Brezhoneg Bro-Vear

An islavarennoù doareañ

A-raok lenn ar pennad-mañ e vo gwelloc'h deoc'h lenn ar pennad-digoriñ diwar-benn an islavarennoù.


An islavarennoù doareañ 'deus perzh un adverb e-barzh ar frazenn. Evel un adverb neuze e c'hallont peurvuiañ cheñch plas e-barzh ar frazenn :
– °Gwechall e oan fur. / °Fur e oan gwechall.
– °Pa oan bihan e oan fur. / °Fur e oan pa oan bihan.

A-wechoù e vez un troc'h e-barzh urzh ar frazenn :
– °Pa oan bihan, me a oa fur.

Stumm an islavarenn eo hennezh peurvuiañ :
stagell + (rannig-verb) + verb displeget + fin an islavarenn
Goude stagelloù zo e c'haller kaout traoù all estroc'h evit ar verb just goude ar stagell (gwelet peogwir...).

Islavarennoù anv-verb a c'haller kaout ivez goude stagelloù zo. Ar verb a vez kavet goude ar stagell neuze, diouzhtu pe gant da en e raok :
stagell + anv-verb,
pe :
stagell + da + anv-verb
Ar stumm nac'h a vez savet gant nompas pe pas neuze.

Alies e vez implijet un islavarenn anv-verb pa vez rener an islavarenn hini ar bennlavarenn ivez :
°Lavaret 'ma se dezhañ a-raok e oa aet d'ar gêr, je le lui avais dit avant qu'il ne rentre à la maison.
°Lavaret 'ma se dezhañ a-raok mont d'ar gêr, je le lui avais dit avant que je ne rentre / avant de rentrer à la maison.
°Lavaret 'na se din a-raok e oan aet d'ar gêr, il me l'avait dit avant que je ne rentre à la maison.
°Lavaret 'na se din a-raok mont d'ar gêr, il me l'avait dit avant de rentrer à la maison.

1. Islavarennoù amzer

(Circonstancielles de temps)

Stagelloù : abaoe, a-benn, adalek, a-greiz, a-raok, bep, betek, diouzhtu evel, e-pad, e-skeud, evel, goude, keit, ken, kenkent, pa


• Abaoe

Hennezh a oa e-unan ivez abaoe e oa yaouank.
Abaoe ’h on komañset ’meus miret anezhañ.

Beñ, hennezh a oa e-unan ivez abaoe e oa yaouank peogwir ne oa ket nemetañ.

Beñ, heñ oa ihun ie bwé oa yowank, pegur oa ke mèrtañ.

Il était seul depuis qu'il était jeune, puisqu'il n'y avait que lui.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

met abaoe 'h on komañset 'meus miret anezhañ, abaoe dilun, abaoe dilun 'meus anezhañ, hag e vez rajoutet dour ha lakeet un tamm an hini all, ha neuze rajoutet an dour warnañ, neuze ar boan-c'hoûg a tremen diouzhtu hañ !

[mɛ bwe hɔ̃n ko̞’mɑ̃səd møz ’mi:ʁəd ’neɑ̃ - bwe de’ly:n - bwe de’ly:n møz ’neɑ̃ - a ve ʁa’ʒutə du:ʁ a la’ke:ə tɑ̃m ˌniˑni’ɑl a ’nœ:e ʁa’ʒutə ’ndu:ʁ waʁnɑ̃ - ’nœ:e bwɑ̃n’huk ’stʁemɛn dy’sty ɑ̃]

mais depuis que j'ai commencé je le garde [tisane de thym], depuis lundi, je l'ai depuis lundi, et on rajoute de l'eau et mis un peu l'autre, et alors rajouté de l'eau dessus, alors ton mal de gorge passe tout de suite hein !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Abaoe ma (raloc'h) :

Abaoe m’eo krog ar skol ne deu ket kement.

abaoe m'eo krog ar skol ne deu ket kement

[bwe mɛ krɔ:g sko:l də kə 'kemən]

depuis que l'école est commencée, il ne vient plus autant

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)


• A-benn

(A-benn a c'hall degas un islavarenn abegiñ ivez.)

A-hend-all e vije prenet a-benn ec’h arrue.
Ne vije ket arru septembre a-benn e vije graet se ?
A-benn ’na gouvezet penaos e vijen me o kerc’hat patatez ’na komprenet e ranke hastañ buan.
A-benn ’mije fin da c’horo, eñ ’nije graet se ivez.

A-hend-all e vije prenet a-benn ec'h arrue.

[hɛn'dal viʒe 'pʁeːnə bɛn'haje]

Sinon on en achetait [du tissu] pour quand elle arrivait.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

1. Met ne vije ket arru septembre a-benn e vije graet se ? 2. Oh geo. Arru e vije tost septembre. Ya.

1. Mè vijé ked ai septembre bènn vijé gwè sé ? 2. O gè. Ai vijé tost septembre. Ya.

1. Mais on n'était pas en septembre quand on faisait ça ? 2. Oh si. On était presque en septembre. Oui.

1. Plac'h, 1946, Pederneg
2. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
(dastumet gant Riwal)

A-benn 'na gouvezet penaos e vijen me o kerc'hat patatez 'na komprenet e renke hastañ buan kar ...

Bènn na gouvéet penoz vijèn mé kèrhet patates na komprénet rènké hastañ buen kar...

Quand il a su que j'allais chercher les pommes de terre, il a compris qu'il devait se dépêcher, car...

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ha evel se a-benn 'mije fin da c'horo, eñ 'nije graet se ivez ha evel se e oa prest da vont d'ar park goude. Ha feiz goude pa 'h ae d'ar park, feiz, 'h ae d'ar park betek an noz hañ.

A vesé, bènn mijé fin de horo, eñ nijé gwè sé ie, a vesé oa prêst te von te park goudé. A fé, goudé, pé 'h è de park, fé, 'h è de park béték noz añ.

Et ainsi, quand j'avais fini de traire, lui avait fait ça aussi [nourrir les vaches, mettre de la paille], et il était prêt à partir au champ ensuite. Et ensuite, quand il allait au champ, il y allait jusqu'au soir.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all


• Adalek

Adalek e vije deiz...
A-wezhioù e komañs ober sinema adalek e vezont aze.

adalek e vije deiz, esa...

['dɑ:lɛg viʒe de: 'hɛsa]

dès qu'il faisait jour, essayer...

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

a-wezhioù e gomañs ober sinema adalek e vezont aze

[’we:ʒo ’gomɑ̃s o:r sine’ma ’dɑlɛg vɛɲ ’ɑhɛ]

parfois elle commence à faire du cinéma dès qu'ils sont là

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Adalek ma :

Adalek ma vije plantet an nadoez 'ba ma fesennoù...
Adalek ma oa bet kreet...
Adalek m'oa bet kroget...

ha bep div eur e vije graet ur bikadenn din ha me a lâr deoc'h, ne vije ket brav kaout ar pikadennoù-se, adalek ma vije plantet an nadoez 'ba ma fesennoù aze, a-benn daou vunut goude 'mije poan-benn euzhus, euzhus

[a bob ’dĩ:vər viʒe gwɛ bi’cɑ:dən dĩ a me lɑ:ʁ dɑx viʒe kə bʁɑw kɑ:t ˌpicɑ’deno ze ’dɑ:lɛg ma viʒe ’plɑ̃ntət ’nɑ:dwe bah ma fe’seno ’ɑe bɛn do̞w ’vy:nyd ’gu:de miʒe pwɑ̃n’bɛn ’œ:zys ’œ:zys]

et toutes les deux heures on me faisait une piqûre, moi je vous le dit, ce n'était pas agréable d'avoir ces piqûres-là, dès que l'aiguille était plantée dans mes fesses là, deux minutes après j'avais un mal de tête insoutenable, insoutenable

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

goude, adalek ma oa bet kreet eu...

[’gu:de ’dɑ:lɛg ma wa be ’kre:əd ə]

après, à partir du moment où avait été créé euh... [club athlétisme]

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

adalek ma oa bet kroget

[’dɑlɛg ma wɑ be ’krɔ:gət]

depuis que ça avait commencé

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)


• A-greiz

A-greiz e oa ganin eo partiet.

a-greiz e oa ganin eo partiet

[grɛjz wa gɑ̃nĩ e par'tijət]

alors qu'elle était avec moi, elle est partie

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


• A-raok

’Mamp ranket prenañ anezhañ bepred, a-raok e oa fin Goumikel diwar hennezh.
D’ar c’houlz-se, a-raok e oan chomet er gêr, a-benn neuze e vije ordin unan bennaket.
Met se ne oa ket kalz a-raok e oan dimezet ivez.
Ne 'mijemp ket droed da vont d'ar skol ac'hann pemp munut a-raok e komañse.
Pemp munut a-raok e komañse ar skol e vije lavaret dimp e c'hallemp partiañ.

'Mamp renket prenañ anezhañ bepred, a-raok e oa fin Goumikel diwar hennezh quoi, evel se 'meump renket gortoz daou vloaz bepred a-raok kaout ar menaj.

Mam rènket boñ prénañ néañ bopet, rok oa fin Goumikèl diwar heñs quoi, vesé meum rènket gotos dow la bopet, rok kawt ménach.

Nous avons dû l'acheter, avant que ne se termine la Saint-Michel, et donc nous avons dû attendre deux ans avant d'avoir la ferme.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

D'ar c'houlz-se, a-raok e oan, a-raok e oan chomet er gêr, a-benn neuze e vije ordin unan bennaket, ha e vije ur vatezh ordin ti... e-barzh ar menaj quoi.

De houls-sé, rog oan… rog oan chome gêr, bènn neuhé vijé ordin un bénnaket, a vijé vatez ordin ti… bah ménach quoi.

À cette époque, avant que je reste à la maison, il y avait toujours quelq'un, une servante, à la ferme.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Met se ne oa ket kalz a-raok e oan dimezet ivez.

Mè zé oa ke kales rok oan diméet.

Mais ça c'était peu avant que je me marie.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Met ne 'mijemp ket droed da vont d'ar skol ac'hann pemp munut a-raok e komañse. Pemp munut a-raok komañse ar skol e vije lavaret dimp e c'hallemp partiañ. Ah met a-hend-all nann. E vije ret dimp chom ahont.

[mɛ ’mije̞m kə ’dʁwɛt tə ’võn tə ’skoːl hãn pe̞m ’myːnyd ʁok ko’mãse – pe̞m ’myːnyd ʁok ko’mãse ’skoːl viʒe ’lɑːt tim ’halɛm paʁ’tiã – a mɛ hɛn’dal nãn – viʒe ʁet ’tim ’ʃom awõn]

Mais nous n'avions droit d'aller à l'école que cinq minutes avant qu'elle ne commence. Cinq minutes avant que ne commence l'école, on nous disait que nous pouvions partir. Mais sinon non. On devait rester là-bas.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Islavarenn anv-verb :

’H an d’ober ur bannac’h kafe a-raok mont a-raok.

