An derez-kevatal a vez graet équatif dioutañ en galleg. Evit an anvioù-gwan hag an adverboù eo ar framm ken... ha/evel a vez implijet hag evit an anvioù-kadarn eo ar framm memes... evel/gant/da/ha.
• stumm
Distaget e vez kén [ken] an adverb keñveriañ kementadoù ken. Ar stummioù ker ha kel n'int ket anavezet en Bro-Dreger.
Un toulladig anvioù-gwan o devez ur stumm direizh en derez-kevatal :
ken mat ➜ kenkoulz/koulz (aussi bien)
ken bras ➜ kement (aussi grand)
ken hir ➜ keit (aussi long)
ken fall ➜ ken gwazh (aussi mauvais)
a-benn neuze n'eo ket koulz evit ar bloaz neuze
▶ a-benn neuze n'eo ket koulz evit ar bloaz neuze
[bɛn 'nœ:he nɛ kə kulz wid blɑ: 'nœ:he]
pour alors il n'est pas aussi bon cette année alors [cidre]
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
kenkoulz ha te e oare brezhoneg ivez
kenkoulz ha te e oare brezhoneg ivez
[’kɛnkuls a te ’wɑ:rɛ bre’zɔ̃:nəg je]
il savait le breton aussi bien que toi aussi
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
hag e oan bet en e gichen hag e oa kement ha me
hag e oan bet en e gichen hag e oa kement ha me
[a wãn bet ni ’giʃən a wa ’kemən a me]
j'avais été à côté de lui et il était aussi grand que moi
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
keit ha ma biz-meud
▶ keit ha ma biz-meud
[kɛjt a mə biz'mœt]
aussi long que mon pouce
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ken gwazh ha biskoazh
ken gwazh ha biskoazh
[ken gwɑs a 'biskwɑs]
pire que jamais
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Klevet e vez ivez ar stummioù reizh ken mat, ken bras, ken hir ha ken fall :
n'on ket arri ken fall-se c'hoazh !
???
(dastumet gant Tangi 00/0000)
ken fall evel 'deus graet kwa
▶ trist eo meuliñ anezhe, ken... ken fall evel 'deus graet kwa
[tɾist e̞ ’mœ:lĩ nɛ: - ken - kenˌval we̞l dœz ˈgwe̞t kwa]
c'est triste de les féliciter, tellement... tellement ils ont fait de mal quoi [Allemands]
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
n'eo ket ret mont da lâret ken hir-se
n'eo ket ret mont da lâret ken hir-se, pa vez moaien lâret berroc'h
[nɛ kə rɛt mɔ̃n tə 'lɑ:rət ken hi:r ze pe ve 'mojən lɑ:r 'bɛrɔh]
ce n'est pas obligé d'aller dire si long [faire des phrases trop longues], quand on peut faire plus court
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ne vezont ket ken mat evel ar pouleioù
Ar pouleioù a vez prenet ne vezont ket ken mat evel ar pouleioù a vez savet 'barzh ar gêr.
Pouléyo vé préneut vin-ntyeut ken mat vel poulèyo vé savet bar gêr.
[pulejo ve pʁenət vɛ̃ntjət ken mat vɛl pulɛjo ve savət baʁ gɛʁ]
Les poulets achetés ne sont pas aussi bon que les poulets élevés à la maison.
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
ken mat ha me
▶ ur barrouz vat hañ
['bɑʁuz vɑt ɑ̃]
une grosse commune hein
Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi 00/0000)
ken bras an eil hag egile
ken bras an eil hag egile
[ken brɑ:z nɛʎ a e'gi:le]
aussi grand l'un que l'autre
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
teir gwech ken bras ha amañ
???
(dastumet gant Tangi 00/0000)
Ne gav ket dimp zo diferañsoù a ster pe a implij etre ar stummioù reizh ha direizh.
• ken... ha
Framm reizh an derez-kevatal eo ken + anv-gwan/adverb + ha :
ken uhel hag an terrest
ken uhel hag an terrest
[ken ’y:əl a ’tɛʁəs]
aussi haut que le plafond
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Ken kozh hag an douar.
Ken kozh hag an douar.
Kén koz a-n douar.
[ken koz an duaʁ]
Vieux comme le monde.
