En he fennad diwar-benn le redoublement verbal, e teskriv Melani Jouitto ar fed evel-henn :
« Certains verbes bretons peuvent "se conjuguer avec eux-mêmes" (Ernault 1888b, Jouitteau 2013), c'est-à-dire se prendre eux-mêmes comme auxiliaire. Les phrases obtenues contiennent donc deux fois le même item lexical, le premier sous sa forme infinitive devant l'élément tensé, et le second sous sa forme fléchie et tensée. »
Er brezhoneg kaozeet en Bear ha war-dro ne vez doublet nemet daou verb : goût ha bezañ.
Alies a-walc'h e vez doublet ar verb goût, en holl amzerioù an doare diskuliañ. Dre-se e vez kreñvaet e ster ha gallet a ra an nen treiñ anezhañ gant (très) bien savoir :
goût a oarent pelec'h 'dije da vont (ils savaient très bien où ils devaient aller)
▶ n'aent ket war an avantur evel e vije lâret, goût a oarent pelec'h 'dije da vont
[nɛɲ cə war nɑ’vɑ̃tyr wɛl viʒe lɑrd ə gu:d ə ’wɑ:rɛɲ ple̞h diʒe də vɔ̃n]
ils n'allaient pas à l'aventure [au hasard] ils savaient très bien où ils devaient aller
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
goût a ouiez, se zo kaoz... (tu sais bien, c'est pour ça)
goût a ouiez, se zo kaoz...
[gu:d a 'wiɛs zes ko:s]
tu sais bien, c'est pour ça...
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
goût a oarent nemet e vijen bet lazhet 'ba 'r momed diwezhañ (ils savaient très bien [que j'étais vivant] sauf si j'avais été tué au dernier moment)
!!!
(dastumet gant Tangi)
goût a oare a oa ar re all a-benn dezhañ, ur bern dioute (il savait bien que les autres étaient [arrivaient] face à lui)
goût a oare a oa ar re all a-benn dezhañ, ur bern dioute
[gu:d ’wɑ:rɛ wa re ɑl bɛn ’deɑ̃ bɛrn ’dɔ̃ntɛ]
il savait bien que les autres étaient [arrivaient] face à lui, beaucoup d'entre eux
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
goût a ouien petra 'nije c'hoant da lâret (je savais très bien ce qu'il voulait dire)
goût a ouien petra 'nije c'hoant da lâret
[gu:d ə ’wiɛn prɑ niʒe hwɑ̃n də ’lɑ:rət]
je savais ce qu'il voulait dire
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
ur sac'h goullo, paotr, ne choma ket en e sav, met ur sac'h leun, a ra, ya, goût a ouzit (un sac vide, gars, ne reste pas debout, mais un sac plein, le fait, oui, vous savez bien)
▶ ur sac'h goullo, paotr, ne choma ket en e sav, met ur sac'h leun, a ra, ya, goût a ouzit
[zɑh ’gulu pot ’ʃɔma kə ni zɑ: mɛ zɑh lœ:n ra ja gu:d ’u:zət]
un sac vide ne tient pas debout, mais un sac plein, le fait, oui, vous savez
forme courante vers Plounevez-Moedeg
Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)
goût a oarin (je le saurai bien)
goût a oarin
[gu:d ə ’wa:rĩ]
je saurais
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
Barrek eo an adverb a-walc'h da greñvaat c'hoazh goût pa vez doublet, evit sinifiañ savoir parfaitement. Kavet e vo war-lerc'h ar verb :
goût a oaran a-walc'h (je le sais parfaitement)
▶ tael, eñ 'neus un anv, goût a oaran a-walc'h
[tɛ:l hẽ̞: nøz ’nɑ̃:no gu:d ə ’wɑ:rɑ̃ wɑh]
rumex, celui-ci a un nom [en breton], je le sais parfaitement
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
goût a ouient a-walc'h (ils savaient parfaitement)
goût a ouient a-walc'h
[gu:d ə 'wiɛɲ wɑh]
ils savaient parfaitement
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
Peotramant e-kreistre an anv-verb hag ar stumm displeget pa vez an nen rener war-lerc'h ar verb :
gouzout a-walc'h e oar an nen n'eus ket ezhomm debriñ re diontañ (on sait parfaitement qu'il ne faut pas trop en manger)
▶ Oh ya, gouzout a-walc'h a oar an nen n'eus ket ezhomm debriñ re diontañ.
[o ja 'guːd waχ waːʁ n 'ne̞n nøs kə 'eːm 'diːbi ʁe 'djõntã] [kaʁ 'sukəd e̞]
Oh oui, on sait bien qu'il ne faut pas trop en manger.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Choazet hon eus da gomz deus bezañ er pennad-mañ dam da daou dra. Da gentañ, pa vez bezañ dirak ar verb e vez klevet en tregerieg en e stumm anv-verb béã ['beːɑ̃], berraet a-wechoù en bé [be]. Da eil, ne gaver war-e-lerc'h nemet stummioù displeget bezañ hag ar verb deveret dioutañ, kaout.
