Brezhoneg Bro-Vear

Klask

Kavet zo bet 20 frazenn.

1. oh, non ! non ! non ! ha neuze arabat eo lakat re domm ivez, kua ? gwechall 'vije ket kement-se tommder 'ba an tier, hañ ! non 2. pa vije graet tan war an oaled 1. ya, ya, e vije graet tan, hag ar c'hafe o tommañ, 'ba ar pod-kafe ya, 'ba ar pod-kafe, war... nann ! 'ba al ludu, un tamm bihan bord eu... e bord ar chiminal

1. [... - a ˌnœhe ˈɹɑːbəd ˈlɑkəd ˈɹe do̞m ˌiˑə - ˌkyˑa - gweˈʒɑl viˌʒe keˌmese ˈto̞mdəɹ ban ˈtiˑəɹ - ɑ̃ - ...] 2. [pe ˌviʒe ˌgɛ ˈtɑ̃ːn waɹ ˈnwɑːlət] 1. [ˌjɑ - ˌjɑ viʒe ˌgwɛ ˈtɑ̃ːn - ag ə ˈhɑfe ˈto̞mɑ̃ - ba ˌputˈkɑfe ˌjɑ - ba ˌputˈkɑfe - waɹ - ˌnɑ̃n - bah ˈlyːdy - tɑ̃m ˈbiˑən ˌbɔɹd ə - ˌbɔɹd ə ʃiˈmiːnal]

1. oh, non ! non ! non ! et alors il ne faut pas mettre trop chaud non plus, n'est-ce pas ? autrefois il n'y avait pas autant de chaleur, hein ! non 2. quand on faisait du feu sur le foyer 1. oui, oui, on faisait du feu, et le café en train de chauffer, dans le pot à café oui, dans le pot à café, sur... non ! dans la cendre, un peu au bord euh... au bord de la cheminée

1. Suzan an Alan, 1931, Bear
2. Frañsoa Briand, 1932, Bear
(dastumet gant Tangi)

ar vugale vihan... ar reoù all 'neuint ket (T. : advugale vihan 'peus ket ?) nann ! 'neus ket laket an oustilhoù en rout c'hoazh, ret eo... ret eo tommañ ar chiminal a-raok, ya, ya ! evel a lâre Bouilhon, « vous aurez mais il faudra une votez, emezañ ! »

[vyˌgɑˑle ˈviˑən - ꝛew ˈɑl ˌnœɲ cəd la - ˌnɑ̃n - ˌnøs kə ˈlɑkə nusˈtijo ˈꝛut ˌhwɑs - ꝛɛd e̞ ꝛɛd e̞ ˈto̞mɑ̃ ʃiˈminal əˌꝛo̞ˑk - ˌjɑ ja - we̞l ˈlɑːꝛe ˈbujən - ... ˈvotəs ˌmeˑɑ̃]

les petits enfants... les autres n'ont pas (T. : vous avez des arrières-petits-enfants ?) non ! ils n'ont pas encore mis les outils en route, il faut... il faut chauffer la cheminée avant, oui, oui ! comme disait Bouillon, « vous aurez mais il faudra une chaussure, disait-il ! »

Jak Nikol, 1932, Skiñvieg (dastumet gant Tangi)

gwechall pa vije o tommañ, ne vije ket tommet an tu a-raok hag an tu-dreñv

[gwe'ʒɑl pe viʒe 'to̞mɑ̃ viʒe kə 'to̞mə nty ɹo:g a nty dɾẽ̞:]

autrefois quand on chauffait on ne chauffait pas le devant et l'arrière de la maison

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

luduenniñ ya, se zo bezañ o tommañ e-tal an tan, gwechall e vije o luduenniñ

[ˌlydy'enĩ ja ze zo 'be:ɑ̃ 'to̞mɑ̃ tal ən tɑ̃:n gwe'ʒɑl viʒe lydy'enĩ]

rester sans rien faire oui, ça c'est être à se chauffer à côté du feu, autrefois on restait sans rien faire

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

machin tommañ dour

machi-n toman dour

[maʃin tomã duʁ]

bouilloire

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

Tommañ a ra.

Tomeu ra.

[tomə ʁa]

Il fait chaud.

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Julien)

Gwezhall e vije c'hwezhet an tan 'barzh fourno da brepariñ boued, gant un tamm paper journal da gentañ ha goude tamm briñchoù sec'h ha tommañ koad munut, ha goude tommañ koad grosoc'h ha neuze un tamm palad glaou pa vez krog mat an tan, met ma 'teus laket re abred ar glaou e vouge an tan. Bremañ vez ket graet se ken.