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
ken divalav ha me
ken divalav ha me
[ken di'vɑ:lo a me]
aussi pauvre que la mienne [ma ferme]
Ifig ar Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Degaset e vez an islavarenn er yezh standard gant ma. Ne vo ket klevet gwech ebet en hom brezhoneg :
neblec'h ebet ne oa ur chistr kenkoulz ha (ma) veze amañ
▶ neblec'h ebet ne oa ur chistr kenkoulz hag e veze amañ
[niblɑh e'bed wa ə ʒist kenkulz a viʒe 'ɑ̃mɑ̃]
il n'y avait nulle part un cidre aussi bon qu'il y avait ici
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ken munut ha (ma) karez gant hennezh bepred
▶ aze e rez munut, ken munut hag e karez gant hennezh bepred
['ɑhɛ rɛz 'my:nyt ken my'nyd a 'gɑ:rɛz gɑ̃ hẽ̞:z 'bopət]
là tu fais précis, aussi précis que tu veux avec celui-là toujours [dessins à la cuillère sur le beurre]
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Hini ebet ne oa ken vil ha (ma) oa hennezh
▶ Hini ebet ne oa ken vil evel e oa hennezh. Kar hennezh... Ne oan ket sur diwiñ, hañ.
Hini bét oa kén vil a oa heñs. Ka heñs... Oan ke zur diwiñ añ.
Aucun n'avait été aussi abîmé que celui-là. Car celui-là... Je n'étais pas sûre de moi.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
• ken... evel
N'eo ket ken reizh sañset eil framm an derez kevatal, ken + anv-gwan/adverb + evel. Un tamm mat nebeutoc'h e vez klevet evit ken... ha pa vez un anv-kadarn evel elfenn keñveriañ. N'hon eus ket nemet ar c'hwec'h skwer-mañ en hom c'horpus (evit war-dro 50 skwer en ken... ha + anv) :
kement brezhoneg evel galleg a gaoze an hini bihan ?
▶ kement brezhoneg evel galleg a gaoze an hini bihan ?
['kemən brɛ'zɔ̃:nəg wɛl 'gɑləg 'go:ze ni: 'bijən]
le petit parle autant breton que français ?
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
jeuioù ken brav evel ar reoù zo bremañ.
▶ Ya ya, nim 'mamp ket heu, pa oamp yaouank, jeuioù ken brav evel ar reoù zo bremañ.
Oui oui, nous n'avions pas, quand nous étions jeunes, d'activités [sorties, loisirs] aussi bien que celles de maintenant.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
ken garz evel homañ
▶ « c'hwi en em drompfe ganin » « me n'on ket ken garz evel 'meus an aer kwa », met hemañ a lâre «c'hwi en em drompfe ganin » « me 'meus ket an aer da vezañ ken garz evel homañ »
[hwi nɔ̃n 'dɹɔ̃mpfe gɑ̃nĩ - me nɔ̃ kə ken gɑɹz wɛl møz nɛ:ɹ kwa mɛ 'hemɑ̃ 'lɑ:ɹe - hwi nɔ̃n 'dɹɔ̃mpfe gɑ̃nĩ - me møs kə nɛ:ɹ də 've:ɑ̃ ken gɑɹz wɛl 'homɑ̃]
« (je vous induirais en erreur ?) » « moi je ne suis pas aussi bête que j'en ai l'air » et celui-ci disait « (je vous induirais en erreur ?) » « moi je n'ai pas l'air d'être aussi bête qu'elle »
???
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Ar pouleioù a vez prenet ne vezont ket ken mat evel ar pouleioù a vez savet 'barzh ar gêr.
Ar pouleioù a vez prenet ne vezont ket ken mat evel ar pouleioù a vez savet 'barzh ar gêr.
Pouléyo vé préneut vin-ntyeut ken mat vel poulèyo vé savet bar gêr.
[pulejo ve pʁenət vɛ̃ntjət ken mat vɛl pulɛjo ve savət baʁ gɛʁ]
Les poulets achetés ne sont pas aussi bon que les poulets élevés à la maison.
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
kat da c'horo koulz evel gant an dorn
kat da c'horo koulz evel gant an dorn
[kɑt tə 'ho:ro kulz wɛl gɑ̃n dɔrn]
capable de traire aussi bien qu'à la main
Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
'h ae ken prim ur c'hoz 'ba an douar evel ur pesk 'ba an dour
???
