Brezhoneg Bro-Vear

An nac'hañ

Gouez da Velani Jouitto en he fennad diwar-benn la négation, « La négation propositionnelle est un processus ou une construction par laquelle une proposition est dite fausse ». Studial a refomp ar poent-mañ, hep ankouaat ar gerioù nac'hañ a gaver an aliesañ ha kenglot ar nac'hañ (la concordance négative).

1. An nac'hañ distoket ne...ket

Peurvuiañ e vez ar morfem distoket ne...ket en-dro d'ar verb oc'h ober an nac'hañ.

• morfem ne

Dirak ur ger o komañs gant ur vogalenn ec'h ey bogalenn ne a-raok ordinal :

n'omp ket sañset re...

n'omp ket sañset re... re gamaladoù ken, bet e oa e oamp muioc'h

[nɔ̃m kə 'sɑ̃sə ʁe ʁe gɑ̃ma'lɑ:do ken bed wa wɑ̃m 'my:ɔh]

en principe nous ne sommes plus trop... trop amis, fut un temps nous étions davantage

Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi)

N'arrian ket da welet anezhe

Ne 'meus ket gwelet anezhe pell zo. Nann. N'arrian ket da welet anezhe ken.

Ça fait longtemps que je ne les ai pas vus. Non. Il ne m'arrive plus de les voir.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Da notenniñ zo e ra ar verb gallout evel ma en defe ur vogalenn da gentañ :

n'hallfe ket bezañ bet ha bezañ bepred

n'hallfe ket bezañ bet ha bezañ bepred

[nal'fe kə 'be:ɑ̃ bet a 'be:ɑ̃ 'bopət]

on ne pourrait pas avoir été et être toujours

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

n'hallez ket bezañ ordin o klemm

n'hallez ket bezañ ordin o klemm

[’nɑlɛs kə ’beɑ̃ ɔr’din klɛm]

tu ne peux pas être tout le temps à te plaindre

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Me n'hallan ket bezañ o labourat

chanson ar poupig kentañ "Pa vije tri pe bevar / Neuze tad a deue da vezañ digar / A lâre d'e bried / Kit d'ober un tamm tro ma kerit / Me n'hallan ket bezañ o labourat / hep repoziñ un dra bennak"

Chanson-n poupitch kèntan "Pa vi jé bét tri pé bèwar, Noezé tad dé de véan-n digar, lar é di brieut, ké doc'h tan-m tro ma kéreut, mé na lankeut béan laboureut hép repozi dra menag."

[ʃãsõn pupic kɛntã] [pa vi ʒe bet tʁi pe bɛwaʁ] [nœze tad de də veãn digaʁ] [laʁ e di bʁiət] [ke dox tãm tʁo ma keʁət] [me na lãkət beã labuʁət hep ʁøpozi dʁa mønag]

la chanson du premier enfant "quand il y en avait trois ou quatre, alors papa devenait moins aimable, il disait à son épouse, allez faire un petit tour si vous voulez, moi je ne peux pas travailler sans me reposer un peu"

Paotr, , (dastumet gant Julien)

Deus e du e ra ar verb goull gant an daou stumm (ne) c'houllan ha n'houllan :

n'houllan ket kaout fret diouti

n'houlan ket kaout fret diouti

[nu'lɑ̃ kə kɑ:d fʁet tɔ̃ti]

je ne veux pas avoir de relation avec elle

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

mat eo, n'houll ket kafe

mat eo, n'houl ket kafe

[mɑ:d ɛ nul kə 'kafe]

c'est bon, il ne veut pas de café

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

me (ne) c'houllan ket mann ebet euh...

me ne c'houlan ket mann ebet euh...

[me 'hu:lɑ̃ kə mɑ̃n'bed ə]

moi je ne demande rien euh...

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

(na) c'houllez ket se gantañ

na c'houlez ket se gantañ

['hu:lɛs kə ze 'gɑ̃ntɑ̃]

ne lui demandes pas ça

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Maryvonne (ne) c'houlla ket kement

Maryvonne ne c'houla ket kement

[ma’rivon hu'la kə ’kemən]

Maryvonne ne demande, ne s'enquiert pas autant

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Evel koñstatet gant Yann an Du, ar morfem ne « ne s'entend généralement pas devant consonne, sauf dans une articulation très soignée et artificielle » (2012, p.96). A-fed ereadurezh emañ aze koulskoude, dre ar c'hemmadur dre-vlotaat a vez war-e-lerc'h :

gw/g : (ne) wellae ket

(ne) wellae ket mod ebet

ha kaer 'na mont da gavout spesialist, ne wellae ket mod ebet

[a kɛ:ʁ na mɔ̃n tə gɑ:t spesja’list wɛla’ekət ˌmodə’bet]

et il avait beau aller voir des spécialistes, il ne guérissait pas du tout

Elen ar Gov, 1931, Louergad (dastumet gant Tangi)

t/d : (ne) dosta ket

se zo kaoz (ne) dosta ket an traoù nevez diwin

Traoù kozh tout. Me zo kozh ha... Feiz, moarvat, se zo kaoz ne dosta ket an traoù nevez diwin. Me zo arri da gozhañ.

Que des vieilles choses. Je suis vieille et... Ma foi, sûrement, c'est pour ça que les nouvelles choses ne s'approchent pas de moi. Je viens à vieillir.

Quand on lui demande : « Petra nevez ? »

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

b/v : (ne) veva ket

(ne) veva ket gant e dud

ne veva ket gant e dud

[ve'wɑ kə gɑ̃n i dyt]

il ne vit pas avec ses parents

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

m/v : (ne) varver ket ken

goude (ne) varver ket ken

pa vez treuzet ar rinier, goude ne varver ket ken

[pe ve ’tʁœ:ʒə ’ʁiɲəʁ ’gu:de ’vɑrwɛʁ kə ken]

quand on traverse la rivière, après on ne meurt plus [humour, on est éternel]

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

k/g : (ne) gleve ket mat

Eñ (ne) gleve ket mat

Eñ ne gleve ket mat, c'hoazh war ar marc'had ha evel-se feiz...

Il n'entendait pas bien, encore par-dessus le marché et comme ça ma foi...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

p/b : (ne) blij ket din

(ne) blij ket din pailhotiñ mailh

ne blij ket din pailhotiñ mailh

[biʃ kə tĩ pa'ʎo̞tĩ mɑʎ]

je n'aime pas remuer dans la boue [patauger]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

g/c'h : (ne) c'harme ket

(ne) c'harme ket gwezh ebet

me a soñje din ne c'harme ket gwezh ebet

[a me 'ʒɔ̃:ʒɛ dĩ 'hɑrmɛ kə ˌgweʒe'bet]

je pensais qu'il ne pleurait jamais

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Ral a wech e klever ne han-se. Pa raer e klever [ne] ur wech bennaket :

ha beleien ne vo ket ken

ha beleien ne vo ket ken

[a bɛ'lɛjɛn ne vo kə ken]

et des prêtres il n'y en aura plus

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

darn 'deus ket ivez goude e labouront, se ne gomprenan ket

darn 'deus ket ivez goude e labouront, se ne gomprenan ket

[dɑrn døs kəd 'ie 'gu:de la'bu:rɛɲ ze ne gɔ̃'pre:nɑ̃ kət]

certains n'en ont pas non plus [de l'argent] bien qu'ils travaillent, je ne comprends pas ça

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

se ne sell ket anezhe

se ne sell ket anezhe

[ze ne zɛl kə nɛ:]

ça ne les regarde pas

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Techet eo an distagadur na [na] d'en em ledañ war e goust avat. Se a wele Jul Gros er bloavezhioù 1970 c'hoazh, « le T[régorrois] P[arlé] employant de plus en plus na au lieu de ne » (TDBP3, 1984, p.255) :

na vo ket ken klañv

na vo ket ken klañv

[na vo kə ken klɑ̃:]

et il ne sera pas autant malade

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

na vo ket

na vo ket

[na vo kət]

il n'y aura pas

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

na 'meus ket bet gouvezet

hag eo bet aet deus ar gêr da vervel, na 'meus ket bet gouvezet pelec'h james, na bet kavet roud ebet

[a he̞ bed ɛd dəz ge̞:ɹ də 'veɹwəl na møs kə be gu've:ət ple̞h 'ʒɑ̃məs na be kɑ:d ɹu:d bet]

et il est parti de la maison pour mourir, je n'ai jamais su où, ni trouvé aucune trace

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

A-wechoù e vez neutralizet bogalenn na en [nə] :

na oa ket den ebet ivez ?

na oa ket den ebet ivez ?

[nə wa kə den bed ’ie]

il n'y avait personne non plus ?

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

amañ na welan ket ivez

amañ na welan ket ivez

[’ɑ̃mɑ̃ nə ’wɛ:lɑ̃ kəd ’ije]

ici je ne vois pas non plus

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Notenniñ a ra Francis Favereau ur stumm kozh nan, dic'hizet met klevet bepred e kanaouennoù ha kantikoù (1997, p.281) :

Biskoazh nan on bet gant Marivonig, gant Marivonig, biskoazh nan on bet gant Marivonig, da gousket !

Biskoazh nan on bet gant Marivonig, gant Marivonig, biskoazh nan on bet gant Marivonig, da gousket !

Biskoaz nan non bét gan-n Maïvon-ni-th, Biskoaz nan non bét gan-n Maïvon-ni-th de gouskeut !

[biskoaz nã nõ bet gãn majvõnic] [biskoaz nã nõ bet gãn majvõnic də guskət]

Jamais je n'ai été avec Marivonne, Jamais je n'ai été dormir avec Marivonne !

Herve Seubil : Biskoazh n’on-me bet gant Marivonig, gant Marivonig, biskoazh n’on-me bet gant Marivonig, da gousket !