Gwéjal vijé hwéan tan-n bar fourno de brépari bwét, gan-n tan-m papeur journal de gèntan a goudé tan-m bricho zèc'h a toman kwat munut, a goudé toman kwat grosoc'h a noeé tan-m bayeut glo pé vé krog mat tan-n, mèt lak teus ré abréd glo vougeut tan-n, Breman vé keu gwèt zé kén.

[gweʒal viʒe hweã tãn baʁ fuʁno də bʁepaʁi bwet] [gãn tãm papəʁ ʒuʁnal də gɛntã a gude tãm bʁiʃo zɛx a tomã kwat mynyt] [a gude tomã kwat gʁosox a nœe tãm bajət glo pe ve kʁɔ:g mat tãn] [mɛt lak tøs ʁe abʁed glo vugət tãn] [bʁemã ve kø gwɛt ze ken]

Autrefois on allumait le feu dans le fourneau pour préparer à manger, avec du papier journal d'abord, puis un peu de fagots sec et avec du bois fin, et ensuite au bois plus gros et une petite pelleté de charbon quand le feu avait bien pris, mais si tu avais mis trop tôt le charbon, le feu produisait de la fumée. Maintenant on ne fait plus ça.

Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)

eñ n'eo ket pell o tommañ

[hẽ nɛ kə pɛl 'tɔmɑ̃]

lui [la bouilloire] n'est pas longue à chauffer

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

tommañ an tier a veze graet gant glaou kwa

['tomɑ̃ 'ntiɛ viʒe gwɛd gɑ̃n glɔw kwa]

on chauffait les maison au charbon

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

soñj 'meus gwelet... en hon sav o tommañ hon zreid deus an tan aze evel-se, ken e winkemp (?), daonet e vo ma ene, e veze skoet ur pezh targos, ur pezh targos koad aze

[ʒɔ̃:ʒ møz 'gwɛ:ləd mɔ̃m zɑ: 'tomɑ̃ mɔ̃m zrɛjd des tɑ̃:n 'ɑe vi'se ken ə 'wiŋkɛm dɑ̃wnəd vo ma ɲe viʃe 'skoət pes 'tɔɾgəs pes 'tɔɾgəs kwɑd 'ɑe]

je me rappelle... debout en train de se chauffer les pieds au feu là comme-ça, tellement que nous ruions, damnée soit mon âme, on jetait une grosse bûche, une grosse bûche en bois là

???

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

ha gwezhall e veze lazhet ar porc'hell, ne oa ket gaz da... da rostañ anezhe, ne oa ket gaz, e veze ret skaotiñ dour, skaotiñ, tommañ, skaotiñ dour ma... ma... ma... 'ba ur gokotenn vras

[a gwe'ʒɑl viʃe 'lɑhə 'pɔrhəl ə wa kə gɑ:z də də 'ɾɔstə nɛ: wa kə gɑ:z viʃe rɛt 'skotĩ du:r 'skotĩ 'tomɑ̃ 'skotĩ du:r ma ma ma ba ko'kotən vɾɑ:z]

et autrefois on tuait le cochon euh... il n'y avait pas de gaz pour... pour les rôtir, il n'y avait pas de gaz, il fallait bouillir de l'eau, bouillir, chauffer, bouillir de l'eau afin de... afin de... afin de... dans la grande cocotte

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

tommañ a ra kwa

['tɔmə ra kwa]

il chauffe quoi [chêne]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

tommañ anezhañ 'ba 'r gastelodenn

['tomɑ̃ neɑ̃ bɑh ˌgɑstə'lɔ:n]

le chauffer dans la casserole

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

pa 'ma graet pesked, pa oa xxx ( ?), pa oant aet d'ar Marok, 'ma... 'ma graet pesked hag an deiz war-lerc'h e oa manet un tamm bihan bihan bihan evel-se, « penaos tommañ hennezh ? 'blij ket din ar pesked yen kaer, emezon-me, penaos 'h on o vont da dommañ anezhañ ? » peogwir 'ma graet anezhañ en chaous ar sad... an deiz a-raok, ha 'ma laket-eñ 'ba... 'barzh une coquille, une coquille Saint Jacques, 'ma laket ar pesk-se gant peu.. le peu de chaous a oa, un tamm... 'ma ket mann ebet dioutañ kazi, « ah ! on ne se gêne plus hein ! on se fait des coquilles Saint Jacques ! », hag-hi hi 'debr ket !