(dastumet gant Tangi 00/0000)
Aezetoc'h e vez implijet pa vez un adverb evel elfenn keñveriañ :
d'ar c'houlz-se ne diloje ket an dud ken alies evel bremañ
d'ar c'houlz-se ne diloje ket an dud ken alies evel bremañ
[də 'hulse di'lo:ʒɛ kən dyt ken a'liɛs wɛl 'bomɑ̃]
à cette époque-là, les gens ne déménageaient pas aussi souvent que maintenant
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Gant un islavarenn war-lerc'h avat e vez klevet kalz aliesoc'h ken... evel evit ken... ha :
a-benn neuze 'tez ket anezhañ ken komplet evel ec'h a a-raok alemañ
al litrad laezh a brenez 'ba ar c'hoñvers ma kerez, a-benn neuze 'tez ket anezhañ ken komplet evel ec'h a a-raok alemañ, a-benn neuze e vo tennet un tamm dioutañ
[’litrə le̞:z ’bre:nez ba ’hɔ̃:vɛrs me ’ke:ʁez bɛn ’nœ:he te kə neɑ̃ ken ’kɔ̃pləd wɛl ha ro:k ’lemɑ̃ bɛn ’nœɛ vo ’tɛnə tɑ̃m dɔ̃ntɑ̃]
le litre de lait que tu achètes dans le commerce si tu veux, pour alors tu ne l'as plus aussi complet comme lorsqu'il part d'ici, pour alors on en enlève un peu [on filtre le lait]
Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
me n'on ket ken garz evel 'meus an aer kwa
▶ « c'hwi en em drompfe ganin » « me n'on ket ken garz evel 'meus an aer kwa », met hemañ a lâre «c'hwi en em drompfe ganin » « me 'meus ket an aer da vezañ ken garz evel homañ »
[hwi nɔ̃n 'dɹɔ̃mpfe gɑ̃nĩ - me nɔ̃ kə ken gɑɹz wɛl møz nɛ:ɹ kwa mɛ 'hemɑ̃ 'lɑ:ɹe - hwi nɔ̃n 'dɹɔ̃mpfe gɑ̃nĩ - me møs kə nɛ:ɹ də 've:ɑ̃ ken gɑɹz wɛl 'homɑ̃]
« (je vous induirais en erreur ?) » « moi je ne suis pas aussi bête que j'en ai l'air » et celui-ci disait « (je vous induirais en erreur ?) » « moi je n'ai pas l'air d'être aussi bête qu'elle »
???
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ken prim ha ken divalav evel... evel e kar kwa
▶ pep hini a ra ur pa... ur pas 'nez c'hoant evel e vez lâret kwa, ken prim ha ken divalav evel... evel e kar kwa
[po’pi:ni ɹa ə pɑ ə pɑ:s ne hwɑ̃n wɛl ve lɑ:t kwa kenˈpxym a ken di’vɑ:lo wɛl wɛl gɑ:ɹ kwa]
chacun fait un pa... un pas comme il veut comme on dit quoi, aussi vite et aussi lentement qu'il veut quoi
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ne oant ket ken garz evel int bremañ
▶ tammoù bec'h a veze a-wezhioù, bec'h... ne veze ket kann gant da dud, ne oant ket ken garz evel int bremañ, bremañ en em lazhont
['tɑ̃mo beh viʒe 'we:ʒo beh viʒe kə kɑ̃n gɑ̃n də dyd wɑ̃ɲ kə ken gɑrz wɛl iɲ 'bomɑ̃ 'bomɑ̃ nɔ̃n 'lɑhɛɲ]
il y avait de petites rivalités parfois, rivalité... il n'y avait pas de bagarre avec tes gens [proches], ils n'étaient pas aussi débiles qu'ils le sont aujourd'hui, aujourd'hui ils s'entretuent
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Diwar-se e c'hallomp tennañ ur reolenn implij. Ma n'eus islavarenn ebet e vo graet kentoc'h gant ken... ha. Ma zo un islavarenn e vo klevet muioc'h ken... evel.
