze euh... soagnal an dud dija deus euh... kleñved an daoulagad

[mɑ̃m'go:z mə vɑ̃m'go:s hu've:ɛ ə 'swɑɲə ndyd deʒa dəs ə 'hlẽ:vəd do̞w'lɑ:gət]

la grand-mère de ma grand-mère savait euh... soigner les gens déjà de euh... la maladie des yeux

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

ha 'meus graet un tamm lenn met 'meus ket lennet anezhañ tout kar skuizh e vez ma daoulagad o lenn

[a møz gwɛt tɑ̃m lɛn mɛ møs kə 'lɛnə neɑ̃ tut kaʁ skwi:z ve mə do̞w'lɑ:gə lɛn]

et j'ai fait un peu de lecture mais je ne l'ai pas lu en entier car mes yeux sont fatigués de lire

Eme Toudig, 1937, Bear (dastumet gant Tangi)

didourañ a ra e daoulagad

[di'du:rɑ̃ ra i dɔw'lɑ:gət]

ses yeux coulent [Bear]

(dastumet gant Tangi)

ha moarvat an naer 'na lemet he daoulagad diwarnañ

[a ma’hɑd nɛ:ɹ na ’le̞məd i do̞w’lɑ:gad diˈwaɹnɑ̃]

et sans doute que le serpent avait détourné les yeux de lui

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Jañ-Mai Ar Bihan daoulagad ruz

[ʒɑ̃mɑj 'bi:ən do̞w'lɑ:gə ʁy:]

Jean-Marie Le Bihan aux yeux rouges [surnom]

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

digor da c'henoù ha serr da daoulagad hag e weli mamm-gozh o chaokat avaloù

[djɔ:ʁ də ’he:no a zɛʁ də dow’lɑ:gəd a ’we̞:li mɑ̃m’go:s ’ʃɑkəd a’vɑ:lo]

ferme ta bouche et ouvre tes yeux et tu verras grand-mère mâcher des pommes

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

hennezh zo ken mat ken e deu dour war ma daoulagad

[hẽ̞:s so ken mɑ:t ken da du:ʁ waʁ mə do̞w’lɑ:gat]

celui-là est tellement bon que j'en pleure [ironique à propos de la nourriture]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwezhall, an hini 'na ket daoulagad a oa dall hag an hini 'na unan mat a wele un dra bennak !

Gwéjal, ni na keut dow lageut wa dal, a ni na u-n mad, wélèt dra menag !

[gwe'ʒal n:i na kə dow'la:gət wa dal a n:i na y:n ma:d 'we̞:le dʁa mø'na:k]

Autrefois, celui qui n'avait pas d'œil était aveugle, et celui qui en avait un de bon, voyait quelque chose !

Du coq à l’âne Le chasse-Marée / ArMen Daniel Giraudon (genèse) : Gwechall An hini neva lagad ebet oa dall, Ha bepred An hini neus lagad ebet na wel ket, An hini neus ket met ul lagad, Renk lakaat daou devezh d’ober un devezh sellet, Pa vez o vont gan

Daniel Bihan, 1950, Bear (dastumet gant Julien)

Kavet zo bet 51 frazenn.
123