[pa ma gwe̞t ˈpeskət - pa wa ? pa wɑ̃ɲ ɛt tə maˈʁɔk - ma ma gwe̞t ˈpeskət a ˌde waʁ ˈlɛʁχ wa ˈmɑ̃ːnət tɑ̃m ˈbiːən ˈbiːən ˈbiːən viˈse̞ - pəˌnɔ̃ˑs ˈto̞mə hẽːs - ˈbiʒ kə dĩ ˌpeskə ˈjeːn ˌkɛˑʁ ˈmɔ̃me̞ - pəˈnɔ̃ hɔ̃ vɔ̃n də ˈdo̞mə ˈneɑ̃ - pəˈguːʁ ma gwe̞d ˈneɑ̃ ɑ̃ ʃo̞wz za nde ˈʁo̞ːk - a ma ˈlɑke ẽ ba baz ... - ... ma ˈlɑkə tɑ̃m ˈpesːse gɑ̃n ... ʃo̞wz wa - tɑ̃m - ˈma kə ˈmɑ̃n be dɔ̃tɑ̃ ˈkɑhe - ... - aˈgi hi ˈde̞ːb kət]

quand j'avais fait du poisson, quand c'était xxx ( ?), quand ils étaient allés au Maroc, j'avais... j'avais fait du poisson et le lendemain il était resté un tout petit bout comme ça, « comment réchauffer celui-là ? je n'aime pas trop le poisson froid, dis-je, comment vais-je le réchauffer ? » puisque je l'avais fait en sauce le sam... la veille, et je l'avais mis dans... dans une coquille, une coquille Saint Jacques, j'avais mis ce poisson-là dans un peu... le peu de sauce qu'il y avait, un peu... il ne m'en restait quasiment rien, « ah ! on ne se gêne plus hein ! on se fait des coquilles Saint Jacques ! », alors qu'elle n'en mange pas !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

hag evit tommañ anezhañ e oa aezetoc'h 'ba eu... un petit ramequin, evit e oa tommañ anezhañ 'ba eu... 'ba ar plad 'ma a-hend-all, hag e oa welloc'h tomm peogwir e oa gant chaous, oh ! evit ar vinaigrette, peogwir ac'hanta e oa chaous en-dro dezhañ, « 'h an da dommañ anezhañ evel-se quand même, evel-se e vo... »

[a wit ˈto̞mɑ̃ ˈneɑ̃ wa e̞ˈze̞tɔχ bah ə - ... - wid wa ˈto̞mɑ̃ ˈneɑ̃ bah ə bah ˈplɑːd ma hɛnˈdɑl - a wa ˈwɛlɔχ ˈto̞m pu wa gɑ̃n ˈʃo̞ws - o wit ə vinɛˈgʁɛt - pəˌguˑʁ ˈhɑ̃nta wa ʃo̞wz dʁo ˈdeɑ̃ - hɑ̃ də ˈdo̞mə ˈneɑ̃ viˈse̞ ... viˈse̞ vo]

et pour le réchauffer c'était plus facile dans euh... un petit ramequin, que n'était le réchauffer dans eu... dans le plat que j'avais autrement, et c'était meilleur chaud puisqu'il était avec de la sauce, oh ! que la vinaigrette, parce que, eh bien, il y avait de la sauce autour de lui, « je vais le réchauffer comme ça quand même, comme ça ce sera... »

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

me a oa o tommañ ur gastelodennad dour dam dezhi da skeiñ he gwele goude kar ma ne daolent ket o gwele e veze fall, du-mañ ec'h arrue se gant unan, e oa renket kaout ar veterinaer, neuze e veze laket div gartouchenn 'ba ar vuoc'h, « kartouchennoù karrez » a veze graet deus ar re-seoù, dam dezhe da darc'hañ o gwele ervat

[me wɑ̃n 'tomɑ̃ ˌgastəlɔ'de:nə du:r dɑ̃m dɛj də sko i 'gwe:le 'gu:de kar ma 'do:lɛɲ kəd o 'gwe:le e viʃe vɑl 'dymɑ̃ 'hɑjɛ ze gɑ̃n yn wa 'rɛŋkəd kɑ:d vetri'nɛ:r 'nœe viʃe 'lɑkəd diw gaɾ'tuʃən ma vyh ˌkartu'ʃeno 'kɑre viʃe gwɛd de zew dɑ̃m dɛ: də dar'hoəd o 'gwe:le vɑ:t]

moi j'étais en train de chauffer une casserole d'eau pour qu'elle jette son placenta après, car si elles ne jetaient pas leur placenta c'était mauvais, chez moi ça arrivait avec une, on avait dû faire venir le vétérinaire, alors on mettait deux cartouches dans la vache, « des cartouches carrées » qu'on les appelait, afin qu'elles expulsent leur placenta comme il faut

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

ha goude e veze d'ober tommañ dour dezhe 'ba ar gastelodenn, war an trebez, ne oarez ket abalamour da betra ? dam, abalamour dezhe da sko o gwele, abalamour dezhe da sko o gwele, e-lec'h e veze ul leue bihan, 'ba kof e vamm e veze ul leue bihan, dam dezhe da sko o gwele, ha neuze ec'h aen gant ur gastelodennad traoù malet da sko war al leue bihan, hag e deue e vamm, e vamm a lipe anezhañ, eñ a rae... eñ a rae e doaletenn da hennezh brav