'H an d'ober ur bannac'h kafe a-raok mont a-raok.

'H an d'or bañh kafé rog mon rok.

Je vais faire du café avant de partir.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)


• Bep

Bep [bob] :

Bep ’h ae war aze ’h ae war-draoñ.

Ha feiz, goude, bep 'h ae war aze 'h ae war-draoñ. Ha eñ a oa aet tout a-viziez aze.

[a fe ’gouːde bob hɛ waʁ ’ahe hɛ waʁ’dʁɔw – a hẽ wa ɛt tut ’viəz ’ahe]

Et après, à mesure qu'elle [la coupure] allait vers là, elle allait en descendant. Et elle était toute en biais là.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Bep da [boptə] [bopta] :

[...] e veze hadet an ed bep da veze aret.
Ha bep da veze ezhomm e tarc’hen nav pe dek boutell.
Bep da ’h arrue ar vugale.

hag e vije... pa haded ed, e vije hadet an ed bep ma vije aret, hag e vije an ogejoù c'hoazh da-heul

[a viʒe pe ’hɑ:dɛd e:t viʒe ’hɑ:dəd ne:d bop tə viʒe ’ɑ:rət a viʒe no’ge:ʒo hwɑs də hœ:l]

et on... quand on semait du blé, on semait le blé à mesure qu'on labourait, et il y avait la herse encore à suivre

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ha bep ma veze ezhomm e tarc'hen nav pe dek boutell pe ouzhpenn

[a 'boptə viʒe e:m 'dɑrhɛn nɑw pe deg 'butəl pe spɛn]

et au fur et à mesure qu'il y avait besoin je jetais neuf ou dix bottes ou davantage

Ivona Moulleg, ?, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

bep da 'h arrue ar vugale

[bop ta 'hɑjɛ by'gɑ:le]

à mesure que les enfants arrivaient

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Bep ma [bob ma] :

Bep ma vrasa e welan se.
Bep ma voutent.

bep ma vrasa e welan se, n'eo ket heñvel

[bob ma ’vrɑsa ’wɛlɑ̃ ze nɛ kə ’hẽ:vəl]

à mesure qu'il grandit je vois ça, il ne ressemble pas

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

bep ma voutent

[bob ma 'vutɛɲ]

à mesure qu'ils poussaient

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Bep pa [bɔp pe] :

Me a droc’he anezhe bep pa ’h aen da divarrañ.

pe vo ur boud aotrou pe ne vo ket, me a droc'ho anezhañ bepred emezon-me, hag e-se... me a droc'he anezhe bep pa 'h aen da divarrañ

[ped bu:d 'ɔtɾo pe nə vo kət me 'drɔho neɑ̃ 'bopəd mome a e'se me 'drɔhɛ nɛ: bɔp pe hɛn di'vɑrɑ̃]

qu'il y ait une branche du seigneur ou pas, toujours est-il que je la couperai disais-je, et donc... je les coupais chaque fois que j'allais élaguer

??? [ped bu:d]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


• Betek

Goude e oan chomet er gêr neuze, betek e oan dimezet.
Betek ’h an da gousket.

1. Goude e oan chomet er gêr neuze, betek e oan dimezet. 2. Te ha ar skol avat hañ.

1. Goudé oan chome gèr neuhé, bétég oan diméet. 2. Té a skol had añ.

1. Ensuite j'étais restée à la maison jusqu'à ce que je me marie. 2. Toi et l'école alors !

1. Plac'h, 1946, Pederneg
2. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
(dastumet gant Riwal)

betek 'h an da gousket

['bekə hɑ̃ də 'guskət]

jusqu'à ce que j'aille dormir

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all


• Diouzhtu evel

Karzhañ a rae diouzhtu evel e tostaen.
Diouzhtu evel e oa fin ar skol e oant ’ba ’r gêr.

!!!

(dastumet gant Tangi)

diouzhtu evel e oa fin ar skol e oant 'ba 'r gêr

[dy’sty wɛl wa fin sko:l wɛɲ bar ge̞:r]

aussitôt que l'école était finie, ils étaient à la maison

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)


• E-pad

Koazhet ’neus ar c’hig e-pad e oa o poazhañ.

koazhet 'neus ar c'hig e-pad e oa... e-pad e oa o poazhañ

['kwɑhɛd nœs 'hic pad wa - pad wa 'pwɑhɑ̃]

la viande a réduit pendant qu'elle... pendant qu'elle cuisait

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


• E-skeud

(E-skeud a c'hall degas un islavarenn abegiñ ivez.)

Islavarennoù anv-verb.

E-skeud gwelet ar gazeg-se ’neus [...]
E-skeud sikour ma zud.

hag evel-se 'na un digarez da dont da welet e gazeg hag e-skeud gwelet ar gazeg-se e deue d'e verenn marteze

[a və’se na ndi’ɑ:ʁe dɔ̃n tə ’wɛ:ləd i ’gɑ:zək a skœd ’gwɛ:lə ’gɑ:zəg ze de dəz vɛʁn ma’te:he]

et comme ça il avait un prétexte pour venir voir son cheval et profitant de voir le cheval-là venait déjeuner peut-être

Ivet Jagin, 1935, Bear (dastumet gant Tangi)

e-skeud sikour ma zud neuze, pa oan chomet er gêr, neuze 'ma graet an antrepriz difrechañ-se, neuze 'ma komañset ober ar jeu-se

[skœd ’ʒicur mə dyd ’nœɛ pe wɑ̃n ’ʃɔmə ge̞:r ’nœ:e ma gwɛd nɑ̃tʁəpʁiz di’fʁeʃɑ̃ ze ’nœ:e ma ko’mɑ̃səd o:r ʒœ: ze]

tout en aidant mes parents alors, puisque j'étais resté à la maison, alors j'avais créé cette entreprise de défrichage, alors j'avais commencé cette activité-là

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)


• Evel

(Evel a c'hall degas un islavarenn abegiñ hag un islavarenn keñveriañ ivez.)

Ne ’meus ket c’hoant da welet anezhe evel saovajennoù evel ec’h arruin er gêr.

Feiz avat, ne 'meus ket c'hoant da welet anezhe evel saovajennoù evel ec'h arruin er gêr quoi.

[fe hat møs kə 'hoãn tə 'welə 'nɛ vɛl ˌzova'jɛno vɛl 'ajin 'ge̞ʁ kwa]

Je ne veux pas les voir en friche quand je reviendrai à la maison.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Evel ma :

Evel ma vije unan o timeziñ e lakae he mamm he c'hoef bras.

Evel ma vije unan o timeziñ, ar plac'h yaouank o timeziñ, e lakae he mamm he c'hoef bras. Hola. Se a oa un dra bennak.

[vɛl ma viʒe 'yn ti'miː plah 'jɔwãŋ ti'miː 'lake i 'mãm i hwef 'pʁaːs – olaː ze wa ən dʁa be'naːk]

Lorsqu'une se mariait, la jeune fille se mariait, sa mère mettait sa grande coiffe. Hola. Ça c'était quelque chose.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)


• Goude

Bet eo o c’houlenn meur a dra gant Papa goude e oamp dimezet.
Met goude e oan dimezet e oa.

Bet eo o c'houll mar a dra gant Papa goude e oamp dimezet.

Béd è houl mar dra gan Papa goudé oam diméet.

Il a demandé beaucoup de choses [de conseils] à Papa après que nous nous soyons mariés.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ya, du-mañ, du-mañ, e-barzh ar gêr ne oa ket bet trakteur keit e oan me er gêr, met goude e oan dimezet e oa.

Ya, du-mañ, bah gêr oa ke bé trakteur kèit e oan mé gêr, mè goudé oan diméet oa.

Oui, chez moi, il n'y a pas eu de tracteur tant que j'étais à la maison, mais quand je me suis mariée, il y en a eu un.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Islavarennoù anv-verb :

Goude bezañ prenet ur menaj bihan ’meump ranket prenañ e-lec’h e oamp c’hoazh.

1. Ha evel se 'meump renket goude, heu, goude bezañ prenet ur menaj bihan 'meump renket prenañ e-lec'h e oamp c'hoazh, war ar marc'had. Ah beñ ya. Nim 'meump komañset par prenañ traoù hañ. 2. Ya. 'Pa desket prenañ.

1. A vesé meum rènket goudé, eu… goudé béañ préned e ménach pïen meum rènket prénañ lèh oam hoas, war marhat. A beñ ya, nim meum komañset par prénañ trèw añ. 2. Ya. Pa disket prénañ.

1. Et ainsi nous avons dû, heu... après avoir acheté une petite ferme, nous avons aussi dû acheter là où nous étions, par-dessus le marché. Oui, nous avons commencé par acheter des choses. 2. Oui. Vous aviez appris à acheter.

1. Plac'h, 1946, Pederneg
2. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
(dastumet gant Riwal)


• Keit

Ar vugale a oa ganet keit e oa eno.
E-barzh ar gêr ne oa ket bet trakteur keit e oan me er gêr.
Keit ec’h a war-raok ’h eo mat.
Keit e vijen me o c’horo, eñ a rae traoù evel se.

Feiz e oamp hom-zri asambles hañ, goude ar vugale ha tout a oa ganet ivez keit e oa eno ha tout met ingal eo.

Fé oam hom-zri samez añ, goudé vugalé a toud oa ganed ie, kèit oa éno a tout, mè ingal è.

Nous étions tous les trois, ensuite les enfants sont nés quand elle était là et tout, mais peu importe.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ya, du-mañ, du-mañ, e-barzh ar gêr ne oa ket bet trakteur keit e oan me er gêr, met goude e oan dimezet e oa.

Ya, du-mañ, bah gêr oa ke bé trakteur kèit e oan mé gêr, mè goudé oan diméet oa.

Oui, chez moi, il n'y a pas eu de tracteur tant que j'étais à la maison, mais quand je me suis mariée, il y en a eu un.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

keit ec'h a war-raok 'h eo mat

[kɛjtʲ e ha wa'rɔk hɛ mɑ:t]

tant que ça fonctionne, c'est bon

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

E-lec'h e vije ar saout o kousket aze, keit e vijen me o c'horo, eñ a rae traoù evel se quoi.

Lèh vijé zowt kousked ahé, kèit vijèn mé horo, eñ rê trèw vesé quoi.

Là où dormaient les vaches, pendant que moi je trayais, lui faisait des choses comme ça [les nourrir, mettre de la paille].

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)


• Ken

Me zo o vont war e lerc’h, ken e vin sur e vo aet e-barzh an ti.
Met pa oan yaouank me e oa kalz reoù gozh hag e vije ur c'hoef gante abaoe e vijent savet ken ec'h aent da gousket.
Ne gleje ket mervel ken e vez tremenet ar c'hafe.
Ne 'ma ket gouvezet ken eo bremañ e oa.

Me emezañ zo o vont war e lerc'h emezañ, ken e vin sur e vo aet e-barzh an ti.