Sell aze ar pezh a lâr Jouitto (bezañ préverbal) war ar sujed :
« En breton, les verbes 'être' et 'avoir' sont tous deux visiblement formés avec du matériel morphologique du verbe 'être'. [...]. La particule Bez' est aussi dérivée morphologiquement du verbe bezañ 'être', ce qui amène l'idée qu'il pourrait s'agir avec ces verbes d'une sorte de redoublement verbal. »
• bezañ doublet
En holl amzerioù an doare-diskuliañ e vez graet :
bezañ e oant komunist
▶ bezañ e oant communistes evel ma If a vot... en tu-se ordin, Henri a rae... a vote en tu-se ordin ivez, met eu... 'oant ket eu...
[be wɑ̃ɲ ko̞my'nist vɛl ma i:f ə vɔt - 'nty:ze ɔɹ'din - ɑ̃'ɹi ɹɛ 'vo̞tɛ 'nty:ze ɔɹ'din ie - mɛd ə - wɑ̃ɲ cəd ə]
ils étaient communistes comme mon Yves qui vote... toujours pour ce bord, Henri faisait... votait toujours pour ce bord aussi, mais euh... ils n'étaient pas euh...
Jañ ar Bihan, 1918, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ int pezhioù traoù
bezañ int pezhioù traoù
[be hiɲ ’pe:ʒo trɛw]
s'en sont de grosses [patates]
Monik ar Beskont, , Bear (dastumet gant Tangi)
ya, bezañ e vezont
▶ (T. : e vezont o c'hoari gant ar machin-se) ya, bezañ e vezont !
[ja ’beɑ̃ veɲ]
(T. : ils sont en train de jouer avec leurs appareils-là) oui, ils le sont en effet !
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ eo brav an amzer
bezañ eo brav an amzer
['beɑ̃ ɛ brɑw 'nɑ̃mzər]
le temps est beau
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
En U3 en deus ar verb bezañ doublet talvoudegezh il y a / aura / avait, gant an evezh sachet war ar verb :
bezañ e oa reoù hag a... lonke da vat
▶ bezañ e oa reoù hag a... lonke da vat
[’be:ɑ̃ wa ʁew ’lɔ̃ŋke də’vɑt]
il y en avait certains qui... buvaient énormément
Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)
Geus, bezañ zo mañchoù.
▶ Geus, bezañ zo mañchoù. Tamm. Ah n'eus ket 'ha.
Si, il y a des manches. Un peu. Ah non.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
bezañ zo reoù gant pezhioù kofoù ha traoù
bezañ zo reoù gant pezhioù kofoù ha traoù, arri dare d'akouchiñ !
['be:ɑ̃ zo ʁew gɑ̃n 'pe:ʒo 'ko:vo a tɾɛw ɑj 'dɑ:ɹe da'kuʃĩ]
il y en a certains avec de gros ventres et tout, sur le point d'accoucher !
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ e vez bec'h war an tamm douar-mañ
▶ bezañ e vez bec'h war an tamm douar-mañ
[be ve beh waɹn tɑ̃m 'du:aɹ mɑ̃]
on en bave sur cette petite planète
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ e veze bugale hañ !
bezañ e veze bugale hañ !
[’beɑ̃ viʒe by’gɑ:le ɑ̃]
il y en avait des enfants hein !
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ e vo dioute
bezañ e vo dioute
['beɑ̃ vo dɔ̃ntɛ]
il y en aura [des melons]
Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)
Pa gomzer deus sioù mat ha fall unan bennaket all e vo implijet alies ar framm doublet bezañ eo ! gant un tamm estlamm evit koñfirmiñ :
jentil eo zo lâret ? ya bezañ eo ! (on a dit qu'il est gentil ? oui, il l'est effectivement !)
jentil eo zo lâret ? ya bezañ eo !
[’ʒɛntil ɛ zo ’lɑ:rət ja be hɛ]
on a dit qu'il est gentil [tu as dit] ? oui, il l'est effectivement !
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
ya, bezañ eo hañ ! (oui, il l'est effectivement hein !)
ya, bezañ eo hañ !
[ja be hɛ ɑ̃]
oui, il l'est effectivement hein !