Michel Bihan, ?, Plouilio (dastumet gant Julien)

Nan eus ket e Breizh / nan eus ket unan / nan eus ket ur sant evel Sant Erwan / nan eus ket ur sant evel Sant Erwan

Herie zo pardon Sant Erwan, herie zo kanet ar c'hantik-se 'ba Landreger evit ar prosesion : « Nan eus ket e Breizh / nan eus ket unan / nan eus ket ur sant evel Sant Erwan / nan eus ket ur sant evel Sant Erwan »

Héyé zo pardon-n zant Erwan. Héyé zo kan-neut hantik sé bar landreger wit prosesio-n : "Nan-n neus keut e Breizh / Nan-n neus keut du-n nan-n / Nan-n neus keut deur zant / évèl zant Erwan. / Nan-n neus keut doer zant / évèl zant Erwan."

[ˈheje zo ˈpaʁdɔ̃n zɑ̃nd ɛʁˈwɑ̃n] [ˈheje zo ˈkɑ̃nət ˈhɑ̃tik se baʁ lɑ̃nˈdʁegɛʁ wit pʁoseˈsiɔ̃n] [nɑ̃n ˈnəs kəd ən bʁɛːjz] [nɑ̃n ˈnəs kəd yˈnɑ̃ːn] [nɑ̃n ˈnəs kəd ə zɑ̃n evɛl zɑ̃nd eʁˈwɑ̃n] [nɑ̃n ˈnəs kəd ə zɑ̃n evɛl zɑ̃ːnd eːʁˈwɑ̃ːn]

Aujourd'hui c'est le pardon de Sant Erwan. Aujourd'hui on chante ça à Landreger pour la procession : "Il n'y a pas en Bretagne / Il n'y en a pas un / Non il n'y a pas un saint / Comme saint Yves. / Non il n'y a pas de saints / Comme saint Yves."

Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)

Favereau bepred a sach hom evezh war ar fed eo « na courant dans [les] cas d'insistance » (idem, p.282), ar pezh a c'hallomp koñfirmiñ :

na ra mann ebet

na ra mann ebet

[na ɹa mɑ̃n bet]

il ne fait rien

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

na sikoure ket evit mann ebet

na sikoure ket evit mann ebet

[na ʒi'ku:rɛ kə wid mɑ̃n bet]

il n'aidait pas gratuitement

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

na 'meus ket ezhomm da c'hoût peogwir (ne) werzhin ket anezhañ

na 'meus ket ezhomm da c'hoût peogwir ne werzhin ket anezhañ

[na møs kəd e:m də hu:t py’gyr 'wɛrzĩ kə 'neɑ̃]

je n'ai pas besoin de savoir puisque je ne le vendrai pas

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

En tu-hont da se e tegas Jul Gros da soñj dimp pegoulz ha penaos e vez implijet na (idem, p.256-259), dreist-holl « lorsque le sujet, le complément direct d'objet ou un complément repris par anaphore précèdent le verbe » :

#te na valeez ket buan
#ar bara na gave ket mat
#ar re-se na blijen ket dezhe

Ne gav ket dimp hon dije muioc'h evit ur skwer lec'h e vez klevet na :

reoù zo na gaozeont ket brezhoneg

reoù zo na gaozeont ket brezhoneg

[rew zo na go'zeɔ̃ɲ kə brɛ'zɔ̃:nək]

certains ne parlent pas breton

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

En holl skwerioù all ec'h a na a-raok :

kalz a dud (na) blija ket dezhe ober

oh nann ! arri en oad-se kwida, kalz a dud ne blija ket dezhe ober

[o nɑ̃n ɑj ə nwɑ:t se kwida kɑlz dyd 'bli:ʒa kə tɛ: o:r]

oh non ! arrivé à cet âge, beaucoup de gens n'aiment pas faire

Eme Toudig, 1937, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ (na) vefe ket pell

eñ na vefe ket pell oc'h ober o... oc'h ober o jeu dezhe

[hẽ̞: vefe kə pɛl ho̞:ɹ o ho̞:ɹ o ʒœ: dɛ:]

il ne serait pas long... pas long à les tuer [chien et petits lapins]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Greun ar gêr (na) vije ket mat da hadañ

Greun ar gêr na vije ket mat da hadañ, ret eo prenañ bep bloaz.

Greun gèr vijé ke mad de hadan, rét è de prénan bom la.

[gʁœn gɛʁ viʒe kø mad də hadã ret ɛ də pʁenã bom la]

Les graines de la maison ne sont pas bonnes à semer, il faut en acheter chaque année.

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Julien)

Evel raganv stagañ nac'hañ ne glever ket na gwech ebet war-lerc'h un anv pe ur raganv strizh :

hag an hini (na) dimeza ket 'no ket d'ober divorsediñ

hag an hini ne dimeza ket 'no ket d'ober divorsediñ

[a n:i di'mea kəd no kə do:r ˌdivɔr'ze:di]

et celui qui ne se marie pas n'aura pas à divorcer

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

an hini (na) ouie ket mann ebet

Gouzout a oarez, ar re-se, an hini ne ouie ket mann ebet a vije reoù all oc'h ober goap diontañ.

Goûd e oares, ré-zé, nini ouié ke mann bét vijé réw all ’h or goab diontañ.

Tu sais, ceux-là, celui qui ne savait rien, les autres se moquaient de lui.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

ar reoù (na) roent ket trawalc'h a laezh oa aet kuit kwa

ar reoù na roent ket trawalc'h a laezh oa aet kuit kwa

[rew rɛ̃ɲ cət trɔ'wɑh le̞:s wa ɛt kwit kwa]

celles qui ne donnaient pas assez de lait avaient été éliminées quoi

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ar brezhoneg (na) vez ket kaozeet nemeur

ar brezhoneg na vez ket kaozeet nemeur... ken hag evel-se zo ur bern eu... na vez ket displeget evel e vo sañset ken kwa

[bɾɛ'zɔ̃:nəg ve kə ko'ze:əd mœ:ɹ ken a və'se zo bɛɹn ə na ve kə dis'ple:gəd wɛl vo 'sɑ̃sət ken kwa]

le breton n'est plus guère parlé... et donc il y a plein de euh... il n'est plus (employé ?) comme il faut quoi

???

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Un tamm mat aliesoc'h e klever anezhañ war-lerc'h un anv pe ur raganv amstrizh :

met bezañ zo reoù na gomprenan ket

met bezañ zo reoù na gomprenan ket

[mɛ 'beɑ̃ zo rew na gɔ̃'pre:nɑ̃ kət]

mais il y en a que je ne comprends pas

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

kalz a draoù zo evel-se na oaran ket

kalz a draoù zo evel-se na oaran ket

[kɑlz drɛw zo və’se na 'wɑ:rɑ̃ kət]

il y a beaucoup de choses comme ça que je ne connais pas

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

met bremañ zo arru serten traoù na n'eus ket ken dioute

met bremañ zo arru serten traoù na n'eus ket ken dioute

[mɛ 'bomɑ̃ zo ɑj 'sɛrtən trɛw na nœs kə ken djɔ̃tɛ]

mais maintenant on en est arrivé à ce que certaines choses aient disparu [plantes]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

... zo tud o labourat na 'deus ket tier

... zo tud o labourat na 'deus ket tier

[zo tyd la'bu:rət na døs kə 'tiər]

il y a des gens qui travaillent et qui n'ont pas de maisons

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

c'hoazh zo reoù na oaront ket ober

c'hoazh zo reoù na oaront ket ober

[hwɑs so rew na ’wɑ:rɛɲ cəd o:r]

il y en a encore certains qui ne savent pas faire

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

• morfem ket

An adverb ket zo oc'h ober eil tamm ar morfem distoket ne...ket. Ma n'eus mann ebet war e lerc'h e klevomp [kət], dirak bogalenn [kəd] ha dirak konsonenn [kə]. Pa en em gav dirak ezhomm e vezont techet o-daou da gurzhañ en ked é'mm > k'é'mm [kem], pa vez kaozeet prim :

'to ket ezhomm : 'to kém [to'kem]

!!!

(dastumet gant Tangi)

n'eus ket ezhomm : n'eus kém [nœs'kem]

ma n'eus ket ezhomm mont

[ma nøs kem mɔ̃n]

s'il n'y a pas besoin d'aller

Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)

'tez ket ezhomm : té kém [té'kem]

'tez ket ezhomm...

[te ke:m]

[en général] tu n'as pas besoin...

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Staoñekaat a ra ar soniad k- el L3 ma achu ar verb gant -nt [ɲ] :

n'int ket : nign tchet ['niɲcəd]

n'int ket istimet da debriñ

[niɲ cəd is'timət də 'di:bĩ]

elles ne sont pas prisées pour la consommation [patates]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ne oaront ket : warègn tche [wa'ʁɛɲcə]

ne oaront ket da belec'h mont, arri int chouket 'ba...

[wa’ʁɛɲ cə də ble̞h mɔ̃n ɑj iɲ ’ʃukəd bah]

ils ne savent pas où aller, ils sont enlisés dans... [mauvaise situation économique des agriculteurs]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Plas an taol-mouezh zo hañval en Bear hag en Plousgouskant, « le suffixe de négation ked faisant obligatoirement porter l'accent sur la syllabe précédente » (Le Dû, idem, p.73) :

n'arriez ket : najés ke [na'jeskə]

ya, aze e vez... e vez selaouet apeupre kwa, a-wezhioù n'arruez ket just just met...

[ja ’ɑ:he ve ve ʒi’lɛwət apœpɾɛ kwa ’we:ʒo na'jɛs kə ʒys ʒyst mɛ]

oui, là on... on écoute à peu près quoi, parfois tu n'arrives pas précisément [creuser au bon endroit]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

n'anavezan ket : nãvéã ke [nɑ̃ve'ɑ̃kə]

n'anavezan ket ur c'hernevad d'un all

[nɑ̃ve'ɑ̃ kə hɛr’newəd dən al]

je ne distingue pas un Cornouaillais d'un autre

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ne debrit ket : dèbé ke [dɛ'bekə]

ne debrit ket patatez ken

[dɛ'be kə pa’tɑ:s ken]

vous ne mangez plus de patates

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

War ar poent-se en em dishañvalaomp un tamm mat deus an tregerieg kaozeet en tu-all d'al Leger. Hemañ diwezhañ a bouezo war eil silabenn diwezhañ ar verb ha war an adverb ket, distaget két [ket] :

°ne diskenn ket

Se zo kaoz eo posubl du-hont ober gant ket e-unan, gant un é hir [ke:t], evit respont d'ur goulenn-ya :

°- kozh e oa ?
°- ket !