• ereadurezh
Ur rannig-diskouez a c'hall bezañ ouzhpennet d'an anv-gwan. Kazi ordinal e vo -se :
met ar re-se ne dorront ket ken aezet-se kua
▶ met ar re-se ne dorront ket ken aezet-se kua
[mɛ 'ree 'dɔrɛɲ cə ken 'e̞:zət se kya]
mais ceux-là ne cassent pas si facilement que ça quoi
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ar Vretoned n'int ket ken poli-se
ar Vretoned n'int ket ken poli-se
[vɾœ'tɔ̃:nət niɲ cə ken 'po:li ze]
les Bretons ne sont pas si polis que ça
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
n'int ket ken stank-se
n'int ket ken stank-se
[niŋ cə ken stɑ̃kse]
ils ne sont pas si nombreux que cela
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Posubl eo kaout -mañ ivez, met ral-kaer eo :
ral eo gwelet unan ken... ken kaer-mañ kwa
▶ ral eo gwelet unan ken... ken kaer-mañ kwa
[ɹɑ:l ɛ 'gwɛ:ləd yn ken ken kɛ:ɹ mɑ̃ kwa]
c'est rare d'en voir un si... aussi beau que ça quoi [menhir]
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Degas a ra Mélanie Jouitteau da soñj penaos « le second terme peut aussi n'être pas prononcé du tout » (La comparaison) :
na vo ket ken klañv
na vo ket ken klañv
[na vo kə ken klɑ̃:]
et il ne sera pas autant malade
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ne gredan ket e vije ken start ober ur c'hannañ
ne gredan ket e vije ken start ober ur c'hannañ
[’gre:dɑ̃ kə viʃe ken stɑrd ’o:bər ə ’hɑ̃nɑ̃]
je ne pense pas que ça soit si difficile de faire une lessive
traduction
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Gouez da Jul Gros, « aussi... l'un que l'autre s'exprime par la répétition du comparatif d'égalité » (TDBP3, 1984, p.246) :
#ken kreñv ha ken kreñv int (ils sont aussi forts l'un que l'autre)
#an togoù-mañ a zo ken brao ha ken brao (ces chapeaux-ci sont aussi beaux les uns que les autres)
Ur skwer heñvel hon eus :
ken bras ha ken bras int.
ken bras ha ken bras int.
Kén bras a kén bras i-n.
[ken bʁas a ken bʁas in]
Ils sont aussi grands l'un que l'autre.
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
A-hervez Francis Favereau, « par pur effet de style, il arrive que ken et l'adjectif précèdent le nom » (1997, p.84) :
#ken gwazh pec'hed (un si vilain péché)
Ral eo ar framm-se. Soñjal a ra dimp ne vez ket klevet nemet e krennlavarioù ken :
Ken bras laer eo an hini a delc'h mat ar sac'h evel an hini a lak e-barzh.
Ken bras laer eo an hini a delc'h mat ar sac'h evel an hini a lak e-barzh.
Kén gwas lèr è hini téneut mat zac'h wèl nini lak é bars.
[ken gwas lɛʁ ɛ hini tenət mat zax wɛl nini lak e baʁs]
Aussi voleur est celui qui tient le sac que celui qui met dedans.
Petit florigène des proverbes breton Coop Breizh Lukian Kergoat page 79 : Ken bras laer eo neb a zalc'h ar sac'h evel neb a lak e-barzh. Aussi grand voleur est celui ui tient le sac que celui qui met dedans.
Ifig ar Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
Notennomp da heul Favereau en deus « ken parfois valeur d'exclamatif » (idem, p.85) :
#he blev ken melen ! (sa chevelure si blonde !)
Skwerioù evel-se hon eus :
Arru eo ken uhel !
Arru eo ken uhel. N'on ket petra.
Ayè kén ueul. Non keu pra.
[ajɛ ken yəl] [nõ kø pʁa]
Il est tellement haut [l'arbre]. Je ne sais pas [sa hauteur].
Plac'h, , Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
mont da gerc'hat ar re-se all, ken uhel e-krec'h aze !
▶ ha 'ta ket kavet mann ebet gwelloc'h adarre met mont da gerc'hat ar re-se all, ken uhel e-krec'h aze
[a ta kə kɑ:d mɑ̃nbe 'wɛlɔh ɑj mɛ mɔ̃n tə 'gɛrhəd reze ɑl ken 'yəl kweh 'ɑhe]
et tu n'avais rien trouvé de mieux de nouveau que d'aller chercher celles-là, aussi haut en haut là
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
An tregerieg zo e-mesk « ces parlers [qui] ont tendance alors à ajouter all à l'adjectif, par renforcement (sémantique et phonétique) » (Favereau, idem). Stank eo ar stumm-se en hom brezhoneg :
ar pothouarn a oa ken du all
▶ ar pothouarn a oa ken du all
[pu'tu:əʁn viʒe ken dy ɑl]
la marmite était tout aussi noire
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ken fin all
ken fin all
kén final
[ken final]
tout aussi malin
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
zo ken gwazh all
zo ken gwazh all
[zo ken gwɑz'ɑl]
est tout aussi pire
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ken nebeud all
ken nebeud all
[ken 'nœbəd al]
tout aussi peu
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• taol-mouezh
Kemer a ra ken an taol-mouezh pa vez dirak ur ger unsilabennek :
jeuioù ken brav : jeuio kén braw
▶ Ya ya, nim 'mamp ket heu, pa oamp yaouank, jeuioù ken brav evel ar reoù zo bremañ.
