Brezhoneg Bro-Vear

Klask

Kavet zo bet 27 frazenn.
12

ha... aze eo sekteur Koad ar Raden hañ ! hag an ti kozh zo e-kichen, donc marteze zo bet ur menaj e-barzh hañ ! ouai, ouai, tu... tu-kleiz pa 'h ez etrezek Lanvaodez emañ an ti kozh, Koad ar Raden, ha... en tu-dehoù emañ ar serrioù, gant an ti nevez

[... - ... kwadˈɹɑːn ɑ̃ - ... - ... - ... - ... - ... - ... lɑ̃nˈvoˑde ... - kwadˈɹɑːn - ... - ...]

Lezardrev
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Paol ar Yelleg, 1939, Lezardrev (dastumet gant Tangi)

Koad ar Raden, ya

[kwadˈɹɑːdən - ja]

Lezardrev
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Paol ar Yelleg, 1939, Lezardrev (dastumet gant Tangi)

1. Koad ar Raden 2. Kerboulon 1. Koad ar Raden zo pelloc'h

1. [ˌkwaˈɹɑˑn] 2. [ke̞ꝛˈbuˑlɔ̃n] 1. [ˌkwaˈɹɑˑn ...]

Lezardrev
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

1. Ifig ar Govig, 1929, Lezardrev
2. Mari Toupin, 1931, Lezardrev
(dastumet gant Tangi)

ah marteze ya ! Koad ar Raden, peogwir 'meusomp ur park aze e-kichen hag e vije graet Park Koad ar Raden dioutañ ya, Koad eo aze

[... - ˌkwɑd ˈɹɑˑn - ... ˌpɑɹk kwad ˈɹɑˑn ... - ˌkwɑd ˈɹɑˑn ...]

Lezardrev
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Paol Kariou, 1934, Lezardrev (dastumet gant Tangi)

ah, ya ! ya ! ya ! 'ba ar c'hleuzioù e vije kavet eu... merien aze, c'hoazh e vije eu... o tispeliat eu... pluskoù raden ha traoù aze, pejoù merien aze, e vije... a-wechoù e vije 'ba toulloù-kirri, pe 'ba ur c'hleuz bennaket, 'ba ur c'hleuz, ur c'hleuz creux aze, e raent ur pezh neizh aze

[a ˌjɑ ˌjɑ ˌjɑ - ma ˈhlœ̃jo ˌviʃe ˈkɑd ə - ˈmɛˑɣjən ˌɑhe - ˌhwɑ viʃe ə - tisˈpɛjəd ə - ˌplysko ˈɣɑˑn a ˈtɾɛw ˌɑhe - ˌpeˑʒo ˈmɛˑɣjən ˌɑhe - ˌviʃe ˈweˑʒo ˌviˑʒe ba ˌtuloˈkiɣi - pe ma ˈhlœ̃ˑ bəˈnɑkət - ma ˈhlœ̃ˑ - ˈhlœ̃ˑ ... ˌɑhe - ɣɛɲ ˌpeˑz ˈeˑz ˌɑhe]

ah, oui ! oui ! oui ! dans les talus on trouvait euh... des fourmis là, encore qu'elles étaient euh... en train de peler euh... des écorces de fougères et tout là, de grosses fourmis là, c'était... parfois il y en avait dans les entrées de champ, ou dans un talus quelconque, dans un talus, un talus creux là, elles faisaient une grosse fourmilière là

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

1. frañ a oa, pa vije ar gest ed te ! hag ar Savidanted, feiz, a roe daou pe dri sac'had ed hag ar gest ed ha tout eu... ha feiz, darn 'raent ket kwa ! pa 'oant ket... pa 'oant ket kat d'ober, hag ar re-seoù a oa paour-du 'ba an ti-se, 'oa gwelet ebet, nann ! war ar plouz ! 2. war la fougère, se zo xxx ( ?) la fougère, war ar raden