Nevez zo em eus klevet anezhañ gant ur brezhoneger deus Plouilio ha souezhet-kaer e vezer pa ne vezer ket kustum. En Bear ha war-dro eo imposubl an implij-se, ket a vanka dezhañ kaout ur verb dirakañ :

- Hag e oac'h aet gant an oto da gerzhet ?
- (Ne) oamp ket !

1. hag e oac'h aet gant an oto da gerzhet ? 2. ne oamp ket

1. [a wah ɛt gãn 'noto də 'gɛrzət] 2. [wãm kət]

1. et vous étiez allés en voiture marcher 2. non ?

1. Ifig Bihan, 1915, Bear
2. Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon
(dastumet gant Tangi)

- Arri omp da direñjiñ ac'hanoc'h !
- Oh n'oc'h ket 'vat !

1. arru omp da direñjiñ ac'hanoc'h 2. oh n'oc'h ket 'vat

1. [ɑj ɔ̃m di'rɛ̃:ʒi ɔh] 2. [o nɔh kə ha]

1. nous sommes arrivés [venus] vous déranger 2. oh bien sûr que non

1. Lusien Karluer, 1928, Bear
2. Ifig Bihan, 1915, Bear
(dastumet gant Tangi)

E daou bennad dishañval (Resolviñ ar gevatalenn : hallebarde = kazh + ki ha Pas=ket, diwallit !) e sach Yann Gerven evezh ar vrezhonegerien war faotennoù a weler o vont war stankaat, da lâret eo treuzimplij ket er memes degouezhioù hag ar pas gallek :

« Parmi les premières locutions que l'on apprend en breton l'on trouve la traduction de la phrase courante 'je ne vois pas', c'est-à-dire 'ne welan ket'. De là viennent les nombreuses fautes commises par les francisants, lorsqu'ils traduisent pas par ket dans toutes les situations. »

Ar stummioù fall roet gant Yann Gerven da heul zo imposubl da glevet en hom brezhoneg :

*ket un ostaleri war-wel
*mes ket warc'hoazh
*ket kement-se
*ket a yod-kerc'h evidon
*Ket en abeg d'ar voterien, avat.

Ne glever ket ordinal ket el lavarennoù nac'hañ, dreist-holl pa vez ur ger nac'hañ all er frazenn :

(ne) 'teus sukret ar mayonnaise james ?

ha dija, te a oar, evit ober ur mayonnaise, 'teus ket bet graet ur mayonnaise james ? ha nann ? eu... eu... e lakez un u mollet, un oeuf mollet, un u... mollet a vez lâret en brezhoneg, un u mollet, ha neuze poazhañ anezhañ, 4 minutes seulement, ha neuze lakeet 'ba an dour eu... xxx ( ?) dour bervet, ha goude poazhañ anezhañ 4 minutes, ha goude lakat anezhañ 'ba an dour yen, ha goude e lakez un u evel-se 'ba eu...

[a deˈʒa te ˈwɑːʁ - wid ˈo̞ːbəʁ ə majoˈnɛz - ˈtøs kə be ˈgwe̞ majoˌnɛz ˈʒɑ̃məs - a nɑ̃n - ə ə ˈlɑke̞z ny ˈmolɛ - ... - ˈnyː ə ˈmolət ˌnyˑ ˈmoləd ve lɑːʁ ɛn bʁe̞ˈzɔ̃ːnək - ə ˌny ˈmolət - a ˈnœhə ˈpwɑhɑ̃ ˈneɑ̃ - ... - a ˈ nœhe laˈkeːə ban ˈduːʁ ə ? ˌduˑʁ ˈbɛʁwət - a ˈguːde ˈpwɑhɑ̃ ˈneɑ̃ ... - a ˈguːde ˈlɑkə ˈneɑ̃ ba ˌduˑʁ ˈjiːn - a ˈguːde ˈlɑke̞z ˈnyː viˈse̞ bah ə]

et déjà, tu sais, pour faire une mayonnaise, tu n'as jamais fait de mayonnaise ? ah non ? euh... euh... tu mets un oeuf mollet, un oeuf mollet, un oeuf... mollet qu'on dit en breton, un oeuf mollet, et alors le cuire, 4 minutes seulement, et alors le mettre dans l'eau euh... xxx ( ?) l'eau bouillante, et après le cuire 4 minutes, et après le mettre dans l'eau froide, et après tu mets un oeuf comme ça dans euh...

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

(ne) oaromp mann ebet

ne oaromp mann ebet

['wa:rãm mãn bet]

nous ne savons rien

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

(ne) oa den ebet

!!!

(dastumet gant Tangi)

ni (na) oare tamm ger galleg ebet 'vat

ni na oare tamm ger galleg ebet 'vat pa oamp aet d'ar skol

[nim 'wɑ:rɛ tɑ̃m gi:r 'gɑlək bet hat pe wɑ̃m ɛt tə sko:l]

nous ne savions pas le moindre mot de français quand nous étions allés à l'école

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

(ne) 'mo ken Roje, mersi

1. bezañ 'to ur bannac'h gwin c'hoazh ? 2. 'mo ken Roje, mersi

1. [be to bɑ̃h gwi:n hwɑs] 2. [mo ken ’ʁo:ʒe mɛʁsi]

1. tu prendras encore un verre de vin ? 2. non Roje, merci

1. Roje Ar Falc'her, 1927, Bear
2. Jañ-Michel An Tannoù, , Bear
(dastumet gant Tangi)

Ral-kaer eo ar skwer diwezhañ-mañ, sañset ec'h implij hom brezhoneg ket ha ken asambles :

(ne) heuilha ket ken

ne heuilha ket ken

[hœ'ʎa kə ken]

elle ne suit pas

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

kar (ne) welan ket ken pelec'h emaint

kar ne welan ket ken pelec'h emaint

[kar wɛ'lãkə ken ple̞h mɛɲ]

car je ne vois plus où ils sont

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

E degouezhioù a vez ne glever ket an adverb ket hag-eñ n'eus ger nac'hañ all ebet. Dirak kat / kap da skwer e vez techet da vont kuit pa gaozeer prim :

n'on (ket) kat d'ober kwa

n'on ket kat d'ober kwa

[nõ kad do:r kwa]

je ne peux pas, je ne suis pas capable

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

met tout an dud n'int (ket) kat d'ober

met tout an dud n'int ket kat d'ober

[mɛ tun dyd niɲ kɑ:d do:r]

mais tout le monde n'est pas capable de le faire

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

(ne) oa (ket) kat da vezañ kaset hoñ er-maez e-unan hañ

ne oa ket kat da vezañ kaset hoñ er-maez e-unan hañ

[wa kɑt tə ’veɑ̃ ’kɑsə hɔ̃: me̞:z i’hyn ɑ̃]

il n'était pas capable de l'avoir sortie tout seul

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Evit homañ diwezhañ n'eus ket nemet ar pezh zo en e arroudenn a diskwel eo ur frazenn nac'h.

Da notenniñ zo evit achuiñ e vez lemet ordinal gant unan deus an dud a darempredomp en droienn me n'onn (ket) hag-eñ :

me n'onn (ket) hag-eñ emañ er gouent

me n'onn ket hag-eñ emañ er gouent

[me nɔ̃n gẽ mɑ̃ 'guən]

je ne sais pas si elle est au couvent

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

me n'onn (ket) hag-eñ Jean zo bet e Saint Bernard

me n'onn ket hag-eñ Jean zo bet e Saint Bernard

[me nɔ̃n gẽ̞ ʒɑ̃ zo be sɛ̃ bɛr’nar]

je ne sais pas si Jean a été à Saint Bernard

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

2. Gerioù nac'hañ

E-barzh pe er-maez framm ar morfem distoket ne...ket zo gerioù all hag a eztaol an nac'hañ.

mann

Un anv nac'hañ gant an dalvoudegezh rien eo mann. E-unan e vez klevet a-wechoù :

peogwir 'meus mann d'ober

!!!

(dastumet gant Tangi)

ma kar 'no anezhi evit mann

koulskoude 'meus lâret dezhañ ma kar 'no anezhi evit mann

[kus'ku:de møz 'lɑ:ʁə deɑ̃ ma kɑ:ʁ no nɛj wid mɑ̃n]

pourtant je lui ai dit, s'il veut il l'aura gratuitement

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

mann nevez ganeoc'h ?

mann nevez ganeoc'h ?

[mɑ̃n 'newe gɑ̃nɑx]

rien de neuf chez vous ?

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Peurvuiañ e vo kavet asambles gant ebet avat :

Ne oaran ket mann ebet dionte.

Ne oaran ket mann ebet dionte. Nann. N'arrian ket da welet anezhe ivez.