Oui oui, nous n'avions pas, quand nous étions jeunes, d'activités [sorties, loisirs] aussi bien que celles de maintenant.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
ken ker ha gwin : kén kér a gwi:n
▶ ... zo kazi ken ker ha gwin
[zo ’kɑhe ˈkenker a ˈgwin]
... est presque aussi cher que le vin [cidre]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Pa vez staget ur rannig-diskouez deus ur ger unsilabennek eo hemañ diwezhañ a vo taol-mouezhiet :
ken kozh-se : kén kos sé
▶ alors gwechall n'ae ket an dud ken kozh-se hañ
[a’lɔr gwe’ʒɑl nɛ kə ndyt ken ’kos:e ã]
alors autrefois les gens n'allaient pas si vieux hein
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ken prim-se : kén prum zé
???
(dastumet gant Tangi 00/0000)
Distaget e vez an anv-gwan memes, même, mõmes ['mɔ̃məs] peurvuiañ, mèmes ['mɛməs] a-wechoù pe mõs [mɔ̃s] pa vez kaozeet prim. Gantañ e vez stummet an derez-kevatal evit an anvioù-kadarn. Ar framm zo gant memes + anv + evel/gant/ha/da.
• memes... evel
Evel eo an araogenn implijet ar muiañ, gant 33 skwer (hep islavarenn war-lerc'h), da lâret eo 56% deus an hollad :
Ne oa ket ar memes buhez evel bremañ quoi.
▶ Ne oa ket ar memes buhez evel bremañ quoi. Nann, bremañ ar reoù yaouank 'neus muioc'h a liberte, evit 'deaint d'ar c'houlz-se. D'ar c'houlz-se, boñ, # se zo kaoz e lavaran se dit ivez, pardon Trezelan a oa un dra bennaket d'an nen, pa neuze 'nije droed da vont.
Ce n'était pas la même vie que maintenant. Non, maintenant les jeunes ont plus de liberté qu'ils n'avaient à cette époque.. C'est pour ça que je te dis ça, le pardon de Trezelan c'était quelque chose, parce qu'alors on avait le droit d'y aller.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
'neus ket derc'het 'ba ar memes vites evel an hini a vije oc'h ober kwa
▶ ur ruzadenn eu... ur ruzadenn kwa, 'neus ket derc'het 'ba ar memes vites evel an hini a vije oc'h ober kwa, dilañset 'neus kwa, e rez da ruzadenn kwa
[ɹy'zɑ:n ə ɹy'zɑ:dɛn kwa nøs kə 'dɛɹhɛd bah 'mɔ̃məz ə vi'tɛs wɛl n:i viʒe ho̞:ɹ kwa di'lɑ̃sɛ nøs kwa ɹe̞s tə ɹy'zɑ:dən kwa]
l'action de traînasser euh... l'action de traînasser quoi, il n'a pas maintenu la même euh... vitesse comme celui qui faisait quoi, il a pris du retard quoi, tu traînasses quoi
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ne oa ket memes tu eveltañ
▶ 'oa ket, 'oa ket ar memes tu eveltañ
['wɑkə 'wɑkə mo̞:s'ty: wɛltɑ̃]
ce n'était pas, ce n'était pas la même technique que lui
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
D'ober zo diwall gant an niver-se avat dre an avani e vo kavet 26 gwech diwar 33 an droienn memes tra evel, la même chose que :
memes tra evel ur c'hi chase
▶ memes tra evel ur c'hi chase
[mɔ̃s'tɾɑ wɛl hi 'ʃɑse]
pareil comme un chien de chasse
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
memes tra evel ar reoù a oa o labourat 'ba minioù glaou douar
▶ ya, ah ya ! ah ya ! ha ar galeoù ivez, ha peseurt bevañs ? (outre ha c'hoazh ?), 'to ket... memes tra evel ar reoù a oa o labourat 'ba minioù glaou douar
[ja a ja a ja ha ga'le:o ie a pə'sœj 'bewɑ̃s 'utɾe a hwɑs to kə mos'tɾɑ wɛl ɹew wa la'bu:ɹəd ba 'mi:njo glo̞w 'du:aɹ]
oui, ah oui ! ah oui ! et le bagne aussi, et quelle alimentation ? (en plus de ça ?), tu n'as pas... pareil que ceux qui travaillaient dans les mines de charbon
???