1. [ˈfɹɑ̃ wa - pa viʒe ˌgesˈteːt te - a zaviˈdɑ̃ntət fe ˌɹoˑe ˌdo̞w pe ˌdɾi ˈzɑhad ˈeːd a ˌgesˈteːd a ˌtut ə a fe - ˈdɑɹn ˌɹɛɲ cət kwa - pə ˌwɑ̃ɲ ce pə ˌwɑ̃ɲ ce ˌkɑˑd do̞ˑɹ - a ˌzew wa ˌpo̞wɹ ˈdyˑ ˌnœhe pyˌgyˑɹ wɑ̃ɲ ˌpo̞wɹ ˈdyˑ ban ˈtiːze - wa ˈgweːle ˌbet - ˌnɑ̃n - waɹ ˈpluːs] 2. [waɹ ... - ˌze zo ... - waɹ ˈɹɑːn]

1. il était franc [curé], quand il y avait la quête du blé pardi ! et les Savidans, ma foi, donnaient deux ou trois sacs de blé et la quête de blé et tout euh... et ma foi, certains ne faisaient pas quoi ! puisqu'ils n'étaient pas... puisqu'ils ne pouvaient pas le faire, et ceux-là étaient très pauvres dans cette maison-là, il n'y avait aucun lit, non ! sur la paille ! 2. sur la fougère, ça c'est xxx ( ?) la fougère, sur la fougère

1. Jakez Dilinan, 1931, Kemperven
2. Madelen Morvan, 1935, Kemperven
(dastumet gant Tangi)

raden-marc'h

[ˌʁɑˑdənˈmɑʁx]

fougère [polypode]


Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Joel Ar Bonnieg, 1954, Louergad (dastumet gant Tangi)

hennezh zo ur raden bennaket

[hẽ̞:s so ɹɑ:n bə'nɑkət]

celui-là c'est une fougère quelconque

Janed Merrien, 1936, Bear (dastumet gant Tangi)

ur c'hwil-raden

[ə hwil 'ʁɑ:dən]

criquet ( ?)

???
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Glaod an Intañv, 1942, Kaouenneg (dastumet gant Tangi)

c'hwilioù-raden

['hwi:lju 'ʁɑ:dən]

criquets ( ?) [plus petit que le hanneton, marron, on le trouve sur les fougères, il servait à pêcher la truite]

???
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Glaod an Intañv, 1942, Kaouenneg (dastumet gant Tangi)

a-hervez e oa div traction, div draction nevez, hag ar re-seoù a vije goloet gant keuneud war an deiz, pe gant raden pe... pe gant eu... dic'harzhadur, met goude e oa arriet ar boched

[’hɛʁwe wa diw tɾɑk’sjɔ̃ diw dɾɑk’sjɔ̃ ’newe a zew viʃe go’lo:ət gɑ̃n ’kœ̃:nət waʁ de: pe gɑ̃n ɾɑ:n pe pe gɑ̃n ə ˌdihaʁ’zɑ:dyʁ mɛ ’gu:de wa a’ɾi:ə ’boʃət]

à ce qu'il parait il y avait deux tractions, deux tractions neuves, et celles-là étaient recouvertes de fagots de bois le jour, ou de fougères ou... ou de déchets de débroussaillage, mais après les boches étaient arrivés

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

goût a rez gant petra eo an aezetañ lazhañ un naer ? na 'teus ket ezhomm kalz tra, neuze e soñjfes xxx (?) peogwir omp o komz deus raden, ac'hanta, pa gavi ur bod raden, tennañ anezhi ha ma teu ur pennad gwrizienn ganti, xxx (?) honnezh, ne weli ket an aer goude, 'teus ket ezhomm ar vazh, 'teus ket ezhomm da darc'hañ un taol (batte ?) warni, e tapez anezhi ervat gant... gant ar pennad zo deut er-maez deus an douar... me n'onn ket... un dra bennaket zo e-barzh kwa, peogwir e ra evel elektrizañ anezhi, « pouf ! », hag a-wechoù gant ar vazh neuze e tarc'hi ar vazh warni e klevi anezhi o fuc'hal c'hoazh met aze gant... pa 'to darc'het ur vazhad gant honnezh warni, ne weli ket anezhi oc'h ober kalz a fiñv goude, se zo drol hañ ? se zo drol hein ? aze e welez anezhi ha « pouf », elektrizet