Eme Toudig, 1937, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ eo ! kat eo d'ober (il l'est ! il est capable de le faire)
▶ bezañ eo ! kat eo d'ober
[’be:ə hɛ kɑd ɛ do̞:ʁ]
il l'est ! il est capable de le faire
Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)
ha bezañ eo ivez (et elle l'est effectivement [vieille])
ha bezañ eo ivez
[a ’beɑ̃ ɛ ’ije]
et elle l'est effectivement [vieille]
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
Barrek eo bezañ eo da vezañ geuilhet gant un anv-kadarn. Un efed kreñvaat zo neuze :
bezañ eo unan ! (c'en est un [sacré garnement] !)
bezañ eo unan !
[be ɛ yn]
c'en est un [sacré garnement] !
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ eo ur maout (c'en est un engin [fig., pour désigner humoristiquement un enregistreur] !)
bezañ eo ur maout !
[’beɑ̃ ɛ ə mowt]
c'en est un engin [fig., pour désigner humoristiquement un enregistreur] !
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
Talvezout a ra evit al L3 en amzer a-vremañ boaz ivez :
me - ... e vezont o c'hoari gant ar machin-se (ils sont en train de jouer avec leurs appareils-là)
komzer - Ya, bezañ e vezont ! (oui, ils le sont effectivement !)
▶ (T. : e vezont o c'hoari gant ar machin-se) ya, bezañ e vezont !
[ja ’beɑ̃ veɲ]
(T. : ils sont en train de jouer avec leurs appareils-là) oui, ils le sont en effet !
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
Sañset e vez doublet bezañ e tu-raok ar frazennoù. Kavet a ra dimp eo posubl gwelet anezhañ e penn kentañ al lavarennoù diforc'hiañ degaset gant nemet (ha) :
ne deuin ket, nemet bezañ e vijes er gêr
!!!
(dastumet gant Tangi)
nemet ha bezañ e vefe bet daou Vreton 'ba 'r penn a-raok
▶ nemet ha bezañ e vefe bet daou Vreton 'ba 'r penn a-raok
[mɛt a 'beɑ̃ vefe bet dɔw 'vrœtɔ̃n bar pɛn ə'rok]
à moins qu'il n'y ait eut deux Bretons en tête
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
• kaout doublet
Evel bezañ e c'haller doubliñ kaout evit pouezañ war ar verb. Kement-se en holl amzerioù an doare-diskuliañ :
bezañ 'no anezhañ
bezañ 'no anezhañ
[be no 'neɑ̃]
il l'aura [il réussira à l'avoir]
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ 'do anezhe evit ar bloaz
▶ bezañ 'do anezhe evit ar bloaz met n'onn ket e petore miz emañ
[be do nɛ: wid blɑ: mɛ nɔ̃ kə pe'tɑj mi:z mɑ̃]
elle les aura cette année, mais je ne sais pas de quelle année elle est
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
ha bezañ 'teus traoù 'vat paotrig !
ha bezañ 'teus traoù 'vat paotrig !
[a 'beɑ̃ tøs trɛw ha 'po:dic]
et tu en as des choses petit garçon !
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ 'meus reoù vrav
▶ bezañ 'meus reoù vrav
['beɑ̃ møz rew vrɑw]
j'en ai de belles [histoires drôles]
Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ 'deus otoioù digourdi da... aezet da vale
▶ bezañ 'deus otoioù digourdi da... aezet da vale
['be:ɑ̃ døz o'tojo di'guɹdi də 'ɛ:zət tə 'vɑ:le]
ils ont des voitures performantes pour... confortables pour se promener
Ivon Maledan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ 'da traoù aze c'hoazh
bezañ 'da traoù aze c'hoazh
['beɑ̃ da trɛw 'ahe hwas]
elle avait encore des affaires là
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ 'mijemp tud 'vat
bezañ 'mijemp tud 'vat
['beɑ̃ miʒɛm tyd a]
nous avions du monde
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
Er stumm-goulenn e vez kavet ivez :
bezañ 'teus levrioù brezhonek ?
bezañ 'teus levrioù brezhonek ?
['beɑ̃ tøz le'vɛrjo bre'zɔ̃:nək]
tu as des livres de breton [sur le breton] ?
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ 'teus dek vloaz ?
bezañ 'teus dek vloaz ?
['beɑ̃ tøz deg lɑ:]
tu as dix ans ?
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
Dreist-holl pa bropozer ur bannac'h pe un dra da debriñ d'unan bennaket :
Bezañ to tamm sukr ?
▶ Bezañ 'to tamm sukr ? Ma ne 'teus ket bet... out libr da gemer.
Tu veux un morceau de sucre ? Si tu n'en as pas eu... tu peux en prendre.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
bezañ to ur bannac'h ?
bezañ to ur bannac'h ?
[be to bɑ̃h]
tu veux un coup ?
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
bezañ 'po ur volenn d'evañ kafe ?
bezañ 'po ur volenn d'evañ kafe ?
['beɑ̃ po 'vo:lən 'de:və 'kɑfe]
vous aurez un bol pour boire le café ?
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
Tangi YEKEL, gwengolo 2019