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
se zo kazi memes tra evel gwechall
▶ se zo kazi memes tra evel gwechall, e veze graet malarjez met malarjez ne oa ket kont memestra, maskaradennoù, me 'mije aon dioute
[ze zo ’kɑhe mos’trɑ wɛl gwe’ʒɑl viʒe gwɛd ma’lɑrʒe mɛ ma’lɑrʒe wa kə kɔ̃n mos’tɾɑ ˌmaskara’deno me miʒe ’owən dɔ̃tɛ]
c'est presque comme autrefois, on faisait le carnaval, mais le carnaval ça n'était pas comme ça, des mascarades, moi j'avais peur d'eux
Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
hoñ a oa ar memes tra evel gazeg ofiser
▶ Hoñ a oa jentil, hoñ a oa ar memes tra evel gazeg ofiser, bihan munut.
[’hõ wa ’jɛntil – hõ wa mɔs’tʁaː ve̞l ’gaːzəg o’fisəʁ – ’biːən ’myːnyt]
Elle était gentille, elle était comme une jument d'officier (?), toute petite.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
Talvezout a ra ar boan renabliñ an anvioù-kadarn a gaver a-raok an araogenn evel : tra (sens abstrait), buhez, vites, stumm, mod, tu (technique).
En degouezhioù ma kaver un islavarenn war-lerc'h an derez-kevatal e vo bep tro choazet an araogenn evel (7 gwech diwar 7) :
n'int ket savet 'ba ar memes stumm evel e oamp savet ni
▶ bremañ zo arri ur bern reoù yaouank na n'eus ket voaien da gomandiñ anezhe, n'int ket savet 'ba ar memes stumm evel e oamp savet ni
[’bomɑ̃ zo ɑj bɛɹn ɹew ’jo̞wɑ̃ŋg na nœs kə ’vojən də go’mɑ̃ndĩ nɛ: nɛɲ cə ’zɑ:vəd bah ’mɔ̃məs stym wɛl wɑ̃m ’zɑ:vəd nim]
maintenant il y a plein de jeunes qu'on ne peut plus commander, ils ne sont pas élevés comme nous l'étions nous
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
memes tra evel 'tije tremenet ul lim
▶ un tamm min evel-se 'ba an douar aze, ma 'h arrie ar vrabant warnañ, hennezh gant an douar kalet evel lâret a save diwarnañ hag a razhe da... peogwir... memes tra evel 'tije tremenet ul lim, e roudenne an houarn
[tɑ̃m mi:n və’se ban ’du:aɹ ’ɑ:he ma ’hɑje ’vɹɑ:bɑ̃n waɹnɑ̃ hẽ̞:z gɑ̃n ’du:aɹ ’kɑ:lət wɛl lɑ:t ’zɑ:ve di’waɹnɑ̃ a ’ɹɑ:he də py’gy:ɹ mɔ̃s’tɾɑ wɛl tiʒe tɾe’me:nə lim ɹu’dene ’nu:aɹn]
une pierre comme ça dans la terre là, si la charrue arrivait dessus, celle-là avec la terre dure comme dit se levait et râclait ton... puisque... pareil comme si tu avais passé une lime, elle rayait le fer
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
e vije memes tra evel gwriat gant ur mikanik aze
▶ ar c'hi-se evel e vez lâret kwa, apeupre 'ba al ledander-se aze eu... a serre... a serre er bord kwa, ha hemañ a wrie neuze aze 'ba ar bord, 'h ae a-hed kwa, aze 'na ur minaoued a vez lâret deus se, d'ober un toull, ha neuze goude div... div spilhenn, unan anezhe a bep-tu ha neuze e sache warne ha neuze e vije memes tra evel gwriat gant ur mikanik aze
[ə 'hi:ze wɛl ve lɑ:t kwa apœpɾɛ bal le'dɑ̃ndəɹ ze 'ɑ:he ə 'zɛɹe ə 'zɛɹe bɔɹt kwa a 'hemɑ̃ 'wɾie 'nœ:he 'ɑ:he bah bɔɹt he he:t kwa 'ɑ:he na ə mi'nɛwəd ve lɑ:t təs se do̞:ɹ ntul a 'nœ:he 'gu:de diw diw 'spiʎən 'lɑke yn nɛ: bop ty: a 'nœ:he 'ʒɛʃe waɹnɛ a 'nœ:he viʒe mɔ̃məs'tɾɑ: wɛl 'gwɾi:ət kɑ̃n mi'kɑ̃:nig 'ɑ:he]
ce xxx chien [de cordonnier] comme on dit quoi, à peu près de cette largeur-là là, euh... il fermait... il fermait au bord quoi et celui-ci roulait alors là au bord, il allait en longueur quoi, là il avait un poinçon qu'on appelle ça pour faire un trou et alors après, deux... deux épingles, un d'elles de chaque côté et alors il tirait dessus et alors c'était pareil que coudre avec une machine là
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ha goude ne ra ket anezhañ memes mod evel a ran me
