Brezhoneg Bro-Vear

Klask

Kavet zo bet 32 frazenn.
12

am... ambetant eo ar c'he... c'helien, ha kregiñ a reont, 'vez ket gwelet hini ebet, kentañ e vo... e vo xxx ( ?) pa vezan aze, eu... daonet e vo ! 'vez ket klevet, daon ! ar re-se a grog, ar charognaj-se hañ !

[hɑ̃ - hɑ̃ˈbe̞tɑ̃n e̞ ˈhɛ - ˈhɛjɛn - a ˈkɾiːgĩ ɣɛŋ - ˌve kə ˈgwe̞ˑlə ˈhiːni ˌbe - ˈkentɑ̃ vo - vo ? pe veˑn ˌɑhe - ə - ˈdɑ̃wnəd vo - ˌve kə ˈklɛwə - ˈdɑ̃w - ˈɣeˑe ˈgɣɔˑg ʃaˈꝛoŋaʃ se ɑ̃]

les mou... les mouches sont em... embêtantes, et elles mordent, on en voit aucune, subitement... elle sera xxx ( ?) quand je suis là, euh... damnation ! on n'entend pas, dame ! celles-là mordent, ces charognes-là hein !

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

'gavi ket welloc'h evit se, diwar eñ me 'mo ket kalondev, nann nann nann, pas diwar hennezh, gwechall paotr-kaezh, peogwir e vije o tornañ ha tout aze, bezañ a oa... se a oa menajoù, neuze ret eo kregiñ 'ba an daol a-benn lonkañ anezhañ, oh paotr ! bezañ e vije menajoù aze, an dud en em areñje evit ma 'vije ket pred bras ebet, pa vije o tornañ 'ba menajoù bihan aze, a-blasoù e vije graet an traoù dit en etad hañ ! formidable ! met bezañ a oa darn all !

[gaˌvi kə ˈwɛlɔx wi se - diwaɹ hẽ me ˌmo kə ˌkɑˑlɔ̃nˈdɛw - nɑ̃nɑ̃nɑ̃n - pas diwaɹ ˈhẽˑs - gweˈʒɑl po̞tˈkɛːs - pu viʃe ə ˈtɔɹnɑ̃ a tud ˌɑˑe - ˌbeˑ wa ˌze wa meˈnɑːʒo - ˌnœˑe ɹɛd e̞ ˈkɾiːgĩ ban ˈdoːl be̞n ˈlɔ̃ŋkɑ̃ ˌneˑɑ̃ - o po̞t - ˌbe viʃe meˈnɑːʒo ˌɑhe - ən ˈdyd nɔ̃n aˈɹɛ̃ːʒɛ wid ma viˌʒe kət ˌpɹeˑdˈbɹɑːz bet - pə ˌviʃe ˈtɔɹnɑ̃ ba meˈnɑːʒo ˈbiˑən ˌɑhe - ˈblɑso viʒe gwɛ ˈtɾɛw did ˈnetad ɑ̃ - ... - mɛ ˌbeˑɑ̃ wa ˌdæɹn ˈɑl]

tu ne trouveras pas meilleur que ça [comme cidre], avec celui-là moi je n'aurai pas de brûlures d'estomac, non non non, pas avec celui-là, autrefois mon pauvre, puisque l'on battait et tout là, il y avait... c'était des fermes, alors il faut saisir la table pour l'avaler, oh mon gars ! il y avait des fermes là, les gens s'arrangeaient pour qu'il n'y ait pas de grand repas, quand on battait dans les petites fermes là, par endroit on te faisait ça nickel ! formidable ! mais il y en avait d'autres...

Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi)

geo, stokañ a raen ma gwele met peogwir 'oan ket kat d'alumiñ gouloù ha 'oan ket kat da vont en em sav, ya ! ha 'ma uzet talon ma zroad, war ma revr aze, enfin... xxx ( ?), hag e oan o terc'hen da... ruzañ oc'h esa kaout... fred da vont da ma... ma sav da vont 'ba ma gwele, ma 'soñjet « ret din mont d'am gwele peogwir 'meus kollet ma... sinema amañ », neuze e oa arri Benoit er gêr, pa 'na fin e devezh, 'na goullet ganin « petra 'h out oc'h ober war an douar aze ? » « ah, 'oaran ket ! » 'ma lâret dezhañ, « kontant e vijen da c'houvezet ! », hag eñ o kregiñ en ennon ha lakat ac'hanon en em gwele, met me 'ma soñjet e oa hennezh ur (vleusadenn ?)

[ge̞ - ˈstokɑ̃ ɹɛn mə ˈgweːle mɛ py ˌwɑ̃n kə ˌkɑd daˈlymĩ ˈgoːlo a ˌwɑ̃n kat tə ˌvɔ̃n nəm ˈzɑˑ - ˌjɑ - a ma ˈyːzət ˌtɑˑlɔ̃n mə ˈzwɑːt - waɹ mə ˈɹɛːɹ ˌɑhe̞ - ɑ̃fɛ̃ - ? - a wɑ̃n ˈtɛhɛn də - ˈɹyːzɑ̃ ˈhɛsa ˈkɑːd - ˈfɹɛt tə ˌvɔ̃n də mə - mə ˈzɑˑ də ˌvɔ̃n ba mə ˈgweːle - ma ˈʒɔ̃ˑʒə ˌɹɛd ˈdĩ ˌmɔ̃n dəm ˈgweːle pyˌgyˑɹ møs ˈko̞lə mə sineˌma ˈɑ̃mɑ̃ - ˌnœˑe wa ˌɑj ... ˈge̞ːɹ - pe na ˈfiːn i ˈdewəs - na ˈgulə kɑ̃ˈnĩ ˌpɹɑ hud ˌo̞ˑɹ waɹ ˈnduˑaɹ ˌɑhe̞ - a waˌɹɑ̃ kə ma ˈlɑˑt ˌteˑɑ̃ - ˈkɔ̃tɑ̃n ˌviˑʒɛn də huˈveˑɛt - a ˌẽ ˈkɹiːgĩ ˈnenɔ̃ a ˈlɑkəd ɑ̃w nəm ˈgweːle - mɛ ˌme ma ˌʒɔ̃ˑʒə wa ˈhẽˑz ə vlœˈsɑːn]

si, je touchais mon lit mais puisque je ne pouvais pas allumer la lumière et que je ne pouvais pas me mettre debout, oui ! et j'avais usé le talon de mon pied, sur mon cul là, enfin... xxx ( ?), et je continuais de... de me traîner pour essayer d'avoir... (prise ?) pour me... me lever pour aller dans mon lit, j'avais pensé « il faut que j'aille dans mon lit parce que j'ai perdu mon... cinéma [mes repères] ici », alors Benoit était arrivé à la maison, puisqu'il avait fini sa journée, il m'avait demandé « que fais-tu par terre là ? » « ah, je ne sais pas ! » que je lui avais dit, « je serais contente de le savoir ! », et lui de me saisir et de me mettre dans mon lit, mais moi j'avais pensé que c'était une (perte de tension ?)

???

Janin an Herveig, 1932, Ploueg (dastumet gant Tangi)

ha goude e oan aet... 'ma derc'het da ruzañ ma foñs, « bremañ-souden e arrio... Benoit », ha pa oa arriet 'na goullet ganin oc'h ober petra e oan « met feizdedoue, n'on ket kat da sevel evel-se ! », hag eñ o lakat ac'hanon en em gwele, met neuze 'ma uzet talon ma zroad ha on bet... ur miz on bet en ospital, uzet talon ma zroad ha ma gar ha ma... e oa kignet-tout, oc'h esa sevel ! kregiñ a raen 'ba ar varrenn deus traoñ ar gwele aze, met peogwir 'oan ket kat da gregiñ, da sevel, « mallozh ma doue biskoaz... » e oan chomet evel-se tri devezh