Mé méañ zo von war i lèrh méañ, kén vin zur vo èt ba’n ti.

Moi, dit-il, je vais le suivre jusqu'à ce que je serai sûr qu'il sera rentré dans sa maison.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Met pa oan yaouank me e oa kalz reoù gozh ha e vije ur c'hoef gante abaoe e vijent savet ken ec'h aent da gousket.

[mɛt pe wãn 'jɔwãŋ me a 'kaːləs ʁew 'goːs a viʒé ə 'hwef 'kãnte̞ bwe viʒɛŋ 'saːvət ken he̞ŋ da 'guskət]

Mais quand moi j'étais jeune, il y avait beaucoup d'anciennes qui portaient la coiffe du lever au coucher.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ne gleje ket mervel ken e vez tremenet ar c'hafe

['gleʃe kəd 'merwəl ken ve tre'menə 'hɑfe]

elle ne devrait pas s'éteindre tant que le café n'est pas passé [cafetière]

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

'ma ket gouvezet ken eo bremañ e oa

[ma kə gu'veɛt ken hɛ 'bomɑ̃ wa]

je n'avais pas su jusqu'à maintenant

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Peurvuiañ e vez an islavarenn e fin ar frazenn, met er penn kentañ e c'hall bezañ ivez :

Ken e oa ar fin, n’int ket bet keit-se maleürus.

ken e oa ar fin, ne oant ket... n'int ket bet keit-se maleürus bepred

[ken ə wa fin wɑ̃ɲ cə niɲ cə bet 'kɛjse ma'ly:ryz 'bopət]

jusqu'à ce que ça soit fini [travaux], ils n'étaient pas... ils n'ont pas été si longtemps que ça malheureux toujours

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


• Kenkent

Avel ar c’hoat, glav kenkent ec’h arru e droad.
Ha kenkent ’na ur ger, eñ ’na un taol kenkent hag ur ger.

avel er c'hoad, glav kenkent ec'h arri e droad

[’ɑwəl hwɑt glɑw ken’ken ɑj i drwɑt]

vent des bois, pluie aussitôt que son pied arrive

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ha kenkent 'na ur ger, eñ 'na un taol kenkent hag ur ger

[a kenken na ə ngi:r hẽ̞: na nto:l kenken a gi:r]

et aussitôt qu'il avait un mot [reproche], il avait un coup aussitôt qu'il avait un reproche

???

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


• Pa

(Pa a c'hall degas un islavarenn abegiñ ivez.)

Heñ en em vire, pa ’nije darc’hoet e draoù lous er-maez.
Pa vije traoù da dresañ e trese anezhe ivez.
Peurvuiañ pa ’nije graet ur varrenn-c’hlav, neuze e rae dour goude.
’Ma ket c’hoant neuze, pa oan arru tost d’ar retret, da feurmiñ anezhi da den all ebet.

Ha e vije chistr e-pad ur bloaz goude quoi. Heñ en em vire quoi, pa 'nije darc'hoet e draoù lous er-maez.

[a viʒe ’jist pad ’blaː ’guːde kwa – hẽ nõm ’viʁe kwa – pa niʒe daʁhuːd i – i dʁɛw ’luːz ’mɛːs]

Et on avait du cidre pendant un an après. Il se conservait, après qu'il avait rejeté ses impuretés.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

A-wechoù pa vije traoù da dresañ e trese anezhe ivez met a-wechoù all ne rae ket 'met (stagañ ?) an traoù warne, ma vije ezhomm d'ober ha traoù evel-se.

[’we̞ʒo pa vije ’tʁɛw də ’dʁesã ’tʁese nɛ iə – mɛ ’we̞ʒo al ʁe kə mɛt (stakã ?) n’tʁɛw ’waʁnɛ – ma viʒe ’eːm ’dɔʁ a tʁɛw vəse]

Parfois, quand il y avait des choses à raccommoder, elle les raccommodait, mais d'autres fois, elle ne faisait qu'(attacher ?) les choses dessus, s'il fallait le faire, et des choses comme ça.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Kar peurvuiañ pa 'nije graet ur varrenn-c'hlav, neuze e rae dour goude, n'eo ket glav ken quoi. Dour a-bil a vije lavaret neuze, heñ a vije... heñ ne vije ket o verañ trankil ma kerez, hennezh.

[ka pɛʁ’vyã pa niʒe ’gwɛd ə ˌvaʁən’hlaw – nœhe ʁe̞ ’duːʁ ’guːdə – nɛ kə ’glav ken kwa – duʁ’biːl viʒe ’lɑːt nœhe – hẽ viʒe hẽ viʒe kə ’veʁã tʁãŋkil ma’keəs hẽːs]

Car en général, quand il y avait un arc-en-ciel, il pleuvait à verse après, ce n'est plus de la simple pluie. Alors on disait une pluie battante, c'était... Elle n'était pas en train de couler tranquillement, si tu veux.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

'Ma ket c'hoant neuze pa oan arru tost d'ar retret da reiñ anezhi da... louañ anezhi da... pe feurmiñ anezhi da den all ebet.

Ma ke hoan neuhé, pé oan ai tost te reutrèt de rèiñ nèi de… louañ nèi de… pé feurmiñ nèi de dén all bét.

Je ne voulais pas, quand j'approchais de la retraite, la louer à qui que ce soit.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

2. Islavarennoù lec'hiañ

(Circonstancielles de lieu)

Stagell : lec'h


• Lec'h

Ne oaran ket pe e oa kezeg pe betra e lec’h e oa eñ.
Honnezh a droc’he e lec’h e vije lakaet d’ober.
Ni oa chomet e lec’h e oamp.
... e vezent laket ’ba boestoù houarn e lec’h n’arrie ket ar razhed.
E lec’h emañ ar chapel-se zo graet ti bremañ.
E lec’h zo menajoù bras e vez kont evel-se.
E lec’h e vez traoù war ar stank e vez lâret e vezont boued kanig.

Ne oaran ket pe e oa kezeg pe betra el lec'h e oa eñ, boa 'meus aon. Hag ar c'hezeg feiz a ouie dionte bepred quoi met...

[waʁã kət pe wa 'keːzək pə 'bʁaː lɛh wa ẽ – 'bwa møz 'ãwən – a 'heːzək fe uje 'dõntɛ 'bɔpət kwa mɛt]

Je ne sais pas s'il y avait des chevaux là où il était. Si, je crois bien. Et il savait s'occuper des chevaux, mais...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Honnezh a droc'he e lec'h e vije laket d'ober. Met ma vije ur biz war ampich, eñ a droc'he ivez.

[hõ ’dʁɔhe lɛh viʒe ’lakət ’tɔʁ – mɛt ma viʒe ’biːs waʁ’hãmpiʃ – hẽ ’dʁɔhe ’ie]

[La scie circulaire] coupait là où on la mettait à faire. Mais s'il y avait un doigt dans le passage, elle le coupait aussi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ni ne oamp ket aet war an tu-se, ni oa chomet e-lec'h e oamp ken e oa... ken e oa goude... ken e oant tremenet tout

[nim wɑ̃m kəd ɛd warn 'ty: ze nim wa 'ʃoməd le̞h wɑ̃m ken wa ken wa 'gude ken wɛɲ tre'me:nə tut]

nous n'étions pas allés vers là, nous étions restés où nous étions jusqu'à... jusqu'à ce que après... jusqu'à ce qu'ils soient tous passés

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

hag e vezent... e vezent laket 'ba boestoù... 'ba ur voe... boestoù houarn e lec'h n'arrie ket ar razhed nag... nag al logod

[a viʃɛɲ viʃɛɲ 'lɑkəd ba 'gweʃto ba ə wes 'gweʃto 'huərn le̞h 'nɑjɛ kə 'ɾɑhəd waɾnɛ na na 'lo:gət]

et on les mettait... mettait dans des boîtes [l'argent]... dans une boî... des boîtes en fer où ni rats ni les souris ne pouvaient venir

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

e-lec'h emañ ar chapel-se zo graet ti bremañ, un ti nevez hag a zo leun... leun mein deus ar chapel ha traoù

[le̞h mɑ̃ 'ʃɑpəl ze zo gɛt ti: bə’mɑ̃ ti: 'newe a zo lœ:n lœ:n mɛjn døs 'ʃɑpəl a trɛw]

là où se trouve cette chapelle-là il y a une maison de faite, une maison neuve avec beaucoup... beaucoup de pierres de la chapelle et des choses

Ivoñ Tili, 1949, Bear (dastumet gant Tangi)

ha 'mamp graet treustoù beton da souten charpant ar c'hleier, hag e-se ar re-se ne vreinfont ket

[a mɑ̃m gwɛt 'trœʃo 'betɔ̃n də 'zutən 'ʃɑrpɑ̃n 'hlɛjə a e'se 'ree 'vrɛɲfɔ̃ɲ kət]

et nous avions fait des poutres en béton pour soutenir la charpente des cloches, et par conséquent elles ne pourriront pas

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

lec'h e vez traoù war ar stank e vez lâret e vezont boued kanig

[le̞h ve trɛw war stɑ̃ŋk ve lɑ:r vɛɲ bwet 'kɑ̃:nik]

là où il y a des choses sur l'étang, on dit que c'est de la nourriture de canard

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Gall a reer lavaret ec'h eo an islavarennoù doareañ-mañ islavarennoù anv-gwan ivez, gant lec'h evel ger-kent :

A-wezhioù e tistroont diwar al lec’h ’deint da vont.

a-wezhioù e tistroont diwar al lec'h 'deint da vont hañ

['we:ʒo dis'tɾoɛɲ diwar le̞h dɛɲ də vɔ̃n ɑ̃]

parfois ils se détournent du lieu où ils doivent aller [marins évitant des tempêtes]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

3. Islavarennoù abegiñ

(Circonstancielles de cause)

Stagelloù : abalamour, a-benn, betek-gouzout, betek ha, dam, dre, dre an avani, dre forzh, e-skeud, evel, gant, kement ha, pa, peogwir


• Abalamour

[...] e troc’he anezhe apeupre e-barzh an hed-se, abalamour e vije aezetoc’h lakaat anezhe e-barzh ar fourno.
Ar Barzh ’h eo « hudur » abalamour e vez lous ordin.
Da betra ’h i te du-hont ? Abalamour eo gwelloc’h du-hont evit e-barzh ar gêr.

Ha feiz, e troc'he anezhe apeupre e-barzh an hed-se, abalamour e vije aezetoc'h lakat anezhe e-barzh ar fourno.

[a fe ’dʁɔhe ’nɛː apø’pʁɛ bah ’neːtse – bãw viʒə ’e̞stɔh ’lakə ’nɛː bah ’fuʁno]

Et alors, il les coupait à cette longueur environ, pour qu'ils soient plus faciles à mettre dans le fourneau.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ar Barzh 'h eo hudur abalamour e vez lous ordin

[barz hɛ ‘hy:dyr blɑ̃m ve lu:z 'ɔrdin]

Le Bars c'est « crasse » [son surnom] puisqu'il est tout le temps sale

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

Bezañ zo kalz : « Memestra n'out ket o vont d'ar foyer-logement, da betra 'h i te du-hont ? » Hañ abalamour eo gwelloc'h du-hont evit e-barzh ar gêr emezon-me moarvat.