ha goude ne ra ket anezhañ memes mod evel a ran me
[a 'gu:de ra kə 'neɑ̃ 'mɔ̃məz mo:d wɛl rɑ̃ me]
et après elle ne le fait pas de la même façon que je fais moi
Ifig ar Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
n'int ket savet 'ba ar memes stumm evel e oamp savet ni
▶ bremañ zo arri ur bern reoù yaouank na n'eus ket voaien da gomandiñ anezhe, n'int ket savet 'ba ar memes stumm evel e oamp savet ni
[’bomɑ̃ zo ɑj bɛɹn ɹew ’jo̞wɑ̃ŋg na nœs kə ’vojən də go’mɑ̃ndĩ nɛ: nɛɲ cə ’zɑ:vəd bah ’mɔ̃məs stym wɛl wɑ̃m ’zɑ:vəd nim]
maintenant il y a plein de jeunes qu'on ne peut plus commander, ils ne sont pas élevés comme nous l'étions nous
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Adkavet a reomp ar pezh a lâremp c'hoazh diwar-benn ar framm ken... evel dirak islavarenn, an araogenn evel a vez implijet peurvuiañ evit degas un islavarenn.
• memes... gant
An eil araogenn implijet ar muiañ eo gant, 24 skwer (40,5%) :
hag unan zo ganet memes deiz ganin
▶ hag unan zo ganet memes deiz ganin ha eñ a oa ganet da c'hwec'h eur deus an noz
[ag yn zo 'gɑ̃:nəd 'mɔ̃məz de: gə'nĩ a hẽ̞: wa 'gɑ̃:nət də 'hwɛhəʁ dəz nɔ̃:s]
et un était né le même jour que moi et lui il était né à six heures du soir
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
'h eo memes oad gant mamm
▶ 'h eo memes oad gant mamm ha 'neus dek vloaz lañs warni
[hɛ 'mɔ̃məz nwɑ:d gɑ̃n mɑ̃m a nøz 'degla lɑ̃:s warni]
il est du même âge que ma mère et il a dix ans d'avance sur elle [elle est morte il y a dix ans, lui est toujours vivant]
Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Honnezh a oa e-barzh ar memes klas ganin ivez
▶ Honnezh a oa e-barzh ar memes klas ganin ivez, met honnezh ne oa ket e pension, met e chome bepred, peogwir he dud, a gav din, a oa o terc'hel ur boulañjiri, ha e chome e-barzh an étude neuze a-raok mont d'ar gêr.
Hoñ oa bah momes klas kenin ie, mè hoñ oa ke pañsïon, mè chomé bopet, pegur i dut, gaf tin, oa tèrhèl boulañjiri, a chomé bah 'n étude neuhé rok mon te gêr.
Elle était dans la même classe que moi, mais elle n'était pas en pension. Mais en tout cas, elle restait... parce que ses parents, je crois, tenait une boulangerie, et alors elle restait en étude avant d'aller chez elle.
Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal 00/0000)
memes oad ganin 'h eo he den
▶ memes oad ganin 'h eo he den
['mɔ̃məz nwɑt kɑ̃nĩ hɛ i de:n]
son mari a le même âge que moi
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Ma'c'h out e-barzh ar memes uhelder gant an nen ma kerez
▶ Ha neuze ec'h eo bien kar amañ ec'h eo uhel. Par rapport d'an nen. Evel-se n'eus ket a voaien da sellet diwin hebiou ar prenestr. Kar n'eo ket interesant ma'c'h out e-keñver d'an nen. Ma'c'h out e-barzh ar memes uhelder gant an nen ma kerez. Neuze feiz e vezez gwelet deus partout.
Et alors c'est bien, car ici c'est en hauteur. Par rapport à soi. Comme ça, on ne peut pas me regarder par la fenêtre. Car ce n'est pas agréable si tu es au niveau des gens. Si tu es à la même hauteur que les gens, si tu veux. Alors on te voit de partout.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
hennezh zo ar memes hini ganimp ivez
▶ Sant Pol Leon aze, hennezh zo... hennezh zo ar memes hini ganimp ivez
[zɑ̃n pol ’leɔ̃n ’ɑhe hẽ̞:s so hẽ̞:s so ˌmomə’si:ni gə’nim ije]
Saint Pol de Leon là, ça c'est... ça c'est le même que nous [breton] aussi
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Setu an anvioù kadarn a vez kavet an araogenn gant war-o-lerc'h : uhelder, oad, ras, liv, tu (côté), hed, deiz, taol, oto, miz, klas (salle de classe).