Je ne sais rien d'eux. Non. Il ne m'arrive pas de les voir non plus.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ne gomprenez ket mann ebet dija

ne gomprenez ket mann ebet dija

[gɔ̃m'prenɛs kə mɑ̃n bed deʒa]

tu ne comprends rien déjà

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Kreiztreze e kavomp un anv-gwan ur wech an amzer :

mann gwir ebet deus se

mann gwir ebet deus se

[mɑ̃n gwir'bet təs se]

rien de vrai là-dedans

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eus mann yac'h ebet ken

n'eus mann yac'h ebet ken evel gwechall kwa, tout int forset 'ba ur stumm bennak kwa

[nøz mɑ̃n jɑx bet ken wɛl gwe'ʒɑl kwa tut hɛɲ 'vɔɹsət bah stym bə'nɑ:k kwa]

il n'y a rien plus rien de sain comme autrefois quoi, tout est trafiqué [litt. forcé] d'une façon ou l'autre quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Hag ar memes tra gant an adverb all :

mann all ebet kwa

mann all ebet kwa

[mɑ̃n al bet kwa]

rien d'autre quoi

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

'meus ket mann all ebet ken

'meus ket mann all ebet ken, neuze ne vo mann ebet din, ma spered a vo... a vo arru gwall... trankilaet, 'mo fin tout an traoù

[møs kə mɑ̃n ɑl be ken ’nœe vo mɑ̃n bet tĩ mə ’spe:rɛd vo vo ɑj gwɛl ˌtrɑ̃ŋki’lɑ:d mo fi:n tun trɛw]

je n'ai plus rien d'autre [à faire], alors il n'y aura rien pour moi, mon esprit sera... sera très... tranquille, j'aurai tout fini

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

sort

En un arroudenn nac'hañ en deus sort [sɔʁt] talvoudegezh rien :

(ne) raje ket sort

ne raje ket sort

[ʁɑʃe kə sɔʁt]

il ne ferait rien [fainéant]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ah boñ ? 'neus ket graet sort

ah boñ ? 'neus ket graet sort

[a bɔ̃ nøs kə gɛt sɔrt]

ah bon ? il n'a rien fait

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

'ma ket lâret mann ebet, sort

'ma ket lâret mann ebet, sort

[ma kə lɑ:r mɑ̃n'bet sɔrt]

je n'avais rien dit, rien du tout

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Barrek eo da vezañ kreñvaet gant ebet :

oh nann, sort ebet met da debriñ ha da gousket

oh nann, sort ebet met da debriñ ha da gousket

[o nɑ̃n sɔrd bed mɛd də 'di:bi a də 'guskət]

oh non, [bon] à rien sauf à manger et dormir

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

'ma ket lâret mann fall ebet diouzhit, sort ebet

'ma ket lâret mann fall ebet diouzhit, sort ebet

[ma kə lɑrd mɑ̃n vɑl bet diwit ˌsɔrde'bet]

je n'avais rien dit de mal sur toi, rien du tout

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Ha da dizhet un derez absolut pa vez foeltr dirakañ :

'ma ket foeltr sort (je n'avais absolument rien fait)

'ma ket foeltr sort

[ma kə fwɛl sɔrt]

je n'avais rien du tout

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ebet

Ar ger kementiñ nac'hañ ebet, aucun, a vez distaget bét [bet] peurvuiañ, ebét [ə'bet] a-wechoù. Emañ oc'h ober mat a droienn nac'hañ stank : tamm ebet, den ebet, hini ebet...

Ne vez ket taol-mouezhiet james.

Barrek eo an anv-gwan d'en em gavet etre an anv hag ebet :

met ne oa ket den lazhet ebet, ne oa ket den lazhet ebet

met ne oa ket den lazhet ebet, ne oa ket den lazhet ebet

[mɛ wa kə den 'lɑ:həd bet wa kə den 'lɑ:həd bet]

mais personne n'avait été tué, personne n'avait été tué

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

tamm

Ne gaver ket tamm nemet gant ebet, gant ar ster du tout :

'ma ket c'hoant-kousket tamm ebet

'ma ket c'hoant-kousket tamm ebet

[ma kə hwɑ̃n 'kuskət tɑ̃m'bet]

je n'avais pas du tout envie de dormir

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

(ne) oa ket evel ar re-mañ tamm ebet

ne oa ket evel ar re-mañ tamm ebet

[wa kə wɛl 'remɑ̃ tɑ̃m bet]

elle n'était pas du tout comme ceux-ci

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Alies e vo kavet e fin al lavarenn, met ur wech an amzer e vo kavet uheloc'h, stok d'an adverb ket :

(ne) oa (ket) tamm ebet plaen

ne oa tamm ebet plaen

[wa tɑ̃m be ple:n]

ce n'était pas du tout plat

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ (ne) chom ket tamm ebet en e blas kwa

eñ ne chom ket tamm ebet en e blas kwa

[hẽ: ʃom kə ni blɑs tɑ̃m bet kwa]

il ne reste pas du tout à sa place [en place] quoi

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Gallet a ra tamm hag ebet bezañ a-bep-tu d'un anv ha bezañ troet gant pas le moindre :

ni (na) oare tamm ger galleg ebet 'vat pa oamp aet d'ar skol

ni na oare tamm ger galleg ebet 'vat pa oamp aet d'ar skol

[nim 'wɑ:rɛ tɑ̃m gi:r 'gɑlək bet hat pe wɑ̃m ɛt tə sko:l]

nous ne savions pas le moindre mot de français quand nous étions allés à l'école

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

'Na ket tamm c'hoant ebet da c'horo

'Na ket tamm c'hoant ebet da c'horo, nann. Gwel a-walc'h a raen warnañ 'na ket.

Na ke tamm hoan bét te horo, nann. Gwèl wah rèn warnañ na ket.

Il n'avait aucune envie de traire, non. Je voyait bien à sa mine qu'il n'avait pas envie.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

teus ket tamm nerzh ebet 'ba da daouarn

teus ket tamm nerzh ebet 'ba da daouarn

[tøs kə tɑ̃m nɛrz bed ba də 'dɑwən]

tu n'as plus la moindre force dans tes doigts

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

dutout

Un amprest nevez digant ar galleg eo dutout. Bepred e vo kavet gant ebet hag ur wech bennaket e kemero plas tamm ebet, gant ar memes talvoudegezh du tout :

nann, ar sizhun a-raok (ne) oan ket bet dutout ebet

nann, ar sizhun a-raok ne oan ket bet dutout ebet

[nɑ̃n zyn'ɹo:g wɑ̃ŋ kə be dytudbet]

non, la semaine d'avant je n'avais pas été du tout

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

n'aemp ket da gousket dutout ebet

n'aemp ket da gousket dutout ebet

[nɛm kə də 'guskəd dytud'bet]

nous n'allions pas dormir du tout

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

den

En un arroudenn nac'h e vez ordinal den gant ebet, gant ar ster personne :

ar marv n'anavez den ebet hein

ar marv n'anavez den ebet hein

[aɹ mɑɹw ’nɑ̃nve den’bed ɛ̃]

la mort ne reconnait personne hein [ne fait pas de distinction]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

den ebet 'na sellet war ma lerc'h

den ebet 'na sellet war ma lerc'h

[den’bed na ’zɛləd waʁ mə lɛʁx]

personne n'avait vérifié [les informations que j'avais données]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

'meus ket gwelet liv ebet dioutañ, na den ebet amañ

'meus ket gwelet liv ebet dioutañ, na den ebet amañ

[møs kə 'gwe̞:ləd liw bet tɔ̃tɑ̃ na den bed 'ɑ̃mɑ̃]

je n'en ai pas vu la couleur ni personne ici [gibier]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

hini

Barrek eo hini da gaout un dalvoudegezh nac'h. Neuze e vez ebet tal-e-gichen :

n'eus ket hini ebet re

n'eus ket hini ebet re

[nøs kə 'hi:ni be ʁe]

il n'y en a pas un de trop

Ivet Jagin, 1935, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eus ket aet hini ebet e-barzh

n'eus ket aet hini ebet e-barzh

[nøs kə dɛ ’hi:ni be bɑrs]

il n'y en a pas eu un seul à aller dedans

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Etreze e c'haller lakat un anv-gwan :

ma n'eus hini all ebet

ma n'eus hini all ebet

[ma nøs 'hini ɑl bet]

s'il n'y en a pas un seul d'autre

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

'ba ar gont-se 'teus hini mat ebet

'ba 'r gont-se 'teus hini mat ebet

[bar gɔ̃n se tøs ’hi:ni mɑ:d bet]

de ce point de vue tu n'en as aucune de bonne

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Da notenniñ un implij spesial lec'h e c'hall hini kaout ar ster aucun, zéro evit kontañ poentoù :

leun o godelloù 'neuint bet, nav hini (ils en ont eu plein les poches, neuf à zéro [défaite au football])

seizh hini (sept à zéro [football])

netra

Ar ger netra, rien, eo nétra [ne'tʁɑ:] pe nitra [ni'tʁɑ:] e distagadur. Da respont d'unan all o trugarekaat e vez implijet :

- Mersi dit !
- Netra, boñ, ale.

(T. : mersi dit) netra, boñ, ale

[ne’trɑ: bɔ̃ ’ɑle]

(T. : merci à toi !) de rien, bon, allez

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

- Mersi dit !
- Netra 'vat !

(T. mersi dit !) netra 'vat !

[niˈtʁa ha]

(T. : merci !) de rien !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Estroc'h evit an implij-se n'hon eus ket nemet ar skwer-se :

un dra bennak evit netra

un dra bennak evit netra

dra menag wit netra.

[dʁa mønag wit ne'tʁa]

quelque chose pour rien

Daniel Bihan, 1950, Bear (dastumet gant Julien)

nemeur

Treiñ a raer an adverb nemeur, distaget 'meur [mœ:ʁ], gant guère. En holl skwerioù hon eus, war-dro 50, emañ nemeur war-lerc'h ar morfem distoket ne...ket, ha bep gwech e vez klevet ket :

eñ ne vranka ket nemeur

eñ a vout prim, eñ ne vranka ket nemeur

[hẽ̞ vut pɾym hẽ̞ vɑ̃ŋ'ka kə mœ:ɹ]

il pousse vite, il ne forme guère de branches [variété nouvelle de trèfle]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ya met ne wela ket anezhi nemeur hañ

ya met ne wela ket anezhi nemeur hañ

[ja mɛ 'wɛla kə nɛj mœ:r ɑ̃]

oui mais il ne la voit guère

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eus ket nemeur intereset gant ar jeu-se

n'eus ket nemeur intereset gant ar jeu-se

[nœs kə mœ:r ˌinte'resəd gɑ̃n ʒœ: ze]

il n'y a pas grand monde intéressé par cette activité-là

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

n'int ket stank nemeur

n'int ket stank nemeur

[niɲ cə stɑ̃ŋk mœ:ɹ]

elles ne sont guère nombreuses

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

'neus ket naon nemeur

'neus ket naon nemeur

[nøs kə 'nɑwɔ̃n mœ:r]

il n'a guère faim

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Evit kementiñ un anv e vez implijet an araogenn a. Ne glever ket anezhi, met gouvezout a raer zo diouti dre ar c'hemmadur dre-vlotaat a vez war he lerc'h :

ne oa ket nemeur (a) dud

unan e pep tu d'an hent, met 'ba unan ne oa ket nemeur a dud

[yn pop ty: də nɛn mɛ bah yn wa kə mœ:ɹ dyt]

une de chaque côté de la route [casernes], mais dans une il n'y avait guère de gens