['beã zo 'kals – mɔs'tʁaː nu kə 'võn tə fwɔjelɔʒmã – də 'bʁaː hi 'teː dyən – ã bãw he̞ 'we̞lɔχ tyən wit bah'ge̞ːʁ mõmə mahat]

Il y en a beaucoup [qui disent] : « Tu ne vas tout de même pas aller au foyer-logement, pourquoi irais-tu là-bas ? »

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all


• A-benn

(A-benn a c'hall degas un islavarenn amzer ivez.)

A-benn e vijemp diwezhatoc’h oc’h arruout er gêr eo dre e vijemp e pinijenn.
A-benn ’na kreuvet he faner dezhi.

Kar anez da se feiz e ouie a-walc'h, a-benn e vijemp diwezhatoc'h oc'h arruout er gêr, eo dre e vijemp e pinijenn, peotramant e vijemp chomet da ruzañ war an hent.

[ka nɛstə'zeː fe uje 'waχ – bɛn viʒɛm di'wetɔh 'hajə 'ge̞ːʁ he̞ dʁe viʒɛm pi'niːʒən – petãmãn viʒe̞m 'ʃɔm tə 'ʁyːzã waʁ 'nɛn]

Car sans ça, elle savait bien que si on arrivait plus tard à la maison, c'est parce que nous étions en punition, ou bien qu'on était resté traîner en chemin.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

!!!

(dastumet gant Tangi)


• Betek-gouzout

Peurvuiañ e vez ar verb en doare divizout e-barzh an islavarenn.

Ha neuze e vije ret lakaat anezhe en o sav, betek-gouzout e rafe glav.
N’an ket kuit betegoût ’h arrufe tud.
Ne vezemp ket lesket da vont evel-se betegoût petra a veze.

Ha neuze e vije ret lakat anezhe en o sav, betek-gouzout e rafe glav.

A neuhé vijé rét lake nè ’n o za, bétégout rafé glaw.

Et alors il fallait les mettre debout, au cas où il pleuvrait.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

n'an ket kuit betegoût 'h arrufe tud

[nɑ̃ kə kwit bete'gut 'hɑjfe tyt]

je ne vais pas au cas où des gens n'arrivent

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ni a oa yaouank d'ar c'houlz-se, ne vezemp ket lesket da vont evel-se betegoût petra a veze, d'ar c'houlz-se e veze... e veze lâret d'an nen « ma gavit bonbon war an hent, ne vanka ket deoc'h debriñ anezhe kar ar re-se zo ampoezonet »

[nim wa 'jɔwɑ̃ŋg də 'huls:e viʒɛm kə 'lɛskə dɔ̃:n və'se betə'gu:t pɾɑ viʒe də 'huls:e viʒe viʒe lɑ:r tə ne:n ma 'gɑ:vɛd bɔ̃'bɔ̃ war nɛn 'vɑ̃ŋka kə dah 'di:bĩ nɛ: kar ree zo ˌɑ̃mpwe'zɔ̃:nət]

nous étions jeunes à cette époque-là, on ne nous laissait pas aller comme ça de peur de ce qu'il y avait, à cette époque-là on... on nous disait « si vous trouvez des bonbons sur la route, il ne faut pas que vous les mangiez car ceux-là sont empoisonnés »

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all


• Betek ha

Islavarennoù anv-verb.

Kar betek ha mont d’an oferenn e oa kement din ober un dra bennak.
Betek ha peilhat patatez ’ma soñjet.
Neuze e oa graet unan modern betek hag ober.

me 'ma soñjet mont da golist, kar betek ha mont d'an oferenn, e oa kement din ober un dra bennak

[me ma 'ʒɔ̃:ʒə mɔ̃n 'kolist kaʁ 'bekəd a mɔ̃n də no'vɛrn wa ‘kemən dĩ o:r drɑ: bə'nɑk]

j'avais pensé devenir enfant de chœur, car tant qu'à aller à la messe, il valait autant que je fasse quelque chose

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

met nom de dieu, betek ha peilhat patatez 'ma soñjet « me, ma 'mije bet gallet kaout marc'had ar patatez, du-mañ zo patatez 'ba ar gêr ivez

[mɛ nɔ̃ dœ djø ’bekəd a ’pɛʎə pa’tɑ:z ma ’ʒɔ̃:ʒət me mam be ’gɑlət kɑ:d ’mɑʁha pa’tɑ:z ’dymɑ̃ zo pa’tɑ:z bah ge̞:ʁ ie]

mais nom de dieu, tant qu'à éplucher les patates j'avais pensé « moi, si j'avais pû avoir le marché des patates, chez moi il y a des patates aussi »

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

E-barzh penn ar marchosi neuze, neuze e oa graet, feiz, unan modern betek hag ober, graet ur c'houloir e-barzh ar c'hreiz, abalamour da reiñ boued dezhe deus ar c'hreiz.

[bah pɛn maʁ'ʃɔsi nœhe – nœhe wa 'gwɛt fe yn 'modɛʁn betek a 'gɔːʁ ɛ gwɛd hulwaːʁ bah 'hʁe̞js – bãw tə 'ʁœŋ 'bwet te̞ døz 'hʁe̞js]

On l'avait faite [la crèche à cochons] au bout de l'écurie, une moderne tant qu'à faire, avec un couloir au milieu pour leur donner à manger depuis le milieu.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Hep ha :

Betek ober, lak da dremen an dindoñsed ’bu amañ.

!!!

(dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Betek pa :

Betek pa vezez aze.

betek pa vezez aze

['bekə pa vɛ:z 'ɑhe]

tant que tu y es

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


• Dam

Re brim ’h aen moarvat dam e welen sklaer c’hoazh.
N’eo ket dam n’eo ket arru-mat gant ar maer...

re brim 'h aen moarvat, dam e welen sklaer c'hoazh, ha se zo kaoz, « prim 'h an d'ober, peotramant 'h a da vezañ... n'in ket da gousket emezon-me, e c'hortozan ma c'hachoenn, xxx ( ?) », gant ar machin d'ober soub aze, da miksañ soub, 'meus achuet anezhañ, « evel-se e vo mesket mat emezon-me », met c'hwezhet 'neus hañ !

[ˈʁe bʁym hɛn maˈhɑt - dɑ̃m ˈwe̞ːle̞n skle̞ːʁ hwas - a ze zo ko̞ːz - pʁym hɑ̃ do̞ːʁ - pəˈtɑ̃mɑ̃n ha də ˈveːɑ̃ - ˈniŋ kə də ˈguskət ˈmɔ̃me̞ - hɔʁˈto̞ːzɑ̃ mə haˈʃoːən - ? - gɑ̃n ˈmɑʃin do̞ːʁ zub ˈɑhe̞ də ˈmiksə zup - møz aˈʃyːə ˈneɑ̃ - viˈse̞ vo ˈmeskə ˈmɑːd ˈmɔ̃me̞ - mɛ ˈhweːɛ nøz ɑ̃]

j'allais trop vite sans doute, puisque je voyais encore clair, et c'est pour ça, « je vais faire vite, sinon ça va être... je n'irai pas dormir dis-je, j'attends mon gâteau, xxx ( ?) », avec le machin pour faire la soupe là, pour mixer la soupe, je l'ai fini, « comme ça il va être bien mélangé, dis-je », mais il a gonflé hein !

???

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

hennezh zo... eñ zo arru-mat a-hent-all hañ, n'eo ket dam n'eo ket arru-mat gant ar maer na gant machin...

[hẽ̞:s so hẽ̞: zo ɑj'mɑ:d hɛn'dɑl ɑ̃ nɛ kə dɑ̃m nɛ kəd ɑj'mɑ:d gɑ̃n mɛ:r na gɑ̃n ma'ʃɛ̃]

celui-là est... il est bien vu autrement hein, ce n'est pas parce qu'il n'est pas bien vu avec le maire ni avec machin...

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


• Dre

Ha ’dea kemeret an anv Max, dre ’da bet ur bugel ha e oa Max e anv.
A-benn e vijemp diwezhatoc’h oc’h arruout er gêr eo dre e vijemp e pinijenn.
Dre omp kreistez daou mor amañ eo muioc’h tempéré.

Ha 'dea kemeret an anv Max, dre 'da bet ur bugel, ur paotr bihan, ha e oa Max e anv.

[a 'dea ke'meʁəd 'nãno 'maks dʁe da 'bed ə 'bugəl pot'piən a wa 'maks i 'hãno]

Et elle avait pris Max comme nom [pseudonyme], du fait qu'elle avait eu un enfant, un petit garçon, qui s'appelait Max.

À propos de Max du Veuzit, auteure à succès de romans à l’eau de rose dans les années 30.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Kar anez da se feiz e ouie a-walc'h, a-benn e vijemp diwezhatoc'h oc'h arruout er gêr, eo dre e vijemp e pinijenn, peotramant e vijemp chomet da ruzañ war an hent.

[ka nɛstə'zeː fe uje 'waχ – bɛn viʒɛm di'wetɔh 'hajə 'ge̞ːʁ he̞ dʁe viʒɛm pi'niːʒən – petãmãn viʒe̞m 'ʃɔm tə 'ʁyːzã waʁ 'nɛn]

Car sans ça, elle savait bien que si on arrivait plus tard à la maison, c'est parce que nous étions en punition, ou bien qu'on était resté traîner en chemin.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

dre ma omp kreiztre daou mor amañ eo muioc'h... tempéré

[dɾe ɔ̃m ’kɾɛjste do̞w mo:ɹ ’ɑ̃mɑ̃ ɛ ’my:ɔx tɑ̃peʁe]

puisque nous sommes entre deux mers ici c'est plus... tempéré

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Dre ma (raloc'h) :

Dre ma oaran apeupre kaozeal ec’h arruan da c’hoût petra e vez.

dre ma oaran apeupre kaozeal ec'h arruan da c'hoût petra e vez...

[dre ma ’wɑ:rɑ̃ apəprɛ ko’zeəl ’hɑjɑ̃ də hu:t prɑ ve]

puisque je sais parler à peu près [breton], j'arrive à savoir ce que c'est [de quoi ça parle]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all


• Dre an avani

Gwadañ ’ra deus e fri dre an avani ’neus bet taolioù.
Eñ ne oa ket kat d’ober (dre) an avani ne gleve ket.

!!!

(dastumet gant Tangi)

Met xxx (?)... ur c'hras kaer dezhañ kaout e verc'hed ober e labour evitañ peogwir eñ ne oa ket kat d'ober (dre) an avani ne gleve ket, quoi, ne oa ket kat d'ober tout an traoù.

Mè xxx (?) hras kèr déañ kawt i vèrhet or i labour witañ pegur eñ oa k’ kat t’or nañvèin glèwé ket, quoi, oa k’ kat t’or tou ’n trèw.