[a ˌguˑde wɑ̃n ˌe̞t - ma ˈdɛhɛt tə ˈɣyˑzɑ̃ mə ˈvɔ̃ˑs - bəˈzɔ̃m ˌhɑjo ... - a pe wa ˈhɑjə na ˈgulə kɑ̃ˌnĩ ˌho̞ˑꝛ ˈpɣɑ wɑ̃n - mɛ fedəˈduˑe ˌnɔ̃ kə ˈkɑt tə ˈzewəl vəˌse - a ˌẽ ˈlɑkəd ˈɑ̃w nəm ˈgweˑle - mɛ ˌnœˑe ma ˈyˑzət ˌtɑˑlɔ̃n mə ˈzwɑˑt a hɔ̃ ˌbet - ˈmiˑs hɔ̃ ˌbed nosˈpital - ˈyˑzət ˌtɑˑlɔ̃n mə ˈzwɑˑd a mə ˈgɑˑꝛ a mə - wa ˈkiɲət ˌtut - ˈhɛsa ˈzewəl - ˈkɣiˑgĩ ɣɛn bah ˌvɑɣən dəs tɣo̞w ˈgweˑle ˌɑhe - mɛ py ˌwɑ̃n kə ˈkɑt tə ˈgɾiˑgĩ - də ˈzewəl - ˌmaləz ma ˈduˑe ˈbiskwas - wɑ̃n ˈʃo̞mə vəˌse tɾi ˈdewəs]

et après j'étais allée... j'avais continué de trainer mon derrière, « tout à l'heure... Benoit arrivera », et quand il était arrivé il m'avait demandé ce que j'étais en train de faire « mais bon sang, je ne peux pas me lever comme ça ! », et il m'a mise dans mon lit, mais pour alors j'avais usé le talon de mon pied et j'ai été... j'ai été un mois à l'hôpital, j'ai usé le talon de mon pied et ma jambe et mon... c'était tout écorché, en essayant de me lever ! j'attrapais la barre du bas du lit là, mais puisque je ne pouvais pas attraper, me lever, « malédiction de dieu jamais... » j'étais restée comme ça trois jours

Janin an Herveig, 1932, Ploueg (dastumet gant Tangi)

daon ! ma kerez, amañ 'h eomp da welet hag-eñ e vijemp... oc'h esaat... kregiñ 'ba un damm bennaket ivez da welet... ivez... abalamour da gaout un tamm labour ivez

[dɑ̃w ma ˌkeˑɹe̞s - ˌɑ̃mɑ̃ hɑ̃m tə ˌwe̞ˑlt aˌgẽ viʒɛm - hɛˈsɑːt - ˈkɹiːgĩ bah ˌdɑ̃m ˈmnɑkəd ˌiˑe də ˌwe̞ˑlət - ˌiˑe - ˌblɑ̃m tə ˌgɑˑt tɑ̃m ˈlɑːbuɹ ˌiˑə]

dame ! si tu veux, ici nous allons voir si nous étions... essayant de... crocher dans quelque chose pour voir... aussi... afin d'avoir un petit travail aussi

Simona ar Bilhon, 1936, Bear (dastumet gant Tangi)

fasil eo e oa bet startoc'h kregiñ, met ur wech kroget eu...