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

nemeur (a) dapadennoù ivez

nemeur a dapadennoù ivez

[mœ:ɹ ˌdapa'deno ie]

guère de blessures non plus

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ne vije ket nemeur (a) gig warne

ya kar skañvoc'h e vijent, ne vije ket nemeur a gig warne

[ja kaɹ ’skɑ̃:ɔh viʒɛɲ viʒe kə mœ:ɹ giɟ waɹnɛ]

oui car elles étaient plus légères [vaches d'autrefois], il n'y avait pas autant de viande dessus

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

pa ne vez ket nemeur (a) douar

ha d'ar c'houlz-se ne vije ket douar lañs kwa, war-lerc'h melchon e vije laket eu... betrabez pe un dra bennaket eu... ordin, pa ne vez ket nemeur a douar e vez oblijet d'implijañ anezhe tout kwa

[a də 'huls:e viʒe kə 'du:aɹ lɑ̃:s kwa waɹ'lɛɹh 'mɛlʃɔ̃n viʒe 'lɑkəd ə be'tɾɑ:bəs pe dɾɑ 'mnɑkəd ə ɔɹ'di:n pe ve kə mœ:ɹ 'du:aɹ ve o'bli:ʒəd dim'pli:ɑ̃ nɛ: tut kwa]

et à cette époque-là il n'y avait pas de terre d'avance quoi, après le trèfle on mettait euh... des betteraves ou quelque chose euh... toujours, quand il n'y a guère de terre on est obligé de toutes les utiliser quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Barrek eo nemeur d'en em gavet pell a-walc'h deus ket er frazenn :

n'eus ket ken e-barzh nemeur

n'eus ket ken e-barzh nemeur

[nøs kə ken bɑrz mœ:r]

il n'y en a plus guère dedans

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ne veze ket ezhomm da cheñch tud en-dro dezhe nemeur ivez

ne veze ket ezhomm da cheñch tud en-dro dezhe nemeur ivez

['viʃe kəd e:m də ʃɛ̃ʃ tyt dro dɛ: mœ:r 'ie]

il ne fallait pas changer les gens à s'occuper d'eux non plus

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

neblec'h

Implijet e vez an adverb neblec'h e frazennoù nac'h evit sinifiout nulle part. Div distagadur dioutañ zo, niblèc'h [ni'blɛx] ha blèc'h [blɛx]. Bep tro e vo kavet gant ebet :

'mez ket poan neblec'h ebet

'mez ket poan neblec'h ebet

[me kə pwɑ̃:n bleh bet]

je n'ai mal nulle part

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

d'ar c'houlz-se ne oa ket a filioù neblec'h ebet

d'ar c'houlz-se ne oa ket a filioù neblec'h ebet

[də 'hulse wa kə 'filjo ni'ble̞h e'bet]

à cette époque il n'y avait pas de fils nulle part [électriques]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

'deus ket an aer da gaout poan neblec'h ebet na mann ebet

'deus ket an aer da gaout poan neblec'h ebet na mann ebet

[døs kə nɛ:r də gɑ:t pwɑ̃:n ni’ble̞h e’bet na mɑ̃n bet]

elle n'a pas l'air d'avoir mal nulle part ni rien

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

neblec'h ebet ne oan bet dec'h

neblec'h ebet ne oan bet dec'h

[ne’ble̞h e’bet wɑ̃n be deh]

je n'ai été nulle part hier

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

nann, aezamant neblec'h ebet

nann, aezamant neblec'h ebet

[nɑ̃n ɛ'zɑ̃mɑ̃n ni'ble̞h e'bet]

non, du confort nulle part [électricité et eau courante]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

james

Amprestet eo james digant ar galleg ha barrek eo da vezañ implijet en un arroudenn nac'h en amzer dremenet, en amzer a-vremañ hag en amzer da dont :

peogwir ne groge james !

'ba e gont e raje an traoù gwelloc'h kwa, peogwir ne groge james !

[ba i gɔ̃n ɹaʃe tɾɛw ’wɛlɔh kwa py’gy:ɹ ’gɾɔ:ge ’ʒɑ̃məs]

d'après ses dires il ferait les choses mieux quoi, [mais] puisqu'il ne s'y mettait jamais !

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ne deuont ket james

met ne vez ket nemet unan gwezh ebet hañ, ne deuont ket james pa vez daou

[mɛ ve kə mɛd yn ˌgweʒe'bed ɑ̃ dɛɲ kə 'ʒɑ̃məs pe ve dɔw ɑ̃]

mais il n'y en a toujours qu'un hein, ils ne viennent jamais quand ils sont deux [rouges-gorges]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ne lâro mann ebet james

ah non, non ! forzh penaos a ri dezhañ ne lâro mann ebet james

[a nɔ̃ nɔ̃ fɔɹs pə’nɔ̃:z ɹi ’de:ɑ̃ ’lɑ:ɹo mɑ̃n be ’ʒɑ̃məs]

ah non, non ! n'importe comment tu lui fera, il ne dira jamais rien [chien]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

gwech ebet

An adverb kevrennek gwech ebet en deus talvoudegezh jamais ivez. E frazennoù en amzer dremenet, en amzer a-vremañ hag en amzer da dont e vez kavet :

ni n'eomp ket gwezh ebet

!!!

(dastumet gant Tangi)

me a soñje din ne c'harme ket gwezh ebet

me a soñje din ne c'harme ket gwezh ebet

[a me 'ʒɔ̃:ʒɛ dĩ 'hɑrmɛ kə ˌgweʒe'bet]

je pensais qu'il ne pleurait jamais

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'arrui ket gwezh ebet

ma glaskez keit-se n'arrui ket gwezh ebet

[ma ’glɑskɛs ’kɛjse nɑ'ji kə ˌgweʒe’bet]

si tu cherches si loin tu n'arriveras jamais

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

biskoazh

Ne vo ket kavet an adverb biskoazh, jamais, nemet en un arroudenn en amzer dremenet :

'neus ket bet poan d'e dent biskoazh

ma zad a chike, 'neus ket bet poan d'e dent biskoazh, james james, 'neus ket gouvezet petra a oa ar poan-dent

[mə dɑ:d 'ʃikɛ nøs kə be pwɑ̃:n di dɛn bi'skwɑs 'ʒɑ̃məz 'ʒɑ̃məz nœs kə gu've:ə pɾɑ wa pwɑ̃n'dɛn]

mon père chiquait, il n'a jamais eu mal aux dents, jamais jamais, il n'a pas sû ce qu'était le mal de dents

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

na oa ket bet biskoazh 'ba ar skol

na oa ket bet biskoazh 'ba ar skol

[na wa kə be 'biskwɑz bah sko:l]

il n'avait jamais été à l'école

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

biken

Ar c'hoñtrefed eo gant biken [bi'ceːn], jamais, a-wechoù klevet en e stumm hir birviken [biɾwi'ce:n]. Hennezh na vez ket klevet nemet en amzer da dont :

goude 'mo ket anezhañ biken ken

goude 'mo ket anezhañ biken ken

['gu:de mo kə neɑ̃ 'bicen ken]

après je ne l'aurai plus jamais

Janed Merrien, 1936, Bear (dastumet gant Tangi)

Biken en em lakin da vutunat.

Biken en em lakin da vutunat.

['bicen nõn 'lakĩ də vy'ty:nət]

Jamais je ne me mettrai à fumer.

Mariannick Bihan, , Bear (dastumet gant Julien)

Klevet e vez ivez en un arroudenn en amzer da dont e-barzh an amzer dremenet :

biken 'mije soñjet 'mije bet un oto d'ar c'houlz-se

biken 'mije soñjet 'mije bet un oto d'ar c'houlz-se

['bicen miʒe 'ʒɔ̃:ʒəd miʒe bed 'noto də 'huls:e]

jamais je n'aurais pensé avoir une voiture à cette époque-là

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

biken 'dije bet femme de ménage

biken 'dije bet femme de ménage

[’bicen ’diʒe fam də menaʒ]

jamais au grand jamais elle n'aurait de femme de ménage

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ha 'na lâret birviken ur bod raden ne labourje war e douar

ha neuze 'na bet troc'het e dorn gant ur bod raden ha 'na bet bec'h d'ober gwellaat anezhañ ha 'na lâret birviken ur bod raden ne labourje war e douar, ar pezh a oa dezhañ kwa, ha zo bet esaet plantañ goude, ouzhpenn ur wech ha gant un toullad-mat a dud, ha james ebet n'eus bet voaien da lakat ar raden da voutañ

[a 'nœ:he na be 'tɾɔ:həd i dɔɹn gɑ̃n bud 'ɹɑ:dən a na bed bex to̞:ɹ gwɛ'lɑ:d neɑ̃ a na lɑ:t biɹ'wicən ə bud 'ɹɑ:n la'buɹʃe waɹ i 'du:aɹ pez wa deɑ̃ kwa a zo be hɛ'sɑ:t 'plɑ̃ntɑ̃ 'gu:de spɛn weʃ a gɑ̃n tulə'mɑd dyt na 'ʒɑ̃məz bed nœz be 'vo:jən də də 'lɑkə ɹɑ:n də 'vutɑ̃]

et alors il [Sant joran] s'était coupé la main avec un bout de fougère et il avait eu du mal à le guérir et il avait dit que jamais une fougère ne pousserait sur sa terre, ce qui était à lui quoi, et on a essayé de planter après, plus d'une fois et avec pas mal de gens, et jamais on n'a pu faire pousser des fougères