Mais... Ça l'arrangeait bien d'avoir ses filles pour faire son travail, puisqu'il ne pouvait pas le faire, parce qu'il n'entendait pas, il ne pouvait pas tout faire.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

Un dra all estroc'h evit ar verb just goude ar stagell :

Mekanisianed, marichaled a rae appel din ivez dre an avani ar pezh ’ma prometet dezhe a douchent anezhañ pa veze graet an afer.
Ne welomp mann ebet dre an avani ar gouloù zo re sklaer.

hag ec'h espliken dezhe abalamour da betra an traoù-se... lec'h n'eont ket war-raok dre an avani e oant bet instalet gant mekanisianed ha n'anavezent ket mann ebet deus ar machinoù da c'horo

[a es’plikɛn dɛ̃ bɑ̃m tə bɑ’rɑ ntrɛw ze le̞h nɛɲ cə mɑ:d dʁe na’vɑ̃j wɑ̃ɲ be ɛ̃s’tɑlət gɑ̃n ˌmekani’sjɑ̃:nət a nɑ̃n’ve:ɛɲ mɑ̃n’bed dəz ma’ʃi:no də ’ho̞:ʁo̞]

et j'expliquais pour quelle raison ces choses-là... là où elles ne fonctionnaient pas parce que elles avaient été installées par des mécaniciens qui ne connaissaient rien aux machines à traire

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)


• Dre forzh

Islavarennoù anv-verb :

Hennezh a oa en em grouget dre forzh klevet pet 'na arru graet marteze.
Dre forzh ober ec'h arrue da deskiñ.
Dre forzh lâret ec’h arri an nen da...

Ac'hanta ya, hennezh a oa en em grouget dre forzh klevet pet 'na arru graet marteze.

[’hãnta ja ’hẽ wa nõn ’gʁuːgət tʁe vɔʁs ’kle̞wət ’ped na aj ’gwɛt ma’tee]

Eh bien oui, il s'est peut-être pendu à force d'entendre combien d'autres l'avait fait.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ya, el lec'h e vije ur c'horale e vije ar c'horale o kanañ, ha el lec'h ne vije ket, tout an dud a gane evel e vije kat d'ober ivez, heu, dre forzh ober, 'h arruer da deskiñ quoi.

[ja lɛh viʒe ə ho'ʁal viʒe ho'ʁal 'kãːnã – a lɛh vi'ʒe kət 'tundyt 'kãːne vɛl viʒe kat 'tɔːʁ ie – ø dʁe vɔʁs 'ɔːʁ 'hajɛʁ də 'diski kwa]

Oui, là où il y avait une chorale, c'est la chorale qui chantait, et là où il n'y en avait pas, tout le monde chantait comme il en était capable. À force de faire on apprend.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

dre forzh lâret ec'h arri an nen da...

[dre vɔrz 'lɑ:d hɑj ne:n də]

à force de dire on arrive à...

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


• E-skeud

(E-skeud a c'hall degas un islavarenn amzer ivez.)

E-skeud ’ma bet hunvreet ordin mont ’ba an aviasion ’ma devañset an appel.
E-skeud ne oan ket solut c’hoazh e oan adkouezhet klañv diwar-se.

e-skeud 'ma bet hunvreet ordin mont 'ba an aviasion, 'ma devañset an appel evit... din da choazis ma arm

[skœd ma be hyn’ve:ɛd ɔr’din mɔ̃n bɑh navja’sjɔ̃n ma də’vɑ̃səd ’nɑpəl wit dĩ ’ʃwɑ:ʒis ma nɑʁm]

étant donné que j'avais toujours rêvé d'aller dans l'aviation, j'avais devancé l'appel pour... afin que je choisisse mon arme

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

hag e oa deut da gerc'hat ac'hanon da dont d'ar gêr, e-skeud ne oan ket solut c'hoazh e oan adkouezhet klañv diwar-se

[ɑ wɑ dœt tə ’gɛrhəd ɑ̃w dɔ̃n tə ge̞:r skœd ə wɑ̃ŋ kə ’solyt hwɑs wɑ̃n hɑt’kwet klɑ̃: diwar ze]

et on était venu me chercher pour rentrer à la maison, étant donné que je n'étais pas encore solide, j'étais retombé malade à partir de là

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Islavarenn anv-verb :

E-skeud kaozeal ne oamp ket okupet.

e-skeud kaozeal ne oamp ket okupet koura

[skœ:t ko’ze:al wɑ̃m kəd o’kypət ’ku:ɾa]

tout en parlant nous n'étions pas occupé quoi [à préparer le café]

Jañ ar Wern, 1934, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)


• Evel

(Evel a c'hall degas un islavarenn amzer pe un islavarenn keñveriañ ivez.)

N’in ket da gousket evel e c’hortozan ar c’hachoenn.

!!!

(dastumet gant Tangi)


• Gant

Gant + ar/an/al + anv-gwan :

Peogwir a-benn neuze'neuint arru aon 'nije pennbouzellet anezhañ deus e wetur vihan gant ar mezv a oa.
... e oa ju o verañ deus e c’henou gant an druz a oa.

Peogwir a-benn neuze 'neuint arru aon 'nije pennbouzellet anezhañ deus e wetur vihan gant ar mezv a oa.

[pə'gyʁ bɛn 'nœe naŋ aj 'ɔwən niʒe pim'bwɛlə 'neã døz i ˌwe̞tyʁ 'viən gãn 'mɛw wa]

Parce que pour alors ils avaient peur qu'il ne le renverse de sa petite voiture [poussette] tellement il était ivre.

Plac'h, 1940, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

... e oa ju o verañ deus e c'henou gant an druz oa

[wa ʒy: 've:rɑ̃ døz i 'he:no gɑ̃n dry: wa]

...il y avait du jus qui coulait de sa bouche tellement c'était gras

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all


• Kement ha

Hag e vije kaset saout enne, kement ha delc’hen anezhe propr.

Met ma Doue, ar re-se a oa douar ha a oa arru... manet evel se, ha e vije kaset saout enne, kement ha delc'hen anezhe propr quoi, ha se a oa tout quoi. Ha evel se feiz e oant disouchennet evel e vije lavaret.

Mè ma doué, réhé oa douar a oa ai... manet vesé a vijé kaset zowt nènnè, kémènt a dèrhen nè prop quoi, a zé oa tout quoi. A vesé fé oant dichouchènnet vèl vijé lât.

[mɛd ma ’due rehe wa ’duaʁ a wa ’aj – ’mãːnə və’se a viʒe ’kasə zow ’ne̟ne̟ ke̟mɛnt a ’dɛʁhən ’ne̟ː ’prɔp kwa – a ’zeː wa ’tut kwa – a vəse fe wãɲ diʃu’ʃe̟nəd vɛl viʒe ’lɑːt]

Mais mon Dieu, ces terres-là étaient arrivées... étaient restées comme ça, et on y amenait les vaches, histoire de les maintenir propre, et c'était tout. Et ainsi, on n'y faisait plus la rotation des cultures.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)


• Pa

(Pa a c'hall degas un islavarenn amzer ivez.)

N’eo ket kat da dont ken pa ’h eo marv.
Ne ran ket fout pa n’on ket kat d’ober anezhe.
Koulskoude e c’haller bezañ bet lazhet anezhañ ivez, pa ’na lazhet daou.
P’eo aet da welet he c’hoar ’h eo chomet.
Pa 'na lazhet daou e oa mat gilhotinañ anezhañ ivez.
Pa ’mije poan, me a huche quoi.

!!!

(dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

Koulskoude e c'haller bezañ bet lazhet anezhañ ivez quoi, pa 'na lazhet daou. Me a gav din. Pa 'na lazhet daou e oa mat gilhotinañ anezhañ ivez, ne gav ket dit ? Peogwir eñ 'na lazhet daou feiz e gleje bezañ bet lazhet ivez.

[ku'skuːde 'halɛʁ 'beã be 'lahə 'neã iə kwa pə na 'lahə 'dɔw – mə gaf 'tĩː – pə na 'lahə 'dɔw wa 'maːt giʎɔ'tinã 'neã iə gafkətit – pə'gyːʁ ẽ na 'lahə 'dɔw fe 'gleʃe 'beã be 'lahəd iə]

Pourtant on aurait pu le tuer aussi, puisqu'il avait tué deux personnes, je trouve. Puisqu'il avait tué deux personnes, il aurait du être guillotiné aussi, tu ne trouves pas ? Puisqu'il avait tué deux personnes, il aurait du être tué aussi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

p'eo aet da welet he c'hoar 'h eo chomet

[pɛ ɛt tə wɛld i hwɑ:r hɛ 'ʃomət]

puisqu'il a été voir sa sœur elle est restée

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

Met bepred e kleve ac'hanon o huchal. Pa 'mije poan, me a huche quoi. Ha e kleve ac'hanon oc'h ober.

[mɛ 'bɔpə 'glɛwe ãw 'huʃal – pe miʒe 'pwãːn mə 'hyʃe kwa – a 'glɛwe ãw 'hɔːʁ]

Mais en tout cas, il m'entendait crier. Puisque j'avais mal, je criais. Et il m'entendait le faire.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

Un dra all estroc'h evit ar verb goude ar stagell :

Pa ar c’hased patatez a oa ganin.

Met gwashañ eo a-wezhioù, boñ, pa ar c'hased patatez a oa ganin ivez, met gouzout a oarez a-wezhioù, ar patatez 'h ae tout... a-wezhioù 'mije ket kaer ur bern patatez ken.

Mè gwasañ 'h è (a)wêjo, boñ, pé hasat patatez oa genin ie, mè goûd oares, (a)wêjo, patates 'h è tout... (a)wêjo mijé ke kèr bèrn patates kén.

Mais le pire, parfois... Puisque j'avais la caisse de pomme de terre avec moi... Mais tu sais, les pommes de terre... Parfois il ne me restait plus beaucoup de pommes de terre.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)


• Peogwir

Kalz anezhe ne wele ket anezhe kement-se, peogwir e oant e-barzh Landebaeron pe Kervoc’h.
E oa ur bern tud bepred, peogwir e oa tremen daou c’hant.
Goude e oan chomet er gêr peogwir n’houlennen ket mont d’ar skol.
Ha peogwir ’nijent ur bern bouturioù e vijent troc’het.

Kar a-hend-all, eñ 'na ket tud a-hend-all quoi dre amañ met kendirvi ha traoù evel se, ha c'hoazh kalz anezhe ne wele ket anezhe kement-se, peogwir e oant e-barzh Landebaeron pe Kervoc'h, pe un tu bennak evel se, fidedoulle, e oa e-unan penn aze quoi.

Ka hèndall, heñ na ke tut hèndall quoi, dré amañ, mèt kindirwi a trèw vesé, a hoas kales nè wélé ke nè kémésé, pegur oant bah Lanbèron pé Kèrvoh, pé tu bénnak vesé, fidedoullé, oa ihun pènn ahé quoi.

