Brezhoneg Bro-Vear

Savadenn ar sujed faos

Mont da gomz deus ar pennad-mañ war ar forum

Dianavezet eo ar framm-se en galleg hag en saozneg. Evel-henn eo prezantet war al lec’hienn Arbres (kas a reomp al lennerien d’ar pennad-se evit un displegadenn resis) :

« La structure du faux sujet est une structure qui débute par un groupe nominal qui ressemble au sujet mais n'est pas le sujet de la phrase. »

Un toullad-mat a anvioù en deus. Bet int renablet gant Mélanie Jouitteau en he fennad : : complément anticipé (Loeiz ar C'hlerg), relation médiate (Urien), complément redoublé (Fave), anaphores (Gros), structures à groupe nominal défini initial anaphorique (Plourin), structures intégrées (Favereau), phrases à double sujet (Trépos et Ar Merser).

Komz a ra Loeiz ar C'hlerg diouti en e Yezhadur brezhoneg Treger (1906). Lâret a ra evel-henn :

« On appelle “complément anticipé” un complément de nom ou d'adjectif, ou un complément indirect ou circonstanciel de verbe, que l'on place par anticipation en tête de la proposition : on le rappelle après le verbe par un pronom personnel précédé de la préposition convenable ou par un adjectif possessif. »


Sell aze un toullad skwerioù tennet deus hon c’horpus :

Met eñ a oa marv e dad. (Mais lui, son père était mort.)

met eñ a oa marv e dad

[mɛ hẽ̞: wa mɑrw i dɑ:t]

mais lui, son père était mort

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

Jean a veze ordin unan gantañ. (Jean en avait toujours un sur lui.)

Jean a vije ordin unan gantañ hañ ! ah geo ! ober a rae hañ ! vaisselle xxx ( ?), hag an daveñjer da debriñ, an daveñjer gantañ, da debriñ e leske anezhañ ivez, da debriñ 'na un daveñjer gwenn, da debriñ e vije ordin, ordin, ordin ! an dud 'h arrie aze a vije estonet o welet anezhañ gant un daveñjer, ordin hañ ! xxx ( ?), kuit dezhañ da labeziñ an dilhad

[ʒɑ̃ viʃe ɔʁ'din yn gɑ̃ntɑ̃ ɑ̃ - a ge̞w 'o̞:bəʁ ʁɛ ɑ̃ - vɛ'sɛl ? - ag da'vɛ̃:ʒəʁ də 'di:bĩ nda'vɛ̃:ʒəʁ 'gɑ̃ntɑ̃ - də 'di:bĩ 'lɛskɛ 'neã ‘ie - də 'di:bĩ na ndaˌvɛ̃ˑʒəʁ'gwe̞n - də 'di:bĩ viʃe ɔʁ'din ɔʁ'din ɔʁ'din - ndyt 'hɑje̞ 'ɑhe̞ viʒe es'tɔ̃:nə 'we̞l neɑ̃ gɑ̃n da'vɛ̃:ʒəʁ - ɔʁ'din ɑ̃ ? - kwit 'teã la'be̞:ĩ i 'dijət]

Jean en avait toujours un, ah si ! il faisait hein ! la vaisselle xxx ( ?), et le tablier pour manger, portant un tablier, pour manger il le laissait aussi, pour manger il avait un tablier blanc, pour manger il l'avait toujours, toujours, toujours ! les gens qui venaient là étaient étonnés de le voir avec un tablier, toujours hein ! xx ( ?), pour ne pas se salir

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Roger a reomp ur gaozeadenn gantañ gwezh an amzer ivez. (Avec Roger nous discutons une fois le temps aussi.)

Roger a reomp ur gaozeadenn gantañ gwezh an amzer ivez

['ro:ʒe rɑ̃m ˌgoze'ɑ:n 'gɑ̃tɑ̃ gwe:ʒ ə 'nɑ̃mzər 'ije]

avec Roger nous discutons une fois le temps aussi

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

Te zo ur bern ganit ivez 'meus aon hañ ? (Toi tu en as plein aussi je crois hein ?)

te zo ur bern ganit ivez 'meus aon hañ ?

[te zo bɛrn gənid je møz 'ɑɔ̃n ɑ̃]

toi tu en as plein aussi je crois hein ?