[a gu: viʒe do:r ’tomə du:ɾ dɛ: ma ˌgastə’loən warn ’tɾe:bil ’wɑ:rɛs kə bɑ̃m bə’rɑ dɑ̃m bɑ̃m dɛ: də sko o ’gwe:le bɑ̃m dɛ: də sko o ’gwe:le le̞h viʃe ’lue ’biən bah ko:v i vɑ̃m viʃe ’lue ’biən dɑ̃m dɛ: də sko o ’gwe:le a ’nœhe hɛn gɑ̃n ˌgastəlɔ’denət tɾɛw ’mɑ:lət də sko: war ’lue ’biən a dɛ i vɑ̃m i vɑ̃m ’lipɛ neɑ̃ hẽ̞: rɛ hẽ̞: rɛ i dwa’lɛtən da hẽ̞:z bɾɑw]

et après on devait leur chauffer de l'eau dans une casserole, sur le trépied, tu ne sais pas pourquoi ? dame, afin qu'ils jettent leur placenta, afin qu'ils jettent leur placenta, là où il y avait un petit veau, dans le ventre de sa mère il y avait un petit veau, afin qu'ils jettent leur placenta, et alors j'allais avec une casserole pleine de nourriture moulue pour jeter sur le petit veau, et sa mère venait, sa mère le léchait, elle faisait... elle lui faisait sa toilette proprement

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

tommañ a ra an heol

['tɔmɑ̃ ra 'nɛwɔl]

le soleil chauffe

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

tommañ anezhe a veze graet hag e veze laket... e veze laket en tan... tommañ anezhe ha lakat anezhe e-barzh

['tomɑ̃ nɛ: viʒe gwɛd a viʒe 'lɑkə viʒe 'lɑkə tɑ̃:n 'tomɑ̃ nɛ: a 'lɑkə nɛ bɑrs]

on les chauffait et on les mettait... on les mettait dans le feu... les chauffer et les mettre dedans [ventouses]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

1. me 'meus... me 'meus tomm o kerzhal, bet bu Bear 2. ya, ugent degre zo 1. a-hend-all pa vezer o chom poz, n'eo ket re domm marteze 2. met geo ! ugent zo 1. ah ya ! 2. 'vez ket 'met se, 'vezont laket gwech ebet... 'lakan ket anezhe ouzhpenn 1. ah nann hañ ! 2. me 'blij ket din bezañ re domm 1. pas re, nann hañ ! a-hend-all goude pa vezer er-maez e vezer seziset alors, hañ ? gwir eo, lâret e vez 'vez ket mat tommañ re 2. 'ran ket ivez

1. [me møs - me møs to̞m ˈkɛʁzəl - bed by ˈbeːaʁ] 2. [ja - ˈyːgən dœˈgʁe zo] 1. [hɛnˈdɑl pe vɛːʁ ʃo̞m ˈpoːz ˌne̞ kə ˈʁe do̞m maˈteːe] 2. [mɛ ge̞ - ˈyːgən zo] 1. [a ja] 2. [ˌve kə mɛt se - vɛɲ ˈlɑkə ˈgweʒ bet - laˈkɑ̃ kə ne̞ spe̞n] 1. [a nɑ̃n ɑ̃] 2. [me ˌbiʃ kə dĩ ˈbeːɑ̃ ˈʁe do̞m] 1. [paz ʁe - nɑ̃n ɑ̃ - hɛnˌdɑl ˈguːde pe vɛʁ me̞z vɛʁ zeˈzisəd aˈlɔʁ - ɑ̃ - ˈgwiʁ e̞ - ˈlɑːʁə ve ˌve kə mɑːt ˈto̞mɑ̃ ˈʁeː] 2. [ˌʁɑ̃ kəd ˈie]

1. moi j'ai... moi j'ai chaud en marchant, étant passé par Bear 2. oui, il y a vingt degrés 1. autrement quand on reste immobile, ce n'est pas très chaud peut-être 2. mais si ! il y a vingt 1. ah oui ! 2. il n'y a que ça, on ne les met jamais... je ne met pas davantage [chauffage] 1. ah non hein ! 2. moi je n'aime pas avoir trop chaud 1. pas trop, non hein ! sinon après quand on est dehors on est saisi alors, hein ? c'est vrai, on dit que ce n'est pas bon de trop chauffer 2. je ne fais pas non plus

1. Paotr, 1951, Bear
2. Roje Dollo, 1932, Bear
(dastumet gant Tangi)

Kavet zo bet 20 frazenn.