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

pas

Digant ar galleg eo bet amprestet ar ger nac'hañ pas [pas]. N'haller ket implijet anezhañ e-barzh framm an nac'hañ distoket war-lerc'h ne. Barrek eo avat da degas lavarennoù anv-verb :

pas añfermiñ anezhe

e renkez añfermiñ, pas añfermiñ anezhe, harzañ anezhe d'arruout da vont

[’ɹɛŋke̞z ɑ̃’fɛɹmĩ paz ɑ̃’fɛɹmĩ nɛ: hɑrz nɛ: ’dɑjɛt tə vɔ̃n]

tu dois les enfermer, pas les enfermer, les empêcher de réussir à partir

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

lâret e vije dit-te pas mont kaer da-unan kwa

lâret e vije dit-te pas mont kaer da-unan kwa

['lɑ:ɹə viʒe dit:e pas mɔ̃n kɛ:ɹ də'hy:n kwa]

on te disait de ne pas trop aller tout seul quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Peotramant e vez kavet er-maez al lavarennoù :

fin, pas ar blasenn

aze moarvat eo arri mouchet ivez, n'eo ket ? fin, pas ar blasenn, ar blasenn moarvat zo derc'het apeupre

[’ɑ:he ma’hɑd e̞ ɑj ’muʃəd ie ne̞ kə fin pas ’blɑsən ’blɑsən ma’hɑd zo ’dɛɹhɛd apœpɹɛ]

là sans doute c'est arrivé couvert [végétation dense dans un bois], non ? enfin, pas la zone, la zone sans doute est entretenue à peu près

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

pas trawalc'h evit eu... evit gallet soagnal an dud

pas trawalc'h evit eu... evit gallet soagnal an dud

[pas tʁa'wɑh wit ə wid 'gɑləd 'swɑɲə ndyt]

pas suffisamment pour euh... pour pouvoir soigner les gens

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

ar Gernevaded a lâre « dour-kof », pas poan-gof, dour-kof

ar Gernevaded a lâre « dour-kof », pas poan-gof, dour-kof

[ˌhɛrne'wɑ:dəd 'lɑ:rɛ dur'ko:f pas pwɑ̃n'gof duɾ'kof]

les Cornouaillais disaient « mal de ventre », pas mal au ventre, mal au ventre

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ivez evit kennebeut

Ne implijer ket ken ar stagell-adverb kennebeut, non plus. Ramplaset eo en implij gant ivez :

(ne) raent ket ivez ma kerez.

... na lesken anezhe war o lerc'h, ne raent ket ivez ma kerez.

... ni les laisser derrière eux, ils ne le faisaient pas non plus.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

(na) rae ket van ebet o welet chas ivez

na rae ket van ebet o welet chas ivez

[na ʁe kə vɑ̃:n be 'wɛ:lə ʃɑs ie]

il ne faisait pas cas de voir des chiens non plus [sanglier]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ken

Implijet e vez an adverb nac'hañ ken, plus, distaget gant un é serr [ken], war-lerc'h an nac'hañ distoket ne...ket peurvuiañ :

e-kichen bremañ n'eus ket ken ivez

ar c'houlz eu... bep (tra ?) d'e goulz, e-kichen bremañ n'eus ket ken ivez

[ə hulz ə bop ta di guls 'kiʃən 'bomɑ̃ nœs kə ken ie]

une période euh... chaque chose en son temps (?), alors que maintenant il n'y en a plus non plus

???

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

kar (ne) welan ket ken pelec'h emaint

kar ne welan ket ken pelec'h emaint

[kar wɛ'lãkə ken ple̞h mɛɲ]

car je ne vois plus où ils sont

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

(ne) heuilha ket ken

ne heuilha ket ken

[hœ'ʎa kə ken]

elle ne suit pas

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

Gant ar frazennoù dindan e remerker e c'hall ken en em lakat war-lerc'h ket hag-eñ e vez gortozet e fin ar frazenn :

(ne) vo ket ken a yer

ne vo ket ken a yer

[vo kə ken ji:r]

il n'y aura plus de poules

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

(na) vo ket ken klañv

na vo ket ken klañv

[na vo kə ken klɑ̃:]

et il ne sera pas autant malade

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

met (ne) oa ket ken mann ebet te

!!!

(dastumet gant Tangi)

E frazennoù all eo gortozet ken diouzhtu goude ket ha koulskoude emañ er fin-tout :

(ne) valea ket kazi ken

ne valea ket kazi ken

[va'lea kə kɑhe ken]

il ne marche presque plus

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

(ne) oaran ket pelec'h emañ an dud ken

ne oaran ket pelec'h emañ an dud ken

['wɑ:rã kə ple̞h mã ndyt ken]

je ne sais plus où sont les gens

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

'ta ket soñj pelec'h e oa ken

'ta ket soñj pelec'h e oa ken

[ta kə ʒø:ʒ ple̞h wa ken]

tu ne te souvenais plus où c'était

Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)

(ne) vez ket gwelet ober se ken

ne vez ket gwelet ober se ken

[ve kə 'gwɛ:lɛd o:r ze ken]

on ne voit plus faire ça

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Ur wech bennak e c'hall bezañ implijet hep ket, dreist-holl pa vez ur ger nac'hañ all evel ebet pe mann aze :

'meus familh ebet ken

outre se 'meus den ebet kwa, 'meus familh ebet ken

[utɾe ze mœs den bet kwa mœs 'fɑ̃miʎ be ken]

en plus de ça je n'ai personne quoi, je n'ai plus de famille

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ar pesked neuze ne vez mann dioute ken

ar pesked, neuze, ne vez mann dioute ken

[ə ’peskɛt ’nœhe ve mãn dõntɛ ken]

des poissons, ensuite, il ne reste plus rien [après cuisson]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ 'na liv ebet ken hañ

eñ 'na liv ebet ken hañ

[hẽ̞: na liw bet ken ɑ̃]

il n'avait plus aucune couleur hein [tablier]

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

bremañ n'eus na Doue na diaoul ken

bremañ n'eus na Doue na diaoul ken

['bomɑ̃ nœz na 'du:e na djo̞wl ken]

maintenant il n'y a plus ni dieu ni diable [plus de respect des valeurs]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

'mo ken Roje, mersi

1. bezañ 'to ur bannac'h gwin c'hoazh ? 2. 'mo ken Roje, mersi

1. [be to bɑ̃h gwi:n hwɑs] 2. [mo ken ’ʁo:ʒe mɛʁsi]

1. tu prendras encore un verre de vin ? 2. non Roje, merci

1. Roje Ar Falc'her, 1927, Bear
2. Jañ-Michel An Tannoù, , Bear
(dastumet gant Tangi)

E degouezhioù nac'hañ all e vez kavet ivez :

kuit dezhi da gonduiñ ken ivez

kuit dezhi da gonduiñ ken ivez

[kwit tɛj də gɔ̃n'dyi ken ie]

pour ne plus qu'elle conduise

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

mann a-feson ebet ken

mann a-feson ebet ken

[mɑ̃n ’vesɔ̃n be ken]

plus rien de bon [d'intéressant]

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

biken ken

biken ken

[bicen ke:n]

plus jamais

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Ken ha nemet stok-ha-stok zo oc'h ober un droienn hag a sinifi rien que :

ken nemet dec'h gwelet a rez

ken nemet dec'h gwelet a rez, pe an deiz a-raok, pa oamp aet da Loriant du-hont

[ken mɛd deh gwɛ:l ə rɛs pe nde ʁo̞k pe wɑ̃m ɛt tə lo’ʁijən ’dyən]

rien qu'hier vois-tu, ou avant-hier quand nous étions allés à An Oriant là-bas

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

pa welan, ken nemet e bord an hentoù aze

pa welan, ken nemet e bord an hentoù aze

[pe 'wɛ:lɑ̃ ken mɛ bɔʁd 'nĩʃo 'ɑhe]

quand je vois, rien qu'au bord des routes là

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

ken nemet mont da Sant Laorañs lec'h emañ Daniel Jézéquel

pet ha pet plas zo e-giz-se, ken nemet mont da Sant Laorañs lec'h emañ Daniel Jézéquel

[pe:d a pe:t plɑs so gi’se ken mɛ mɔ̃n tə zɑ̃’lo:rɑ̃z le̞h mɑ̃ daɲɛl ʒezekɛl]

combien et combien de fermes sont comme ça, il n'y a qu'à aller [rien que d'aller] à Sant Laorañs où est Daniel Jézéquel

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

Barrek eo ken da sinifiout seulement pa vez implijet en un nac'hañ distoket ne...ken, nemet hag ur frazenn ya gant hepken krennet en ken an hini e vefe. Ral-kaer eo dre an avani n'hon eus ket nemet div skwer dioutañ :

dek devezh-arat (ne/e) oa ken deus ar plas (la ferme était seulement de cinq hectares)

hanter-kant devezh-arat e oa da labourat gant kezeg

[’hɑ̃ntər’kɑ̃n ’dewəz ’ɑ:rəd ə wa də la’burət gɑ̃n ’ke:zɛk]

il y avait vingt-cinq hectares à labourer avec les chevaux

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

unnek vloaz (ne/ø) 'da ken kouda (elle avait seulement onze ans)

ur grennardenn kouda, unnek vloaz ne 'da ken kouda, unnek vloaz, n'eo ket da ?

[grɛ’nɑrdən kuda œ’nɛgla da ken kuda œ’nɛgla nɛ kə da]

une adolescente quoi, elle avait seulement onze ans quoi, onze ans, ce n'est pas ça ?

Eme Toudig, 1937, Bear (dastumet gant Tangi)

Hogos aet er-maez deus an implij eo hepken. N'eo ket intentet nag eztaolet nemet gant unan bennaket :

eizh hepken

eizh hepken

[ɛjs hep’ken]

seulement huit [enfants]

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

hepken

hepken

[hep'ken]

seulement

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Da notenniñ zo ne vez ket implijet mui en hom brezhoneg.