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Me 'neus kroget un dra bennaket ennon evit noz ivez. (Il y a quelque chose qui m'a mordu, piqué cette nuit aussi)

me 'neus kroget un dra bennaket ennon evit noz ivez

[me nøs 'krɔ:gət drɑ bə'nɑ:kəd 'enɔ̃ wi nɔ̃:z 'ie]

il y a quelque chose qui m'a mordu, piqué cette nuit aussi

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Pa deue da welet ma mamm-gozh peogwir ma mamm-gozh a oa lazhet he den e-pad ar brezel. (Quand il venait voir ma grand-mère parce que ma grand-mère avait eu son mari tué pendant la guerre.)

pa deue da welet ma mamm-gozh peogwir ma mamm-gozh a oa lazhet he den e-pad ar brezel

[pe dɛ də wɛld mə vɑ̃m'go:s py'gy:r ma vɑ̃m'go:s wa 'lɑhəd i de:n pad 'bre:zəl]

quand il venait voir ma grand-mère parce que ma grand-mère avait eu son mari tué pendant la guerre

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

Er skwer diwezhañ-mañ e welomp framm ar sujed faos implijet direkamant war-lerc’h peogwir.


Gallet a ra ar frammoù-se bezañ implijet e frazennoù-nac’h :

Eñ n'eo ket fin e devezh c'hoazh. (Lui n'a pas encore fini sa journée.)

eñ n'eo ket fin e devezh c'hoazh

[hẽ: nɛ kə fin e 'dewəs hwas]

lui n'a pas encore fini sa journée

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

Matchoù Gwengamp ne dalv ket ar boan dit sellet dioute ken. (Ce n'est plus la peine que tu regardes les matchs de Gwengamp.)

matchoù Gwengamp ne dalv ket ar boan dit sellet dioute ken

['mɑtʃo 'gwɛŋgɑ̃m dɑ:l kə bwɑ̃:n dit 'zɛlə 'dɔ̃ntɛ ken]

ce n'est plus la peine que tu regardes les matchs de Gwengamp

Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)


Un toulladig skwerioù a ro Loeiz ar C'hlerg ivez :

# Le chapeau de Pierre est noir. Pêr ac'h ê du e dôk.
# Jean est bon pour Paul. Pôl ac'h ê mat Ian evitan.
# Je plais à mon père. Ma zad a blijan dean.

Diwar-benn an div skwer gentañ e sach hon evezh war an dra-se : « En Léon et en certains points du Bas-Tréguier on dit – et avec raison – a zo au lieu de ac'h ê ». Evitomp e klevomp un tamm-mat aliesoc’h ar gopulenn eo :

Me eo ma anv Talgen. (Moi mon nom c'est Talgen.)

me eo ma anv Talgen

[me hɛ ma 'hɑ̃:no 'tɑlgɛn]

moi mon nom c'est Talgen

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

Honnezh eo hiroc'h he gar. (Celle-là a la patte plus longue [oie].)

honnezh eo hiroc'h he gar

[hɔ̃:z ɛ 'hirɔh i gɑ:r]

celle-là a la patte plus longue [oie]

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

Hennezh eo leun e gov a gachoù. (Il a le ventre plein de gâteaux.)

hennezh eo leun e gov a gachoù

[hẽ:z ɛ lœ:n i go:v ’gɑʃo]

il a le ventre plein de gâteaux

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

An hini eo nevez-marv he den aze. (Celle dont le mari est mort récemment.)

!!!

(dastumet gant Tangi)


Gant ar yezh standard e vez goulennet implijet zo ordinal er frammoù-se. Reiñ a ra Jul Gros pemp frazenn gant zo ha hini ebet gant eo er pajennoù 136-137 diwar-benn ar poent-se (1984). Unan bennaket a gaver en hon brezhoneg, met ral-kaer int. Sell aze div skwer nemete hon c’horpus :

Te zo ponner da revr. (Tu as le derrière lourd.)

te zo ponner da revr, te zo ponner paotrig

[te zo 'pɔ̃nər də rɛ:r te zo 'pɔ̃nəʁ 'po̞:dic]

tu as le derrière lourd, tu es lourd petit gars [enfant que l'on porte]

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Me zo berr warnon. (J'ai le souffle court.)

me zo berr warnon

[me zo bɛʁ waʁnɔ̃]

j'ai le souffle court

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Interesant eo ar skwer-se dre an avani ‘meump klevet ar memes frazenn met gant ar gopulenn eo an dro-se. Ar pezh a diskwel e c’haller ober gant an eil pe egile :

Me eo berr warnon. (J’ai le souffle court.)

Me eo berr warnon.

['me hɛ 'bɛ:ʁ 'waʁnõ]

Je suis essoufflée.