[gu:d ə ʁɛz gɑ̃n pɾɑ ɛ 'ɛstɑ̃ 'lɑ:hɑ̃ nɛ:ɹ na tøs kəd e:m kɑls tɾɑ 'nœ:he ʒɔ̃ʃ'fɛs kə ? py ɔ̃m kɔ̃mz dœz 'ɹɑ:dən 'hɑ̃nta pe 'gɑ:vi bud 'ɹɑ:dən 'tɛnɑ̃ nɛj a ma dœ 'pɛnəd 'gwɾijən 'gɑ̃ti ??? ??? hɔ̃:s wɛ'likəd nɛ:ɹ 'gu:de tøs kəd e:m vɑ:s tøs ke:m 'dɑʁhɑ̃ tol'bad waɹni 'dɑpɛz nɛj vɑ:t gɑ̃n gɑ̃n 'pɛnat so dœd me̞:z dən 'du:aɹ me nɔ̃n kət ndɾɑ 'mnɑkət so baʁs kwa py'gy:ɹ ʁa wɛl elɛk'tɾi:zɑ̃ nɛj puf a 'we:ʒo gɑ̃n vɑ:z 'nœ:he 'dɑʁhi vɑ:z waɹni 'glɛwi nɛj 'fu:həl hwɑs mɛd 'ɑ:he gɑ̃n pe to 'dɑʁhəd 'vɑ:həd gɑ̃n hɔ̃:z waɹni wɛ'likə nɛj o̞:ʁ kɑlz vĩw 'gu:de ze zo dɾo:l ɑ̃ ze zo dɾo:l ɛ̃ 'ɑ:he 'wɛ:lɛz nɛj a puf elɛk'tʁi:zət]

??? tu sais avec quoi c'est le plus facile de tuer un serpent ? tu n'as pas besoin de grand-chose, alors tus penserais xxx (?), puisque nous sommes en train de parler de fougères, et bien, quand tu trouveras une fougère, la tirer et s'il vient un bout de racine avec, xxx (?) celle-là, tu ne verras pas le serpent après, tu n'as pas besoin de bâton, tu n'as pas besoin de la frapper avec une (batte ?), tu la prends bien avec... avec le bout qui est sorti de terre... moi je ne sais pas... il y a quelque chose dedans quoi, puisqu'elle comme électrisée, « pouf ! », et parfois avec un bâton tu la frapperas et tu l'entendras siffler encore mais là avec... quand tu l'auras frappée avec celle-là, tu ne la verras pas faire beaucoup de mouvement après, c'est bizarre hein ? c'est bizarre hein ? là tu la vois et « pouf ! », électrisée [paralysée]

Giraudon 2013, p319

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

deus pelec'h 'teus tapet honnezh ? deus ar raden ...

[dəs ple̞h tøs 'tɑpə hɔ̃:s dəz 'ɹɑ:dən]

d'où as-tu attrapé celle-là [tique] ? de fougères...