E-se e seblant evel bezañ implijet kentoc'h war-lerc'h anvioù-kadarn difetis (tra [sens abstrait], buhez, vites, stumm, mod, tu [technique]...) ha gant war-lerc'h anvioù kadarn a dalvez da vuzurioù (oad, uhelder, hed...), da garakteristikoù (liv... ), da draoù fetis (oto, taol...), da verkoù spas (klas, tu...) pe amzer (miz, deiz...).
Ma 'h eo eil tamm ar c'heñveriañ un adverb (amzer da skwer), n'hallo ket an nen implijet gant, implijet a rey evel. Normalamant e kaver an araogenn gant war-lerc'h an anvioù hini ha re, a verk traoù pe tud fetis :
hemañ, memes hini gant hennezh sell
▶ hemañ memes hini gant hennezh sell
['hemɑ̃ ˌmɔ̃mə'si:ni gɑ̃ hẽ̞:s sɛl]
celui-ci le même que celui-là regarde
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
memes hini ganeoc'h
▶ memes hini ganeoc'h
['mɔ̃mə'si:ni gɑ̃'nɑx]
la même que la vôtre
Tereza Jagin, , (dastumet gant Tangi 00/0000)
hennezh zo ar memes hini ganimp ivez
▶ Sant Pol Leon aze, hennezh zo... hennezh zo ar memes hini ganimp ivez
[zɑ̃n pol ’leɔ̃n ’ɑhe hẽ̞:s so hẽ̞:s so ˌmomə’si:ni gə’nim ije]
Saint Pol de Leon là, ça c'est... ça c'est le même que nous [breton] aussi
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
n'eo ket ar memes reoù gant reoù...
▶ n'eo ket ar memes reoù gant reoù...
[nɛ kə 'mɔ̃məz gɑ̃n rew]
ce ne sont pas les mêmes que ceux...
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Nemet pa vez un adverb war-lerc'h (amañ an adverb amzer a-raok), neuze e vo implijet evel :
ar memes hini evel a-raok ?
ar memes hini evel a-raok ?
[ˌmomə'si:ni wɛl ə'ro:k]
la même qu'avant ?
Marivon ar Bihan, 1947, Charentes (dastumet gant Tangi 00/0000)
• memes... da/ha
N'eo ket stank, na tost, an araogenn da hag ar stagell ha. N'hon eus ket nemet ur skwer pep hini (1,5% deus an hollad pep hini) :
eñ a oa deus... memes oad din
▶ eñ a oa deus... memes oad din, met unan zo miz meurzh, egile miz even
[hẽ̞: wa dəz 'moməz nwɑ:d dĩ mɛ yn zo miz mœrz e'gi:le zo mi'zewən]
il était de... du même âge que moi, mais un est de mars, l'autre de juin
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ne vez ket komzet toutafet memes brezhoneg amañ ha 'ba 'h Morbihan
▶ e-skeud ne vez ket komzet toutafet memes brezhoneg amañ ha 'ba 'h Morbihan ha kostez Kernev zo geriennoù a zo bet diferent kompletamant kwa hein
[skœd ve kət 'kõmzət tuta'fɛt mɔ̃məz bʁɛ'zɔ̃:nək 'ɑ̃mɑ̃ a bah mɔr'biən a 'kɔste 'kɛʁnɛw zo gi'ʁjeno a zo bed di'fe:ʁən kɔ̃ple'tɑ̃mɑ̃n kwa ɛ̃]
étant donné qu'on ne parle pas tout-à-fait le même breton ici et dans le Morbihan et du côté de la Cornouaille, il y a des mots qui sont différents complètement quoi hein
Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Da notenniñ evit achuiñ ur skwer fentus ha da wiriekaat e-lec'h emañ evel ha da asambles :
kavet a raen ne oa ket hemañ memes tra evel d'egile
kavet a raen ne oa ket hemañ memes tra evel d'egile
[kɑ: rɛn wa kə ’hemɑ̃ mõməs’tra wɛl de’gi:le]
je trouvais que celui-ci n'était pas comme l'autre
??? d’egile
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Tangi YEKEL, here 2019