Demande de traduction.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)


Em skwerioù aze dindan e kavan daouzek frazenn gant eo hag unan hepken gant zo. En tu-hont da se ne vez ket sachet ma evezh ken gant implij ar gopulenn eo e frammoù ar sujed faos, han-se ne serran ket anezhe ken tamm zo. Moarvat neuze e kavfed muioc’h c’hoazh a eo evit a zo er frammoù-se, goude ma vez degemeret an daou implij er yezh komzet.

Tangi YEKEL, genver 2017

Frammoù ar sujed faos :

te zo ponner da revr, te zo ponner paotrig

[te zo 'pɔ̃nər də rɛ:r te zo 'pɔ̃nəʁ 'po̞:dic]

tu as le derrière lourd, tu es lourd petit gars [enfant que l'on porte]

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ha 'mamp divontet anezhe peogwir me a vez tud o c'houlenn traoù kozh evel-se ganin

[a mɑm di’vɔ̃tə nɛ: py’gy:ʁ me ve tyt hu:l tʁɛw ko:z visɛ gə’nĩ]

et nous les avions démontés puisqu'il y a des gens qui me demandent des vieilles choses comme ça

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

hennezh zo ezhomm da lakat anezhañ e-lec'h eo tomm apeupre emezañ

[hẽ:s so e:m 'lɑkə neɑ̃ le̞h ɛ tɔm apœpʁɛ meɑ̃]

lui il faut le mettre là où c'est chaud à peu près dit-il

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

Roger Dollo e oamp bet an deiz all o troc'hañ koad dezhañ

[’ro:ʒe ’dolo wɑ̃m be ndjɑl ’trɔhɑ̃ kwɑd deɑ̃]

nous avions été l'autre jour couper du bois pour Roger Dollo

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

Roger a reomp ur gaozeadenn gantañ gwezh an amzer ivez

['ro:ʒe rɑ̃m ˌgoze'ɑ:n 'gɑ̃tɑ̃ gwe:ʒ ə 'nɑ̃mzər 'ije]

avec Roger nous discutons une fois le temps aussi

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

me eo du ma blev

[me hɛ dy: mə blɛw]

mes cheveux sont noirs

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

me eo kamm ma roudenn

[me hɛ kɑ̃m mə 'ru:dən]

ma rangée est tordue

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Jean a vije ordin unan gantañ hañ ! ah geo ! ober a rae hañ ! vaisselle xxx ( ?), hag an daveñjer da debriñ, an daveñjer gantañ, da debriñ e leske anezhañ ivez, da debriñ 'na un daveñjer gwenn, da debriñ e vije ordin, ordin, ordin ! an dud 'h arrie aze a vije estonet o welet anezhañ gant un daveñjer, ordin hañ ! xxx ( ?), kuit dezhañ da labeziñ an dilhad

[ʒɑ̃ viʃe ɔʁ'din yn gɑ̃ntɑ̃ ɑ̃ - a ge̞w 'o̞:bəʁ ʁɛ ɑ̃ - vɛ'sɛl ? - ag da'vɛ̃:ʒəʁ də 'di:bĩ nda'vɛ̃:ʒəʁ 'gɑ̃ntɑ̃ - də 'di:bĩ 'lɛskɛ 'neã ‘ie - də 'di:bĩ na ndaˌvɛ̃ˑʒəʁ'gwe̞n - də 'di:bĩ viʃe ɔʁ'din ɔʁ'din ɔʁ'din - ndyt 'hɑje̞ 'ɑhe̞ viʒe es'tɔ̃:nə 'we̞l neɑ̃ gɑ̃n da'vɛ̃:ʒəʁ - ɔʁ'din ɑ̃ ? - kwit 'teã la'be̞:ĩ i 'dijət]

Jean en avait toujours un, ah si ! il faisait hein ! la vaisselle xxx ( ?), et le tablier pour manger, portant un tablier, pour manger il le laissait aussi, pour manger il avait un tablier blanc, pour manger il l'avait toujours, toujours, toujours ! les gens qui venaient là étaient étonnés de le voir avec un tablier, toujours hein ! xx ( ?), pour ne pas se salir

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

me eo mat din

[me hɛ mat tĩ]

ça me convient

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ha me a vez digor ar prenestr, n'eo ket mat kaout ken tomm-se hañ ! (T. : aze eo poent...) aretiñ !