Car sinon, lui n'avait pas de parents par ici, seulement des cousins et des gens comme ça, et encore, il ne les voyait pas tant que ça, parce qu'ils habitaient à Landebaëron ou Kermoroc'h, ou quelque part comme ça, nom d'un chien, il était vraiment tout seul.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

E oa ur bern tud bepred, peogwir e oa tremen daou c'hant.

Oa bèrn tut popet, pugur oa trémèn dow han.

Il y avait beaucoup de monde en tout cas, pusiqu'il y en avait plus de deux-cents.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha feiz neuze 'ma tremenet ma certificat, ha bet ma certificat ganin, ha goude e oan chomet er gêr peogwir n'houlennen ket mont d'ar skol.

A fé neuhé ma tréménet me certificat, a bé me certificat genin, a goudé oan chome gêr, pegur n'oulènn ke mon te skol.

Et alors j'avais passé mon certificat, et j'avais eu mon certificat, et ensuite j'étais restée à la maison, parce que je ne voulais pas aller à l'école.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ar patatez a vije gros quoi, ha peogwir 'nijent ur bern bouturioù, feiz, e vijent troc'het abalamour da gaout muioc'h ma kerez, abalamour da... laosket e vije ur vouturenn pe div war bep hini quoi, ma kerez, quoi, ha e vije o troc'hañ patatez e-barzh ar solier.

Patates vijé gros quoi, a pegur nijènt bèrn bouturio, fé, vijent trohet bañw te gawt muoh ma kées, bañw te... Losked vijé e vouturenn pé diw war bop ini quoi, ma kées, quoi, a vijé trohañ patates bah zoier.

Les pommes de terre étaient grosses, et comme elles avaient beaucoup de boutures, on les coupaient pour en avoir plus, si tu veux, pour... On laissait une bouture ou deux sur chacune, on coupait les pommes de terre dans le grenier.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

Un dra all estroc'h evit ar verb goude ar stagell (stank a-walc'h eo ar skwerioù) :

Evel se e vije gouvezet pegoulz e vije e pinijenn peogwir me a ouie pegoulz e finise ar skol ordin.
Kazi ordin e vije unan, peogwir Maman ne oa ket kat da dougen kelornioù.
Peogwir da c’houlz Goumikel e vije ret...
Peogwir neuze e vije a-dreuz.

Ne oa ket brav bezañ e-kichen ar skol evel se, evel se e vije gouvezet pegoulz e vije e pinijenn peogwir me a ouie pegoulz e finise ar skol ordin.

Oa ke braw béañ kichen te skol vesé, vesé vijé gouvéet pégoulz vijé pinijenn, pégwir mé ouié pegouls finisé skol ordin.

Ce n'était pas bien d'être à côté de l'école comme ça, [car] comme ça on [les parents] savaient quand on [les enfants] était punis. Parce que moi je savais à quelle heure finissait l'école chaque jour.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ya, kazi ordin e vije unan, peogwir Maman ne oa ket kat da dougen kelornioù. Maman ne oa ket solut.

Ya, karjé ordin vijé un, peogwir Maman oa ke kat te dougen kélornio. Maman oa ke solut.

Oui, il y en avait un [un journalier] presque toujours, parce que Maman ne pouvait pas porter des seaux. Maman n'était pas très costaud.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Peogwir da c'houlz Goumikel e vije ret, heu, pa... penaos pa... Penaos e vije lavaret se dit ?

Pegur de houlz Goumikèl vijé rét eu… pé… penos pé… Penoz vijé lât sé dit.

Parce qu'au moment de la Saint-Michel, il fallait... Heu, comment je pourrais t'expliquer ça ?

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ne vije ket brav se, gwelet ur plac'h gant ur c'hoef ha ne vije ket mat en he flas quoi, peogwir neuze e vije a-dreuz. A-hed pe a-viziez e vije, ne vije ket strikt quoi.

[viʒe kə 'bʁaw ze – 'gwelə 'plaχ gãn 'hwef a viʒe kə 'maːd ni 'vlas kwa – pə'gyːʁ 'nœhə viʒe 'dʁœːs – 'heːt pe 'viəz viʒe – viʒe kə 'stʁik kwa]

Ce n'était pas beau à voir, une femme dont la coiffe n'était pas bien en place, parce qu'alors elle était de travers. Elle était en long ou en biais, peu importe.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

Peonegwir (1 skwer) :

aze e oamp un ekip vat d'ar c'houlz-se *pegene... peonegwir euh... an ekip senior euh... Bear...

['ɑ:ze wɑ̃m 'nekib vɑ:d də 'huls:e pəgənə penə'gwiʁ ə ne'kip seɲɔr ə 'be:aʁ]

là nous étions une bonne équipe à cette époque-là puisque... puisque euh... l'équipe senior euh... de Bear...

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

4. Islavarennoù heuliad

(Circonstancielles de conséquence)

Stagell : ken


• Ken

Luc’het ’teus ar parke, ken e ramp an nen diwarnañ.
[...] e oamp aet da sachañ war ar c’hleier ’ba ar chapel, noz-deiz kazi, ken e oa kouezhet ar c’hloc’h bras ’ba ar garidell.
Eñ a blij din, ken 'meus enkadret anezhañ.
Me oa enervet ken e c’hwezen.

luc'het 'teus ar parquet, ken e ramp an nen diwarnañ

[’lyhət tøs ’pɑrkɛ ken rɑ̃m ne:n di’warnɑ̃]

tu as lustré le parquet, tellement qu'on glisse dessus

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

???

(dastumet gant Tangi)

Ha abaoe 'meus ur souvenir emezon-me ha heñ a blij din emezon-me, ken 'meus enkadret anezhañ evel just, abalamour da diskouel anezhañ muioc'h.

[a bwe møs suv'niʁ mõme a hẽ bliʃ 'tĩ mõme – ken møz ã'kadʁət 'neã vɛl'ʒust – 'bãw tə 'diskwɛl 'neã 'muɔχ]

Et depuis, j'ai un souvenir qui me plaît tellement que je l'ai encadré, pour mieux le montrer.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

me oa enervet ken e c'hwezen

[me wa e'nɛrvɛt ken 'hwe:zɛn]

j'étais énervée tellement que je suais

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant ken + anv-gwan er bennlavarenn :

Ar werenn zo ken lous ken ne welan ket a-dreuz dezhañ.
Ken mezv ’h eo ken ’h a d’an eil tu d’egile d’an hent.

ar werenn zo ken lous ken ne welan ket a-dreuz dezhañ

[ə ’we:rən zo ken lu:s ken wɛ'lɑ̃ kəd drœ:z deɑ̃]

le verre est tellement sale que je ne vois pas à travers

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ken mezv 'h eo... ken 'h a d'an eil tu d'egile deus an hent, ken mezv 'h eo... ken 'h a d'an eil tu d'egile war an hent

[ken me̞w he̞ - ken hɑ də nɛj ty: de'gi:le dəz nɛn - ken me̞w he̞ - ken hɑ də nɛj ty: de'gi:le waʁ nɛn]

Il est tellement ivre... qu'il titube d'un côté à l'autre de la route, Il est tellement ivre... qu'il titube d'un côté à l'autre sur la route

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant kement er bennlavarenn :

Kement oa bet sachet warnañ ken oa kouezhet ’ba ar garidell.
Kement e c’hwezho ken vo start.

e oa sonet ar c'hleier e-pad... noz-deiz kwa, hag e oamp o sachañ war kloc'h Bodlezan aze ivez kwa, kement oa bet sachet warnañ ken oa kouezhet 'ba ar garidell 'ba krec'h, deut diwar ar maout a vez graet deus se, pezhioù koad aze dindan euh... dindan an aks dioute kwa hein, hag e oa uzet ar c'hoad, ha kouezhet... kouezhet ar c'hloc'h, evurusamant ne oa ket kouezhet en traoñ hañ, eno e oa sac'het kwa hein

[wa ’sɔ̃:nəd ə ’hlɛjəʁ pɑ:d nɔ̃z’de: kwa ɑ wɑ̃m ’ʃɛʃəl waʁ klɔh bo’leən ’ɑhe ’ije kwa ’kemən wa be ’ʃɛʃə warnɑ̃ ken wa kwet bɑh gɑ’ri:dəl bɑh kweh dœd diwar mowd ve gwɛt təs se ’pe:ʒo kwɑd ’ɑhe di’nɑ̃:n ə di’nɑ̃:n nɑks dɔ̃tɛ̃ kwa ɛ̃ a wa ’y:zət hwɑt a kwet kwed ə hlɔh ˌevyʁy’zɑ̃mɑ̃n wa kə kwed ntʁo̞w ɑ̃ ’e:no wa ’zɑ:hət kwa ɛ̃]

les cloches avaient sonné pendant... nuit et jour quoi, et nous tirions sur la cloche de Bodlezan là aussi quoi, il avait tellement été tiré dessus qu'elle était tombé dans la galerie en haut, tombée de la poutre de cloche qu'on dit, de grosses pièces de bois en dessous euh... sous leur axe quoi hein, et le bois était usé, et la cloche était tombée... tombée, heureusement qu'elle n'était pas tombée en bas hein, elle y était restée coincée quoi hein

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

kement c'hwezho ken vo start

['kemɛn 'hweo ken vo start]

il gonflera tellement qu'il sera serré

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant kement + anv er bennalavarenn :

Bremañ e weli kement a draoù ken ne oari ket pehini eo an hini gwellañ deus an hini fallañ.
Kement a dud a oa en noz-se ken ne oa ket moaien mont war-raok.

bremañ e weli kement a draoù ken ne oari ket euh... oc'h ober euh... pehini eo an hini gwellañ deus an hini fallañ ken kwa

['bɔmɑ̃ 'wɛ:li 'kemɛn dɾɛw ken 'wɑ:ri kəd ə 'ho:bər ə 'pi:ni ɛ n:i 'gwɛlɑ̃ døz n:i 'vɑlɑ̃ ken kwa]

maintenant tu vois tellement de choses que tu ne sais pas euh... le faire [faire la différence] euh... lequel est le meilleur du pire quoi

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

kement a dud oa en noz-se ken ne oa ket moaien mont war-raok

['kemɛn dyd wa nɔ̃:s se ken wa kə 'mojən mɔ̃n wa'ro:k]

que de gens il y avait ce soir-là, on ne pouvait même pas avancer

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

5. Islavarennoù pal

(Circonstancielles de but)

Stagelloù : abalamour da, da*, da ... da, dam da, evit*


• Abalamour da

Islavarennoù anv-verb :

Ret eo din tapout unan all abalamour din da reiñ anezhañ dit.
Ret e vije d’an nen mont eeun, abalamour d’ober ur regenn eeun.

Aze 'teus un asied brav da lakat ar seurt-se avat. Ret eo din tapout unan all abalamour din da reiñ anezhañ dit avat.

