Brezhoneg Bro-Vear

An dibenn -a en U3 en amzer a-vremañ

Un dra dibar deus Kreiz-Breizh ha Bro-Wened eo an dibenn -a en drivet gour unan en amzer a-vremañ. Kement-se a degas Favereau da soñj (1997, p.194) :

« à la troisième personne, -a (attesté en vieux-breton – RH 182) n'est courant qu'à l'Est de la Cornouaille (Pélem) et dans le Vannetais (pays Pourlet) où son emploi est devenu quasi-systématique, à partir de la conjugaison à thème A » (Favereau, 1997, p.194).

Sell aze un toulladig skwerioù roet gant Favereau :

#henn'zh 'gonta difounn
#pe 'zalc'ha mont
#war-wel 'choma pell

N'eo ket anavezet er yezh standard ma vez implijet radikal ar verb hepken :

°alies e sko traoù
°ne sko ket

Stank eo an dibenn -a e bro Vear. Brezhonegerien deus hanternoz (Perwenan) ha gwalarn Bro-Dreger (Ploubêr) o deus bet lâret dimp c'hoazh e oant souezhet gant ar fed-se, dianavezet gante. Ne soñj ket dimp e vefe ur roud dioutañ e brezhoneg Plougouskant kennebeud (Jean Le Dû, 2012). War a seblant emañ bro Vear war bevenn an takad ma vez implijet an dibenn -a. Levezon ar c'herneveg a weler aze ha moarvat eo nevez a-walc'h.

E-se hon eus plêet gant an dibenn-se ha kavet hon eus un dra dic'hortoz. Drol a-walc'h eo, ne vez implijet nemet er stumm-nac'h kazi. Diwar ar 155 skwer serret ganimp, 153 anezhe zo er stumm-nac'h, da lâret eo 99%. Sell aze an daou skwer nemetañ er stumm-ya :

ouzhpenn e vanka

ouzhpenn e vanka

[spɛn 'vɑ̃ŋka]

il en manque davantage

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ar sizhun a dremena

ar sizhun a dremena

[zy:n dre'me:na]

la semaine passe

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Diwar-se e c'haller embann eo posubl an dibenn-se er stumm-ya, ral-kaer eo avat. War ar poent-se en em dishañvala hom brezhoneg deus hini Kernev.

Kontet hon eus en daolenn dindan pet gwech e weler an dibenn -a er stumm-nac'h :

verb stumm-nac'h gant an dibenn -a pet gwech etretout (gant pe hep an dibenn -a) dregantad
balene valea ket11100%
bevañne veva ket11100%
boujañne vouja ket11100%
brankañne vranka ket11100%
chomne choma ket41526%
chutañne chuta ket11100%
debriñne debra ket6875%
degasne degasa ket11100%
deskiñne deska ket22100%
deviñne deva ket22100%
dimeziñne dimeza ket11100%
direñjiñne direñja ket1250%
diskennne diskenna ket11100%
diskregiñne diskroga ket11100%
diskwelne diskwela ket11100%
distignañne distigna ket11100%
dizoblijañne dizoblija ket11100%
doujañne douja ket11100%
evañn'eva ket55100%
goulln'houlla ket61833%
goûtne oara ket43113%
gweletne wela ket3350%
hadañne hada ket11100%
hejañne heja ket11100%
heuilhne heuilha ket11100%
kanañne gana ket33100%
kaozealne gaozea ket131776%
kavetne gava ket71258%
kemerne gemera ket11100%
kerzhetne gerzha ket1250%
klaskne glaska ket33100%
kollne golla ket11100%
komañsne gomañsa ket11100%
komzne gomza ket11100%
kouezhañne gouezha ket2366%
kousketne gouska ket11100%
koustañne gousta ket11100%
krediñne greda ket2366%
kregiñne groga ket11100%
labouratne laboura ket5771%
lâretne lâra ket41040%
mankoutne vanka ket2020100%
menelne vana ket2366%
mervelne varva ket12100%
miroutne vira ket11100%
padoutne bada ket1250%
plijoutne blija ket65411%
rentañne renta ket33100%
respektiñne respekta ket11100%
respontne responta ket11100%
selaoune selaoua ket11100%
selletne sella ket2633%
serriñne serra ket11100%
sevelne sava ket22100%
soniñne sona ket22100%
soñjalne soñja ket21118%
spontañne sponta ket11100%
stagañne staga ket44100%
stokañne stoka ket11100%
talvezoutne dalva ket1392,50%
telefoniñne delefona ket22100%
tremenne dremena ket22100%
15332846,6%

Gwelet a raer zo a-bep-sort, etre verboù evel mankout hag a gemer an dibenn -a bep gwech ha reoù all evel talvezout ha ne gemeront ket anezhi nemet ur wech an amzer. Kalz a verboù n'eus ket nemet ur skwer pe daou dioute, ha trec'h an dibenn -a peurvuiañ.

Seblantout a ra dimp e c'hall an holl verboù reizh kemer an dibenn-se. 153 gwech hon eus an dibenn -a diwar un hollad a 328. Ar pezh a ra un dregantad a 46,6%, da lâret kazi ur wech diwar div, un tamm mat memestra.

Ur goulenn a chom neuze, petra zo kaoz en deus hom brezhoneg lonket ken aezet an dibenn -a er stumm-nac'h, ar pezh n'eo ket gwir evit ar stumm-ya ? Gallet a reomp ober ar vartezeadenn e vez aezetaet an taol-mouezh drezañ. Ar verboù unsilabennek o gwrizienn-verb da skwer a deu da vezañ divsilabennek, gant an taol-mouezh war ar silabenn diwezhañ :

(ne) sona ket
(ne) sella ket
(ne) vira ket

Gallet a ra aezetaat an distagadur e degouezhioù zo ivez. Aze e soñjer e-barzh ne respekta ket. Feiz, n'int ket nemet martezeadennoù...

Tangi YEKEL, eost 2019