[a me ve djɔʁ ˈpʁe̞ːnis - ˈne̞ kə mɑːt kɑːd ken ˈto̞m ze ɑ̃ - aˈʁe̞tĩ]

et moi j'ai la fenêtre ouverte, ce n'est pas bon d'avoir si chaud que ça (T. là il est temps de...) arrêter !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

te zo bern labour d'ober c'hoazh herie

[te zo bɛrn 'lɑ:bur do:r hwɑs 'hɛje]

tu as encore plein de travail à faire aujourd'hui

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

hoñ a oa traoù modern e-barzh

[hɔ̃: wa trɛw 'modɛrn bɑrs]

elle comportait des éléments modernes

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

ha te eo graet da hini

[a te hɛ gwɛt tə 'hi:ni]

et toi tu as fais la tienne

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

1. me e oa ur gontell ganin breman-souden 2. aze, aze e gavi unan, tu bennak

[1. [me wa ’gɔntəl gə’nĩ bə’zɔ̃m] 2. [’ɑhe - ’ɑhe ’gɑ:vi yn - ty mə’nɑ:k]

1. j'avais un couteau avec moi tout à l'heure 2. là, tu en trouveras un là, quelque part

1. Selina Jagin, 1920, Bear
2. Ifig Bihan, 1915, Bear
(dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

eñ eo krog e skol ivez ?

[ẽ: ɛ kro:g i sko:l 'ijə]

son école a commencé aussi ?

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

hennezh eo leun e gov a gachoù

[hẽ:z ɛ lœ:n i go:v ’gɑʃo]

il a le ventre plein de gâteaux

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

me 'neus kroget un dra bennaket ennon evit noz ivez

[me nøs 'krɔ:gət drɑ bə'nɑ:kəd 'enɔ̃ wi nɔ̃:z 'ie]

il y a quelque chose qui m'a mordu, piqué cette nuit aussi

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

honnezh eo hiroc'h he gar

[hɔ̃:z ɛ 'hirɔh i gɑ:r]

celle-là a la patte plus longue [oie]

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

me a oa daou ganin oc'h ober o servij

[me wa dɔw gə'nĩ ho:r o 'zɛrviʃ]

j'en avais deux avec moi qui faisait leur service

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

pa deue da welet ma mamm-gozh peogwir ma mamm-gozh a oa lazhet he den e-pad ar brezel

[pe dɛ də wɛld mə vɑ̃m'go:s py'gy:r ma vɑ̃m'go:s wa 'lɑhəd i de:n pad 'bre:zəl]

quand il venait voir ma grand-mère parce que ma grand-mère avait eu son mari tué pendant la guerre

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

ni e veze lâret se dimp gwezhall

[nim viʒe 'lɑ:rət se dim gwe'ʒɑl]

nous on nous disait ça autrefois

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

matchoù Gwengamp ne dalv ket ar boan dit sellet dioute ken

['mɑtʃo 'gwɛŋgɑ̃m dɑ:l kə bwɑ̃:n dit 'zɛlə 'dɔ̃ntɛ ken]

ce n'est plus la peine que tu regardes les matchs de Gwengamp

Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)

oh ya met Mariannig a vez arru peder eur ha kard a-benn ac'h a

[o ja mɛ ma'rjɑnik ve ɑj pe'dɛrər a kard bɛn ha]

oh oui mais Mariannick, il est quatre heure et quart lorsqu'elle va

Daniel Bihan, 1950, Bear (dastumet gant Tangi)

met eñ a oa marv e dad

[mɛ hẽ̞: wa mɑrw i dɑ:t]

mais lui, son père était mort

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

ha me, me a oa botoù-lêr gros ganin

[a me me wa ˌbotolɛr'gro:z gə'nĩ]

et moi, j'avais de gros chaussures en cuir

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

me eo ma anv Talgen

[me hɛ ma 'hɑ̃:no 'tɑlgɛn]

moi mon nom c'est Talgen

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

te eo du da vlev met me a veze du ma vizaj peogwir ne veze ket gwelet nemet gwenn da zaoulagad

[te hɛ dy: də vlɛw mɛ me viʃe dy: ma ’vi:ʒəs pu viʃe kə gwɛ:l mɛ gwɛn də zɔw’lɑ:gət]

tu as les cheveux noirs mais moi j'avais le visage noir puisqu'on ne voyait plus que le blanc de tes yeux

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ n'eo ket fin e devezh c'hoazh

[hẽ: nɛ kə fin e 'dewəs hwas]

lui n'a pas encore fini sa journée

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

te zo ur bern ganit ivez 'meus aon hañ ?

[te zo bɛrn gənid je møz 'ɑɔ̃n ɑ̃]

toi tu en as plein aussi je crois hein ?

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

me zo berr warnon

[me zo bɛʁ waʁnɔ̃]

j'ai le souffle court

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ emañ ar c'hwen en e foñs

[hẽ: mɑ̃ hwɛn ni vɔ̃:s]

il a les puces dans la culotte [enfant excité]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)