['vɑsil e̞ wa be 'stɑɹtɔh 'kɾi:gĩ mɛd ə weʃ 'kɾɔ:gəd ə]

forcément ça avait été plus difficile de démarrer, mais une fois démarré euh... [exploitation agricole]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

hag aze 'na... 'na... 'na un tamm koad gant ur roudenn e-barzh kwa hag evel-se pas anezhi kregiñ e-barzh eben kwa, harz ar reoù a vije... harz er penn all kwa, er penn-mañ e korde met er penn all ne vijent ket o kordiñ peotramant e vije arri 'ba ar beg kwa

[ag 'ɑ:he na na na ntɑ̃m kwɑd gɑ̃n 'ɹu:dən bɑɹs kwa a və'se pas nɛj 'kɾi:gĩ bah i'be:n kwa hɑɹz ɹew viʒe hɑɹs 'pɛnɑl kwa 'pɛnmɑ̃ 'gɔɹde mɛt 'pɛnal vi'ʒɛɲ kə 'kɔɹdĩ pə'tɑ̃m viʒe ɑj bah bek kwa]

et là il avait... avait... avait un bout de bois avec une rainure dedans quoi et comme ça pour ne pas qu'elle croche dans l'autre quoi, empêcher les autres qui étaient... empêcher de l'autre côté quoi, de ce côté-ci ça cordait mais de l'autre côté ça ce cordait pas, ou sinon au bout quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

kregiñ a raje en ennon

[’kʁi:gĩ ʁɛʃe nenɔ̃]

il m'aurait mordu [pour défendre sa place, chien]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Met a-wechoù all ne raent ket, met just kregiñ an daou, an eil e-barzh egile quoi.

[... mɛt ʒyst ’kriːgĩ n’dɔw - ’nɛʎ bah e’giːle kwa]

Mais parfois [les sangles] ne faisaient pas [tout le tour], elles ne faisaient que s'accrocher l'une à l'autre.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ma eo solut e bech, sal vui e vo... e vo reut, gwelloc'h-se eo kwa, sal vui e vez reut ar pech, sal vui eo ar resort... eo... ma eo fort kwa, muioc'h-se e wasko kwa, na pe dapo anezhi xxx (?) he zroad, n'ey ket a-raok, ma gall kregiñ, ma gall ar pech gwaskañ he zroad e-barzh, aze 'teus tapet anezhi

[ma he̞ ’so:lyd i beʃ sal vy vo vo ɹœt ’wɛlɔh ze he̞ kwa sal vy ve ɹœt peʃ sal vy he̞ ’ɹesɔɹt he̞ ma he̞ fɔɹt kwa ’my:ɔh ze ’wɑsko kwa na pe ’dɑpo nɛj ? i dwɑt nɛj cə ɹo:k ma gɑl ’kɾi:gĩ ma gɑl peʃ ’gwɑskɑ̃ i dwɑd baɹz ’ɑ:he tœs ’tɑpə nɛj]

si le piège est assez solide, plus il sera... sera tendu, mieux ça sera quoi, plus le piège sera tendu, plus le ressort est... s'il est fort quoi, plus il appuiera quoi, quand bien même tu ne l'attrapes que par la patte, elle ne partira pas, s'il peut attraper, si le piège peut comprimer sa patte dedans, là tu l'as attrapée

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

o welet an droug o kregiñ 'ba an dud evel-se

['wɛ:ləd ən dʁuk 'kʁi:gĩ ban dyd və'se]

voyant la méchanceté s'emparant des gens

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ma eo solut e bech, sal vui e vo... e vo reut, gwelloc'h-se eo kwa, sal vui e vez reut ar pech, sal vui eo ar resort... eo... ma eo fort kwa, muioc'h-se e wasko kwa, na pe dapo anezhi xxx (?) he droad, n'ey ket a-raok, ma gall kregiñ, ma gall ar pech gwaskañ he zroad e-barzh, aze 'teus tapet anezhi

[ma he̞ ’so:lyd i beʃ sal vy vo vo ɹœt ’wɛlɔh ze he̞ kwa sal vy ve ɹœt peʃ sal vy he̞ ’ɹesɔɹt he̞ ma he̞ fɔɹt kwa ’my:ɔh ze ’wɑsko kwa na pe ’dɑpo nɛj ? i dwɑt nɛj cə ɹo:k ma gɑl ’kɾi:gĩ ma gɑl peʃ ’gwɑskɑ̃ i dwɑd baɹz ’ɑ:he tœs ’tɑpə nɛj]

si le piège est assez solide, plus il sera... sera tendu, mieux ça sera quoi, plus le piège sera tendu, plus le ressort est... s'il est fort quoi, plus il appuiera quoi, quand bien même tu ne l'attrapes que par la patte, elle ne partira pas, s'il peut saisir, si le piège peut comprimer sa patte dedans, là tu l'as attrapée