• nemet

Ordinal e vez krennet an adverb nemet en mèt [mɛt]. Peurvuiañ e vez kavet war-lerc'h ar morfem distoket ne...ket ha troet e vez gant ne...que :

eñ n'eo ket nemet un tamm pas bouc'h (ça ce n'est qu'une petite toux de bouc)

eñ n'eo ket nemet un tamm pas bouc'h

[ẽ: nɛ kə mɛ tɑ̃m pɑs buh]

ça ce n'est qu'une petite toux de bouc [quelqu'un qui prétexte d'être malade pour ne pas aller à l'école ou travailler]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

(ne) welan ket nemet brouilhet tout (je ne vois que complètement trouble)

ne welan ket nemet brouilhet tout

['wɛ:lɑ̃ kə mɛ 'bruʎət tut]

je ne vois que tout brouillé [quand on ne vois plus clair]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

(ne) oa ket nemet barakamantoù (il n'y avait que des baraquements)

ne oa ket nemet barakamantoù

[wa kə mɛ ˌbaʁaka'mɑ̃ʃo]

il n'y avait que des barraquements [camp]

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

Betek-henn hon oa un tamm douetañs war ar fed e c'hallje ket bezañ en gwirionez ken gant e vogalenn neutralizet ha -n o vont kuit. Ne oa ket da gaout. Klevet e vez sklaer ar soniad [d] e fin ket pa vez ur ger o komañs gant ur vogalenn. E-se hon eus aze ar framm ket... nemet ha neket ken... nemet :

'deuint ket ezhomm nemete : deugn ced ém mèrtè

'deuint ket ezhomm nemete da c'honit

[dœɲ cəd em mɛɹtɛ də ’hɔ̃:nit]

ils n'ont besoin que d'eux pour gagner

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

n'emañ ket aze nemet : mã ked ahé mèt

n'emañ ket aze nemet evit derc'hen an dour kwa

[mɑ̃ kəd 'ɑ:he mɛ wid 'dɛɹhɛn 'du:ɹ kwa]

elle n'est là que pour garder l'eau quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ne oa ket ezhomm nemetse : wa ked ém mè sé

plouz kerc'h, ne oa ket ezhomm nemet se, eñ a bade ar pellañ, hag a-blasoù peogwir ne veze ket plouz partout e veze graet gant baelan

[plus'kɛrh wa kəd e:m mɛ se hẽ̞: 'bɑ:dɛ 'npɛlɑ̃ a 'blaso py'gy:r viʒe kə plus par'tut viʒe gwɛ gɑ̃n 'bɛ:lən]

de la paille d'avoine [toits de chaume], il n'y avait besoin que de ça, elle durait le plus longtemps, et par endroit, pusiqu'il n'y avait pas de paille on faisait avec du genêt

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

A-wechoù e vo lemet an adverb ket er framm-se. A-benn neuze e teu nemet da vezañ an adverb nac'hañ war-lerc'h ar verb :

(ne) oare an nen nemet ar brezhoneg (on ne savait que le breton)

ne oare an nen nemet ar brezhoneg

[’wɑ:rɛ ne:n mɛ brɛ’zɔ̃:nək]

on ne savait que le breton

Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)

(ne) oa nemet drez ha lann ha xxx (?) ha traoù (il n'y avait que des ronces et des ajoncs et tout)

ne oa nemet drez ha lann ha xxx (?) ha traoù

[wa mɛ dre:s a lɑ̃n a ? a trɛw]

il n'y avait que des ronces et des ajoncs et xxx (?) et tout

???

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

partout 'teus nemet se (il n'y a que ça partout)

partout 'teus nemet se

[pɑr'tut təs mɛ se]

partout tu n'as plus que ça

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Evel araogenn en un arroudenn pozitif e vo troet nemet gant sauf, hormis :

hag e oant tout nemet hini Nice (et ils étaient tous [là] sauf celle de Nice)

hag e oant tout nemet hini Nice

[a wãɲ tud mɛ ni nis]

et ils étaient tous là sauf celle de Nice

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

tout nemet e reoù (tous sauf les siens)

tout nemet e reoù

[tud mɛd i rew]

tous sauf les siens

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

oant partiet tout d'ar brezel nemet unan (ils étaient tous partis à la guerre sauf un)

oant partiet tout d'ar brezel nemet unan

[wɑ̃ɲ par'tiət tut də 'bre:zəl mɛd yn]

ils étaient tous partis à la guerre sauf un

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

En un arroudenn nac'hañ e vo troet gant sauf/seulement :

'namp ket elektrisite, 'nemp ket dour, nemet 'ba 'r feunteunioù (nous n'avions pas d'électricité, nous n'avions pas d'eau, sauf/seulement à la fontaine)

'namp ket elektrisite, 'nemp ket dour, nemet 'ba 'r feunteunioù

[nɑ̃m kəd elɛktrisite nɛm kə du:r mɛ bah vɑ̃'tœɲo]

nous n'avions pas d'électricité, nous n'avions pas d'eau, sauf dans les fontaines

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

n'int ket sañset da gaout ivez, nemet logod (ils ne sont pas censés avoir non plus, sauf/seulement des souris)

n'int ket sañset da gaout ivez, nemet logod

[niɲ cə ’sɑ̃sɛd də gɑ:d ’ije mɛ ’lo:gət]

ils ne sont pas censés avoir non plus, sauf des souris

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ne oa ket paotred, nemet reoù gozh (il n'y avait pas d'hommes [mûrs], sauf/seulement des vieux)

ne oa ket paotred, nemet reoù gozh

[wa kə ’pɔtrəd mɛ rew go:s]

il n'y avait pas d'hommes, sauf des vieux [pendant la guerre]

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

nann, nann, nann, nemet blev troc'het (non, non, non, seulement des cheveux coupés)

(T. : ar merc'hed ac'hann ne 'dije ket tresses ?) nann, nann, nann, nemet blev troc'het

[nɑ̃n nɑ̃n nɑ̃n mɛd blɛw ’trɔhət]

(T. : les filles d'ici n'avaient pas de tresses ?) non, non, non, seulement des cheveux coupés

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Displeget a raer evel-henn an araogenn nemet e Bear ha war-dro :

nemedon : mèrtõ
nemedout : mèrtout
nemetañ : mèrtã
nemeti : mèrti
nemedomp : mèrtõm
nemedoc'h : mèrtoc'h
nemete : mèrtê

3. Kenglot an nac'hañ

Dindan reolenn kenglot an nac'hañ (concordance négative) emañ ar frazenn nac'h brezhonek, da lâret eo ar c'hontrefed deus ar galleg. Studial a ra Melani Jouitteau ar poent-se en ur pennad war al lec'hienn Arbres :

« La concordance négative est une propriété du système breton de la négation. C'est un mode de calcul sémantique de la négation où plusieurs marques morphologiques de la négation comptent sémantiquement pour une seule. »

Evel ur merk hepken e vez komprenet ar merkoù nac'hañ ket ha X ebet er frazennoù dindan :

(ne) gomprenez ket mann ebet dija (tu ne comprends rien déjà)

ne gomprenez ket mann ebet dija

[gɔ̃m'prenɛs kə mɑ̃n bed deʒa]

tu ne comprends rien déjà

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

'mamp ket kavet kapiten ebet (nous n'avions trouvé aucun capitaine)

!!!

(dastumet gant Tangi)

ma manegoù (ne) welan ket anezhe neblec'h ebet (je ne vois mes gants nulle part)

!!!

(dastumet gant Tangi)

(ne) dremena ket den ebet (il ne passe personne)

ne dremena ket den ebet

[dreme'nakə den'bet]

personne ne passe

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Treiñ ger-ha-ger en galleg a rofe frazennoù kontrol o ster. Da skwer hon dije evit ar frazenn a-us : il ne passe pas personne = il passe des gens.

Gant ar priñsip-se e c'haller kaout mat a verk nac'h er memes frazenn :

'meus ket gouvezet james na klevet den ebet o lâret mann ebet kwa (je n'ai jamais su, ni entendu personne dire quoi que ce soit quoi)

ya, ar reoù gozh a lâre se, ne oa ket mat mont da welet anezhe e-kerzh hanternoz, ar reoù gozh a lâre e oa gwelloc'h dezhe mont a-raok kwa, e roent adkoan dezhe a-raok an eur kwa, met pas e-kerzh hanter-noz, pas pa vije an eur-se, n'onn ket dre benaos, 'meus ket gouvezet james na klevet den ebet o lâret mann ebet kwa, hervez-kont (?) en em gaozeent etreze (?) kwa

[ja ʁew’go:z ’lɑ:ɹe ze wa kə mɑ:d mɔ̃n tə ’we̞:lə nɛ: kɛʁs ˌhɑ̃ntə’nɔ̃:s ʁew’go:z ’lɑ:ɹe wa ’wɛlɔh tɛ: mɔ̃n ɹo:k kwa ʁe̞ɲ ’hatkwɑ̃n dɛ: ɹo:g nœ:ʁ kwa mɛ pɑs kɛʁs hɑ̃ntə’nɔ̃:s pas pe viʒe ’nœ:ʁze nɔ̃n kə dɾe bə’nɔ̃:z mœs kə gu’ve:əd ’ʒɑ̃məs na ’klɛwəd den’bed lɑ:ʁ mɑ̃n’bet kwa ˌhɛʁwes’kɔ̃n nɔ̃n go’ze:e̞ɲ ’dɾeze kwa]

oui, les anciens ça, ce n'était pas bon d'aller les voir [les bêtes] à minuit, les anciens disaient qu'ils préféraient aller avant quoi, ils leur donnaient un deuxième repas avant l'heure quoi, mais pas à minuit, pas quand c'était cette heure-là, je ne sais pas pour quelle raison, je n'ai jamais su, ni entendu personne dire quoi que ce soit quoi, à ce qu'il parait ils se parlaient entre eux quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Degemer a ra kenglot an nac'hañ ur merk nac'hañ ouzhpenn evel gwech ebet da skwer :

(ne) oa ket bet nemet 'ba he bro gwech ebet (elle n'avait jamais été que dans son pays = elle était toujours restée dans son pays)

ne oa ket bet nemet 'ba he bro gwech ebet

[wɑ kə be mɛ bɑh i bro: ˌgweʒe’bet]

elle n'avait jamais été que dans son pays

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

'meus ket bet laket nemet lard dous gwech ebet (je n'ai jamais mis que du saindoux = j'ai toujours mis du saindoux)