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

hennezh zo dañjerus a-walc'h d'al loened eu... n'eo ket... n'eo ket ur raden met eñ ne vez ket nemet lec'h eo umid 'ba traoñ ar vur lec'h... en aer a-enep kar ne vo ket... ne vo ket kavet meur a wech 'ba fas d'an heol, non, 'to ket nemet reiñ fed, hennezh eu... ar raden a deu diwar gwrizioù ha hemañ zo ba genre d'un ognonenn aze hag aze e terc'h da greskiñ bep ma... bep mac'h a

[hẽ̞:s so dɑ̃’ʒy:ʁyz wɑh tə ’lwe̞:nət ə nɛ kə nɛ kə ’ɹɑ:dən mɛ hẽ̞: ve kə mɛ le̞h ɛ ’ymit ba tɾo̞w vy:ɹ le̞h nɛ:ɹ ’e:nəp kaɹ vo kə vo kə kɑ:d mœɹ weʃ bah vɑs tə ’nɛwɔl nɔ̃ to kə mɛ ɹɛĩ fe:t hẽ̞:s ə ’ɹɑ:dən dœ diwaɹ ’gwɾijo a ’hemɑ̃ zo ba ʒɑ̃ɹ də no’ɲɔ̃:nən ’ɑ:he ag ’ɑ:he tɛʁh tə ’greskĩ bop tə bop tə ha]

celui-là est dangereux pour les animaux euh... ce n'est pas... ce n'est de la fougère mais on ne le trouve que là où c'est humide, au pied des murs où... opposé au soleil car on ne le trouvera... on ne le trouvera pas souvent face au soleil, non, tu n'auras qu'à remarquer, celui-là euh... la fougère pousse à partir de racines et celui-ci est dans le genre d'un bulbe là et là il continue de grandir à mesure que... à mesure qu'il croit [type de fougères]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ha neuze 'na bet troc'het e dorn gant ur bod raden ha 'na bet bec'h d'ober gwellaat anezhañ ha 'na lâret birviken ur bod raden ne labourje war e douar, ar pezh a oa dezhañ kwa, ha zo bet esaet plantañ goude, ouzhpenn ur wech ha gant un toullad-mat a dud, ha james ebet n'eus bet voaien da lakat ar raden da voutañ

[a 'nœ:he na be 'tɾɔ:həd i dɔɹn gɑ̃n bud 'ɹɑ:dən a na bed bex to̞:ɹ gwɛ'lɑ:d neɑ̃ a na lɑ:t biɹ'wicən ə bud 'ɹɑ:n la'buɹʃe waɹ i 'du:aɹ pez wa deɑ̃ kwa a zo be hɛ'sɑ:t 'plɑ̃ntɑ̃ 'gu:de spɛn weʃ a gɑ̃n tulə'mɑd dyt na 'ʒɑ̃məz bed nœz be 'vo:jən də də 'lɑkə ɹɑ:n də 'vutɑ̃]

et alors il [Sant joran] s'était coupé la main avec un bout de fougère et il avait eu du mal à le guérir et il avait dit que jamais une fougère ne pousserait sur sa terre, ce qui était à lui quoi, et on a essayé de planter après, plus d'une fois et avec pas mal de gens, et jamais on n'a pu faire pousser des fougères

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Boutañ evel raden.

Boutan vèl radeun.

['butã vɛl 'ʁa:dən]

Pousser comme un champignon.

Petit florigène des expressions populaires bretonnes Coop Breizh Martial Ménard page 103 : "sevel evel raden pousser comme de la fougère Lorsqu’on parle de plantes, de récoltes, c’est pousser très rapidement. Cette expression s’emploie aussi au sujet des

Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)

raden-bleiz

radeun blèy

[ʁadən blɛj]

petite fougère sauvage

YP : pousse dans les lieux humides Herve Seubil : radenn-bleiz : osmonde royale

Yves Pichouron, 1926, Bear (dastumet gant Julien)

raden

radeun

[ʁadən]

fougère

Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)

torkajoù raden-bleiz

torkajo radeun blèy

[toʁkaʒo ʁadən blɛj]

des touffes de petites fougères

Yves Pichouron, 1926, Bear (dastumet gant Julien)

ar raden a vout prim.

Radeun vout prum.

['ʁa:dən vut pʁym]

La fougère pousse vite.

Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)

Kavet zo bet 27 frazenn.
12