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

hag evel-se e vije tout an dud memes tra, e-kichen unan all a vije kramponiet, hag e votoù a vije krog kwa, e-kichen pa vije diarc'hen ne vije ket nemet bizied e dreid oc'h esa kregiñ, ha ma rampe...

[a və’se viʒe tun dyd mɔ̃s’tɾɑ ’kiʃən nal viʒe kɾɑ̃m’pɔ̃ɲət a i ’voto viʒe kɾo̞:k kwa ’kiʃən pe viʒe di’ɛɹhɛn viʒe kə mɛ bi’zi:əd i dɾɛjtʲ ’hɛsa ’kɾi:gĩ a ma ’ɹɑ̃pe]

et comme ça c'était pareil pour tout le monde, alors que un qui avait des crampons, ses chaussures adhéraient quoi, alors que quand c'était pieds nus il n'y avait que les doigts de pied essayant d'adhérer, et si ça glissait...

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ha 'teus muioc'h bec'h o kregiñ an tan kwa

[a tøs 'my:ɔh bex 'kɾi:gĩ ntɑ̃:n kwa]

et tu as plus de mal à allumer le feu quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

An arc'hant 'neus ket lost. N'eo ket aezet kregiñ e lost peogwir neus ket lost !

Narhan-n neus keu lost. nè keu dèzeut krégi i lost pugur neus keu lost !

[naʁhãn nøs kø lost] [nɛ kø dɛzət kʁegi i lost pygyʁ nøs kø lost]

L'argent n'a pas de queue. Il n'est pas facile de crocher dans sa queue puisqu'il n'en a pas !

Petit florigène des proverbes breton Coop Breizh Lukian Kergoat page 13 : An arc'hant a zo berr o lost. L'argent a la queue courte. Il faut être économe.

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Julien)

kregiñ

[’kri:gĩ]

mordre

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Ar bugel bihan a blije dezhañ kregiñ ba ar c'hoef quoi. Ha ne vije ket c'hoant kaer da welet anezhañ oc'h ober met bepred e vije boutet warnañ a-wechoù, oc'h esa lakat ampich anezhañ d'ober quoi. Neuze e c'harme.

[ˌbuːgəl’biən ’bliʒe ’deã ’kʁiːgĩ bah ’hwef kwa – a viʒe kə hwãn’kɛːʁ də ’weːlə ’neã ’hɔːʁ – mɛdø ’bɔpət viʒə ’butə ’waʁnã ’we̞ʒo – ’he̞sa ’lakə ’hãmpiʃ ’neã ’dɔːʁ kwa – nœhe ’haʁme]

Le petit enfant [en général] aimait bien attraper la coiffe. Et on ne voulait pas trop qu'il le fasse, mais en tout cas, on le repoussait parfois, pour essayer de l'empêcher de le faire. Alors il pleurait.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

kregiñ e-barzh 'vijen ket kat d'ober

[’kri:gĩ bɑrz viʒɛŋ kə kɑt to:r]

je ne pouvais pas les saisir [outils]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

... poan o kregiñ 'ba 'n troad morzhol

[pwɑ̃:n ’kri:gĩ ban trwɑd ’mɔrzɔl]

... du mal à saisir le manche du marteau

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ne oaren ket penaos kregiñ 'ba troad ar morzhol

[’wɑ:rɛn kə pə’nɔ:s ’kri:gĩ ba trwɑd ’mɔrzɔl]

je ne savais pas comment saisir le manche du marteau

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Kavet zo bet 32 frazenn.
12