Ahé teus ’n asiet braw de lakat sort-sé ha. Réd è din tab un all bañw tin da rèiñ néañ dit hat.

Tu as là une belle assiette pour mettre ça. Il faut qu'en j'en prenne une autre pour te la (re)donner.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ret e vije d'an nen mont eeun te, abalamour d'ober ur regenn eeun.

Rê(d) vijé (d) nén mon eñven té, bañw t'or rigienn eñven.

Il fallait aller droit, tiens, pour faire une rangée droite.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

Stumm nac'h :

[...] e vije ret gouzout pere lakaat abalamour da nompas debriñ an douar re.
Abalamour dezhe da nompas drailhañ anezhe.
Abalamour dezhi pas bezañ serveuse e-pad he buhez ’da c’hoant da delc’hen.

Souchenn a vije lavaret deus se, pa vije laket, ma kerez, un dra war-lerc'h un dra all, ha un dra all war-lerc'h serten traoù zo, e vije ret gouzout pere lakat abalamour da nompas debriñ an douar re quoi, abalamour da nompas vidañ anezhañ re quoi.

[’ʃuʃən viʒe ’lɑːt tøs ’se – pe viʒe ’lakət ma kees ən ’dʁa waʁ’lɛʁh ən dʁa ’all – a ən dʁa ’al waʁ’lɛʁh sɛʁtən ’tʁɛw zo – viʒe ’ʁet ’kuːt peʁe ’lakət bãw tə nõmpas ’diːbi n’duːəʁ ’ʁe kwa – bãw tə nõmpas ’viːdã ’neã ’ʁe kwa]

On appelait ça la rotation des cultures, quand on mettait quelque chose après autre chose, et autre chose après certaines choses, il fallait savoir quoi mettre pour ne pas trop « manger » la terre, pour ne pas trop la vider.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

E vije ret surveilh anezhe tamm bihan ivez. Abalamour dezhe nompas drailhañ anezhe.

[viʒe ’ʁeːt ’syʁvɛj ne̞ tãm ’biən iə – bãw te̞ d’nõmpas ’dʁajã ne̞]

Il fallait les surveiller un peu aussi. Pour qu'ils ne les abîment pas.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

met abalamour dezhi pas bezañ serveuse e-pad he buhez ma kerez 'da c'hoant da delc'hen evit gallet ober...

[mɛ pɑ̃m dɛj paz ’beɑ̃ sɛrvøz pad i ’bye ma ’ke:rəs da hwɑ̃n tə ’dɛlhɛn wid ’gɑləd ’o:bər]

mais pour qu'elle ne soit pas serveuse pendant toute sa vie si tu veux, elle avait envie de continuer pour pouvoir faire...

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Da

Roet dezhi da wriat.
... e oa o vont da di X da lavaret dezhañ ’na ur paotr bihan ivez.

Ha roet dezhi da wriat quoi.

[a 'ʁoət 'tɛj da 'ʁwiət kwa]

Et on le lui donnait à coudre quoi [le tissu].

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Met ne oa ket aet da di X diouzhtu, antreet e oa er Veuzit en ur dremen bepred, ha feiz 'na lavaret dezhe e oa o vont da di X da lavaret dezhañ 'na ur paotr bihan ivez ha ac'hanen ha aleshont.

Mèt... oa ked èt de di X dustu, añtréet oa Veuzit non drémen bopet, a fé na lât tè oa von te di X de lât téañ na pot pien ié, a hann a lêson.

Mais il n'était pas allé chez X tout de suite, il était entré au Veuzit en passant, et il leur avait dit qu'il allait chez X lui dire qu'il avait eu un petit garçon aussi, et patati et patata.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)


Da ... da

Islavarennoù anv-verb :

Kerzh un tamm bihan pelloc’h, din da vont ma goaze.
Dezhi da gaout plas, dezhi da gaout he flas.

kerzh un tamm bihan pelloc'h, din da vont ma goaze

[kɛs tɑ̃m 'bijən 'pɛlɔh dĩn də vɔ̃n mə 'gwɑ:ze]

pousses-toi pour que je m'asseye

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

dezhi da gaout plas, dezhi da gaout he flas

[dɛj də gɑ:t plɑs dɛj də gɑ:d i vlɑs]

pour qu'elle ait la place, pour qu'elle ait sa place

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all


• Dam da

Islavarennoù anv-verb :

Roit ho korfenn-stamm din, dam din da gaout amzer da gannañ anezhañ.
Tro etrezek din, dam din da welet da benn.
Dam da gaout un tamm bihan muioc’h.

roit... ho korfenn-stamm din, dam din da gaout amzer da gannañ anezhañ

['roət o ˌkɔrfən'stɑ̃m dĩ dɑ̃m dĩ də gɑ:d 'ɑ̃mzər də 'gɑ̃nɑ̃ 'neɑ̃]

donnez-moi tout de suite votre tricot pour que j'ai assez de temps pour le laver

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

dam da gaout un tamm bihan muioc'h

[dɑ̃m tə gɑ:t tɑ̃m 'biən 'myɔh]

pour avoir un peu plus [d'argent]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Stumm nac'h :

Hag e veze mouchet ar prenestroù, dam dezhe pas da welet ar gouloù.

hag e veze mouchet euh... ar prenestroù dam dezhe pas da welet ar gouloù

[a viʃe 'muʃəd ə prɛ'neʃo dɑ̃m dɛ: paz də wɛ:l 'go:lo]

et on masquait euh... les fenêtres, pour ne pas qu'ils voient la lumière

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)


• Evit

Te a oa deut evit lâret se din [...] ?
Troc’hañ o diveskelloù dezhe evit harziñ anezhe da nijal.
Evit deskiñ brezhoneg eo ret dezhañ deskiñ anezhañ en yaouank.
Met a-hend-all evit ober krampouezh, Maman ’nea ur pezh billig plat.

te... te a oa deut evit lâret se din, 'h arrifet a-benn diryaou d'ho merenn ?

[te te wa dœd wid ˈlɑːʁə se dĩ - ˈhɑjfɛt be̞n diˈʁiːo do me̞ʁn]

tu... tu es venu pour me dire ça, que vous viendrez jeudi déjeuner ?

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

troc'hañ o diveskelloù dezhe evit harziñ anezhe da nijal

['trohɑ̃ diwɛ’skɛlo dɛ: viʒe rɛd də ne:n do:r wid 'hɑrzĩ nɛ: də 'ni:ʒəl]

on devait leur couper les deux ailes pour les empêcher de voler

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

evit deskiñ brezhoneg eo ret bezañ desket anezhañ en yaouank, bihan kwa

[wit 'diskĩ bʁe̞'zõ:nəg e̞ ʁɛd 'be:ã 'diskə 'neã 'njo̞wãŋk - 'bi:ən kwa]

pour apprendre le breton il faut l'avoir appris jeune, petit quoi

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Met a-hend-all evit ober krampouezh, Maman 'nea ur pezh billig plat, ha honnezh a vije pozet war an trebez, hag aze e vije graet tan dindan goude.

Mé hèndall wid or krampous, Maman néa pés pillik plat, a hoñ vijé pozet war ’n trébé, ag ahé vijé gwèt tan dinan goudé.

Mais sinon pour faire des crêpes, Maman avait une grande galetière plate, qu'elle posait sur le trépied, et ensuite elle faisait du feu dessous.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

6. Islavarennoù keñveriañ

(Circonstancielles de comparaison)

Stagell : evel

Gwelet ivez an « islavarennoù » keñveriañ.


• Evel

(Evel a c'hall degas un islavarenn amzer pe un islavarenn abegiñ ivez.)

Goude e vijent lakaet da sec’hañ war an orjalenn, evel e vez lakaet bremañ ivez.
Oblijet e vije d’ober gantañ evel e oa.
... e oan aet da gerc’hat ma saout evel ’h aen bemnoz.
Eñ a oa ma blanedenn evel e vez lavaret.

Goude e vijent laket da sec'hañ war an orjalenn, evel e vez laket bremañ ivez ma kerez quoi.

[’guːde viʒɛŋ ’lakə tə ’seːhã waʁ nɔʁ’jaːlən – vɛl ve ’lakət ’bʁœmã iə ma’keəs kwa]

Ensuite on les mettait à sécher sur le fil, comme on les met aujourd'hui encore si tu veux.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ya. Oblijet e vije d'ober gantañ evel e oa.

Ya. Oblijed vijé d'or gantañ vèl oa.

Oui. [On était bien] obligé de faire avec lui comme il était.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha feiz, e oa aet... e oan aet da gerc'hat ma saout, evel 'h aen bemnoz quoi.

A fé, oa èt... oan èt te gèrhet me zowt, vèl ’h èn bañwnos quoi.

Et j'étais allé chercher mes vaches, comme je faisais chaque soir.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Eñ a oa ma blanedenn evel e vez lavaret.

Heñ oa ma blanédenn vèl vé lât.

C'était mon destin, comme on dit.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

Un dra all estroc'h evit ar verb goude ar stagell :

E-barzh ar chiminal evel Maman a rae.

Geo, e-barzh ar chiminal evel Maman a rae.

Gè, bah chiminel vèl Maman rê.

Si, dans la cheminée comme faisait Maman.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Islavarennoù anv-verb :

... e oant kat da vezañ bet graet evel louediñ.
Derc’hen da bakañ anezhañ evel pakañ ur vandenn d’ober ur pañsamant.

Ya kar ma ne vijent ket bet sec'h a-walc'h e oant kat da vezañ bet graet evel louediñ pe en em peg ha machinet neuze.

Ya ka ma vijènt ke bé sêh wah oant kat te véañ bé gwèt vèl lwèdiñ pé non pék a machinet neuhé.

Oui, car s'il [le blé] n'avait pas été assez sec, il risquait de faire comme moisir ou se coller, et se machiner alors.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

derc'hen da bakañ anezhañ evel pakañ ur vandenn d'ober ur pañsamant

['dɛrhɛn də 'bɑkɑ̃ neɑ̃ wɛl 'pɑkɑ̃ 'vɑ̃ndən 'do:bər pɑ̃'sɑmɑ̃n]

continuer de l'emmailloter comme envelopper avec une bande pour faire un pansement

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Evit treiñ ar galleg comme si e vez implijet evel ma pe evel pa.

Brav eo, minabl, evel ma vije bev.
Evel ma vije bet ar gwele kloz aze.
Delc'het e oant dezhañ, met bepred pas evel ma vije bet unan e-barzh ar gêr.

oh met brav eo, minabl, evel ma vije bev kwa

[o mɛ brɑw ɛ 'minap wɛl ma viʒe bew kwa]

oh mais il est beau, incroyable, comme s'il était vivant quoi

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Penaos e lavarfen dit ? Evel ma vije bet heu... ar gwele-kloz aze, ma kerez, pelec'h emañ ar prenestr.