'meus ket bet laket nemet lard dous gwech ebet

[møs kə be ’lɑkə mɛd lɑr’d:u:s ˌgweʒe’bet]

je n'ai jamais mis que du saindoux

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

me a soñje din (ne) oa ket bet nemet hennezh gwezh ebet (je pensais qu'il n'y avait jamais eu que celui-là je pensais qu'il y avait toujours eu celui-là)

me a soñje din ne oa ket bet nemet hennezh gwezh ebet

[me ’ʒɔ̃:ʒe dĩn wa kə be mɛ hẽ:z gwe:ʒe’bet]

je pensais qu'il n'y avait jamais eu que celui-là

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Da notenniñ zo e c'hall nemet bezañ doublet, hep cheñchamant a ster :

'meus ket soñj nemet da glevet nemet deus an daou-se

'meus ket soñj nemet da glevet nemet deus an daou-se

[møs kə ʒɔ̃:ʒ məd də 'glɛwət mɛt təz ən 'do̞wze]

je ne me souviens d'avoir entendu que ces deux-là

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

'mije ket nemet lâret nemet ur ger dezhe

'mije ket nemet lâret nemet ur ger dezhe

[miʒe kə mɛ 'lɑ:rə mɛ gi:r dɛ:]

je n'avais que à leur dire qu'un mot [pour qu'elles obéissent]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Gouez da Jouitteau, « l'interprétation ne calcule pas ces négations séparément, de façon compositionnelle : une seule négation est interprétée sémantiquement. »

Se zo kaoz e c'hall an adverb nac'hañ ket bezañ lesket a-gostez, pa ne degas mann ebet a-fed ster. Sell aze ar c'hoñstad a ra Jouitteau (idem) :

« Puisque d'une part la concordance négative n'empêche pas deux mots négatifs d'apparaître ensemble, et que cela ne touche pas le calcul sémantique de la négation, et puisque d'autre part la négation postverbale peut être apportée par un autre mot négatif que ket, dès qu'on a dans la phrase un mot négatif postverbal 'ket' paraît optionnel. »

ma bugale n'a hini ebet dioute (aucun de mes enfants ne va)

ma bugale n'a hini ebet dioute

[mə vy'gɑ:le na 'hini bet 'dõntɛ:]

aucun de mes enfants n'y va

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

peogwir a-hend-all (ne) gompreno den ebet mann ebet (parce que sinon personne ne comprendra rien)

peogwir a-hend-all ne gompreno den ebet mann ebet

[py'gy:r hɛndɑl gɔ̃m'pre:no de:n be mɑ̃n bet]

parce que sinon, personne ne comprendra rien

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

gwezhall ne lâre den ebet mann ebet (autrefois personne ne disait rien)

gwezhall ne lâre den ebet mann ebet

[gwe’ʒɑl ’lɑ:rɛ den be mɑ̃n bet]

autrefois personne ne disait rien

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Pa vez ar ger nac'hañ dirak ar verb e soñj dimp n'haller ket implijet ket :

hini ebet anezhe (ne) oar (aucun d'eux ne sait)

hini ebet anezhe na oar

['hi:ni be nɛ: wɑ:r]

aucun d'entre eux ne sait

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

neblec'h ebet (ne) oan bet dec'h (je n'avais été nulle part hier)

neblec'h ebet ne oan bet dec'h

[ne’ble̞h e’bet wɑ̃n be deh]

je n'ai été nulle part hier

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

mann ebet (ne) oar (il ne sait rien)

mann ebet ne oar

[mãn be wɑ:r]

il ne sait rien [en breton]

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

hoñ den ebet (ne) ouie kaer e oad (elle personne ne savait trop son âge)

hoñ den ebet ne ouie kaer e oad

[hɔ̃: den'bed 'wi:e kɛ:ʁ i nwɑt]

elle, personne ne savait trop son âge

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Ar morfem ne ne glever ket anezhañ, met gouvezout a raer zo dioutañ dre ar c'hemmadur a vez war e lerc'h :

artizan ebet (ne) gaoze brezhoneg ken (plus aucun artisan ne parle breton)

artizan ebet ne gaoze brezhoneg ken

[ar'ti:zən bed 'go:ze bɾɛ'zɔ̃:nək ken]

il n'y a plus aucun artisan à parler breton

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

den ebet (ne) gomz brezhoneg ken (plus personne ne parle breton)

den ebet 'gomz brezhoneg ken

[de:n bed gɔ̃mz brɛ’zɔ̃:nək ken]

plus personne ne parle breton

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

A-bep-tu d'ar verb e talvez kenglot an nac'hañ :

james ebet (ne) rae mann ebet (il ne faisait jamais rien)

ha hemañ da lâret, « ma grogan ! » emezañ, met peogwir e vije diskrog ordin, james ebet na rae mann ebet

[a ’he:mɑ̃ də lɑ:ɹ ma ’grɔ:gɑ̃ meɑ̃ mɛ py’gy:ɹ viʒe ’diskɾɔg ɔɹ’di:n ’ʒɑ̃məz bet ɹe mɑ̃n bet]

et celui-ci de dire « si je m'y mets [au travail] ! » disait-il, mais puisqu'il était toujours inactif, il ne faisait jamais rien

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

den ebet (ne) roe mann ebet din (personne ne me donnait quoi que ce soit)

den ebet na roe mann ebet din

[den'bet rɛ mɑ̃n bet tĩ]

personne ne me donnait rien

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

En he fennad nemet e veneg Jouitteau penaos « Kervella (1995.§234.III.) et Chalm (2008:86) notent explicitement que la co-occurrence de ket avec nemet force un calcul de double négation ». Kement-se n'eo ket gwir evit an tregerieg, ket... nemet o vezañ komprenet evel ur merk nac'hañ hepken :

(ne) oa ket bet er skol nemet daou vloaz (elle n'avait été que deux ans à l'école)

ne oa ket bet er skol nemet daou vloaz

[wa kə be sko:l mɛ ’dɔwla]

elle n'avait été à l'école que deux ans

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

'teus ket nemet sellet (tu n'as qu'à regarder)

war tout an traoù e vez lâret lakat thym, 'h eo lâret evit tout, memes ar grillades 'h eo, 'teus ket 'met sellet ! evit eu... ar râgout, evit tout eu... kement civet ha kement sort zo, tout an traoù

[waʁ tun’tʁɛw ve lɑ:ʁ ’lɑkə tœ̃ - he̞ ’lɑ:ʁə wit ’tut - ’mɔ̃məz gʁijad he̞ - tøs kə mɛ zɛl - wid ə ’ʁɑ:gu wit tut ə - ’kemɛn ’si:vɛ a ’kemɛn sɔʁt se tun tʁɛw]

on dit de mettre du thym sur toutes les choses, on le conseille pour tout, c'est même les grillades, tu n'as qu'à regarder ! pour euh... le ragoût, pour tout euh... tous les civets et tout ce qu'il y a, toutes les choses

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

me 'meus ket soñj da welet nemet unan (moi je ne me souviens n'en voir qu'un)

daou bark a oa met me 'meus ket soñj da welet nemet unan hañ peogwir e oa ur c'hleuz kreistreze hag a oa bet dispennet

[dɔw bɑrg wa mɛ me møs kə ʒɔ̃:ʃ tə wɛ:l mɛd yn ɑ̃ py’gy:r ə wa hlœ̃: krɛjs’teɛ a wa be dis’pɛnət]

il y avait deux champs mais je me souviens n'en voir qu'un hein puisque il y avait un talus entre eux et il avait été rasé

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eus ket nemet hennezh kat da difenn an ouvrierien (il n'y a que lui capable de défendre les ouvriers)

!!!

(dastumet gant Tangi)

En brezhoneg standard avat e vo komprenet ket... nemet evel un framm nac'h doubl. Pep skwer a-us a deu da vezañ ar c'hontrefed :

- elle avait été plus de deux ans à l'école
- tu n'as qu'à ne pas regarder
- moi je ne me souviens pas en voir seulement un
- il n'y a pas que lui capable de défendre les ouvriers

Soñjal a-walc'h a ra an nen en do d'ober an eil d'intent egile !

Han-se ne vez ket implijet ne... ket nemet gant ar vrezhonegerien a-vihanik evit treiñ ne... pas que. An droienn estroc'h evit an hini a vo implijet, distaget deus an dud istoc'h ['istɔx], ustoc'h ['ystɔx], éstoc'h ['estɔx] pe èstoc'h ['ɛstɔx] :

oh, estroc'h evit ar re-se a ra hañ (il n'y a pas que nous à le faire)

oh, estroc'h evit ar re-se a ra hañ

[o 'istɔh wid 'reze ra ɑ̃]

oh, il y en a d'autres qu'eux à le faire hein

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

estroc'h evit estrañjourien zo (il n'y a pas que de étrangers)

estroc'h evit estrañjourien zo

['ɛstɔh wid ˌistʁɑ̃'ʒu:rjən zo]

il n'y a pas que des étrangers

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

estroc'h evitomp zo o c'hoari koura (il n'y a pas que nous à jouer)

estroc'h evitomp zo o c'hoari koura

['ystɔh 'witɔ̃m zo hwɑj 'ku:ɹa]

il n'y a pas que nous à pratiquer quoi [colombophilie]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Hemañ a ev estroc'h evit dour. (celui-ci ne boit pas que de l'eau)

Hemañ a ev estroc'h evit dour.

Héman év èstoc'h wit dour.

[hemã ev ɛstox wit duʁ]

Il boit autre chose que de l'eau.

Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)

Degas a reomp da soñj e renk ar respont d'ur goulenn-nac'h gant ket... nemet bezañ degaset gant nann ma vezer dakord, gant geo pe unan deus ar stummioù en g- pe b- deus ar verboù skoazell a-hend-all (Répondre à une question interro-négative).

Tangi YEKEL, here 2019