[pənoz ’laʁfɛn dit – vɛl ma viʒə ’beəd ø gwele’kloːz ahe ma’keəs plɛh mã ’pʁœːnəst]

Comment te dirai-je ? Comme si le lit-clos avait été là, si tu veux, là où est la fenêtre.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Delc'het e oant dezhañ ma kerez, labouret, met bepred pas evel ma vije bet unan e-barzh ar gêr, oc'h ober just evel e vije ezhomm d'ober, lakat petra war-lerc'h petra ha tout an traoù.

[’de̞ʁhəd wãŋ ’deã ma’keəs la’buːʁət mɛ ’bɔpət pas vɛl ma viʒe bet ’yn bah ’ge̞ːʁ ’hɔːʁ just ve̞l viʒe ’eːm ’dɔːʁ – ’lakə ’pʁaː waʁ’le̞ʁh ’pʁaː a tun’tʁɛw]

On les lui avait gardées [ses terres] si tu veux, travaillées, mais pas comme s'il y avait eu quelqu'un à la maison à faire exactement ce qu'il fallait faire, planter quoi après quoi et tout.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ne sella ket ac’hanon evel pa n’anavezfe ket.

ne sella ket ac'hanon evel pa n'anavezfe ket

['sɛla kə ɑ̃w wɛl pa hɑ̃n'vefe kət]

elle ne me regarde pas comme si elle ne reconnaissait pas

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

7. Islavarennoù divizout

(Circonstancielles de condition)

Stagelloù : betek, deus, gant, ma


• Betek

Betek e-unan pe betek ma :

Ingal zo petra ober, betek zo labour.
Betek ma vez lec’h all ne vez ket strikt ho jeu.

ingal zo petra ober, betek zo labour

['iŋgal zo prɑ: o:r bekə zo 'lɑ:bur]

peu importe quoi faire [le métier], du moment qu'il y a du travail

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma vez lec'h all ne vez ket strikt ho jeu

['bekə ma ve le̞h ɑl ve kə strik o ʒœ:]

du moment que c'est ailleurs, vous n'êtes pas trop embêtés

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all


• Deus

... e vez dispignet nemet deus e vez gounezet.
Se a depante deus e vije an amzer.
Deus e veze temz dindan e voute.
Deus e vo an amzer.

ar re-se a vez derc'het da c'houlenn gant... e vez dispignet nemet deus e vez gounezet, ha keit e vo graet evel-se emezañ, n'ey ket... ne vo ket a voaien da lakat an traoù reizh

['ree ve 'dɛrhɛt tə hu:l gɑ̃n ve di'spiɲəd mɛd dəz ve gɔ̃'neət a kɛjt ə vo gwɛd və'se meɑ̃ nɛj kə vo kə 'vojən də 'lɑkə ntɾɛw re:s]

ceux-là on continue de leur demander... qu'on ne dépense qu'en fonction des recettes, et tant que l'on fera comme ça dit-il, cela n'ira pas... on ne pourra pas remettre de l'ordre [dans les finances publiques]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Met a-wezhioù e vije start ribotat. Ah ya. Se a depante deus e vije an amzer, pa vije yen an amzer, ne deue ket ken mat an amann er-maez quoi, ha pa vije re domm, ne vije ket ezhomm da dreiñ re brim peotramant ec'h ae gwak diouzhtu muioc'h quoi.

[mɛ 'we̞ːʒo viʒe 'staʁt ʁi'bɔtət – a ja – ze de'pãte døz viʒe 'nãmzəʁ – pa viʒe 'yiːn 'nãmzəʁ de kə ken 'maːd nã'mãn 'me̞ːs kwa – a pa viʒe 'ʁedɔm viʒe kəd 'eːm 'dʁɛŋ 'ʁebʁim – pe'tamãn he̞ 'gwaːk dus'tuː 'myɔχ kwa]

Mais c'était parfois difficile de baratter. Ah oui. Ça dépendait du temps. Quand il faisait froid, le beurre n'apparaissait pas aussi bien, et quand il faisait trop chaud, il ne fallait pas tourner trop vite ou bien il devenait tout de suite plus mou.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

deus e veze temz dindan e voute ivez

[dəz 'viʒe tɛmz di'nɑ̃:n vutɛ ije]

selon qu'il y avait de l'engrais il poussait aussi [blé]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ar sizhun war-lerc'h, deus e vo an amzer

[zy:n war'lɛrh dəz vo 'nɑ̃mzər]

la semaine suivante, selon le temps

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


• Gant

Gant e-unan :

Gant ne delc'ho ket an traoù da...
Gant 'gompreno, kuit dezhi da vezañ...

Gant ne delc'ho ket an traoù da...

[gãn 'de̞ho kə n'tʁɛw də]

Pourvu que les choses ne continuent pas à... [empirer]

Plac'h, 1925, Lannuon (dastumet gant Riwal)

gant ma gompreno, kuit dezhi da vezañ...

[gɑ̃n gɔ̃m'pre:no kwit tɛj də 'veɑ̃]

pourvu qu'elle [du moment qu'elle] comprenne, pour ne pas qu'elle soit...

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Gant ma :

Gant ma 'tije lakaet te un tamm caoutchouc war beg da hini, ne oa ket bet kement-se a vugale herie.
Gant ma c’honezont arc’hant ne reont ket foutr.
Gant ma bartian ac’hann, da belec’h ec’h arruin evit adarruout aze ?.

Selaou, ro peoc'h te, bepred, emezi, gant ma 'tije laket te un tamm caoutchouc war beg da hini, ne oa ket bet kement-se bugale herie, ha e vijemp bet hom-daou war ar wetur er Roc'h.

[’ʃilaw ʁo ’pœχ te meã – gãn ma ’tiʒe ’lakə ’te ən tãm kaotʃu waʁ ˌbek tə ’ini – wa kə be ke’mese by’gaːle ’heje – a viʒɛmb ’e̞t õm’dɔw waʁ ’wetyʁ də ’ʁɔχ]

Écoute, tais-toi toi, dit-elle, si toi tu avais mis un morceau de caoutchouc sur le bout du tien, il n'y aurait pas eu autant d'enfants aujourd'hui, et nous aurions été tous les deux dans la voiture à la Roche-Derrien.

Istor ar vazh (gwelet en dielloù).

Paotr, 1921, Lannuon (dastumet gant Riwal)

gant ma c'honezont arc'hant ne reont ket foutr

[gɑ̃n hɔ̃'neɛɲ 'ɑrhɑ̃n rɛɲ cə fut]

du moment qu'ils gagnent de l'argent, ils s'en foutent

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

gant ma bartian ac'hann, da belec'h... da belec'h 'h arriin evit adarriout aze ?

[gɑ̃n mɑ bar’tiɑ̃ hɑ̃n də ble̞h də ble̞h ’ɑjin wit ha’dɑjud ’ɑhe]

à partir du moment où je pars d'ici, où... où arriverais-je pour revenir là ? [pour suivre le tracé d'un gribouillage]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Islavarennoù anv-verb :

Ha graet ’nije, met gant paeañ.

!!!

(dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all


• Ma

Alies e vez an islavarenn e penn-kentañ ar frazenn, met memes tra zo un toullad skwerioù gant an islavarenn e fin ar frazenn.

Met a-wezhioù ma vije re domm, ma vije lakaet journal, e gomañse flambiñ.
Ma ’h arrue re domm eñ, eñ a flambe.
Met ar c’hafe du, ma ne vez ket tamm sukr e-barzh [...], ne gavin ket anezhañ brutal.
Kap e oan da vezañ graet viloc’h, ma ’mije troc’het anezhañ tout.
Un dro bennak marteze ’h aio gantañ ma deu da soñj dezhañ.
Gwelloc’h e vije bet din ma baejen.

Met a-wezhioù ma vije re domm, ma vije laket journal, e gomañse flambiñ.

[mɛ ə’we̞ʒo ma viʒe ’ʁedɔm – ma viʒe ’lake ’ʒuʁnal – go’mãse ’flãmbi]

Mais parfois, si c'était trop chaud, si on mettait du journal, il commençait à flamber.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

A-wezhioù pa vije laket e-barzh ar journal, ma 'h arrue re domm eñ, eñ a flambe.

[ə’we̞ʒo pa viʒe ’lakə bah ’ʒuʁnal – ma ’haje ’ʁedɔm hẽ – hẽ ’flãmbe]

Parfois, quand on la mettait dans le journal, s'il était trop chaud, il flambait.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Met ar c'hafe du ma ne vez ket tamm sukr e-barzh ha ur bannac'h bihan laezh e-barzh, ne gavin ket anezhañ brutal. Ah nann.

[mɛ ˌhafe'duː ma ve kə tãm 'suk baʁs a bãh'piən 'le̞ːs baʁs – 'gaːvin kə 'neã 'bʁytal – a nãn]

Mais le café noir, s'il n'y a pas un petit peu de sucre et un petit peu de lait, je ne trouve pas ça terrible. Ah non.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Oh ya, graet 'ma vil dezhañ. Anfin, petra a ri ? Kap e oan da vezañ graet viloc'h, ma 'mije troc'het anezhañ tout. Ha n'eo ket a-walc'h troc'hañ anezhañ. N'eo ket a-walc'h troc'hañ anezhañ. Marteze 'mije troc'het reoù all da-heul.

[o ja gwɛ ma ’viːl deã – ãfin pʁa ʁi – ’kab wãn de ’veã gwe̞ ’vilɔχ ma miʒe ’tʁɔhə ’neã tut – a nɛ kə ’waχ ’tʁɔhã ’neã – nɛ kə ’waχ ’tʁɔhã ’neã – ma’tee miʒe ’tʁɔhə ʁew’al də’hœːl]

Oh oui, je l'avais bien abîmé. Enfin, qu'est-ce que tu veux ? [= c'est comme ça] J'aurais pu l'abîmer encore plus, si je l'avais coupé entièrement. Et ce n'est pas tout de le couper. J'en aurais peut-être coupé d'autres en même temps.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ya, met... N'eo ket bet aet gantañ gwech ebet evel-just. Un dro bennak marteze 'h aio. Ma deu da soñj dezhañ. Un dro bennak marteze 'h aio gantañ ma deu da soñj dezhañ. Lakat anezhañ tu bennak e-pign pe un dra bennak.

[ja mɛ nɛ kə bed et ’kãntã gwe̞ʒe’bet vɛl’jyst – ənˌdʁobe’naːk ma’tee ’hɛj ma dø də ’ʒõʃ ’teã – ndʁobe’naːk ma’tee hɛj ’gãntã ma dø də ʒõʃ ’teã – ’lakə ’neã tube’naːk ’piɲ pe ndʁabe’naːk]

Oui mais... Il ne l'a jamais emporté avec lui bien sûr. Il le fera peut-être un de ces jours, s'il y pense. Pour l'accrocher quelque part ou quelque chose comme ça.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

gwelloc'h e vije bet din ma baejen

['wɛlɔh viʃe be dĩ ma 'bɛʃɛn]

ça aurait été mieux pour moi de payer [j'aurais préféré payer]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Ar stumm boaz a vez implijet e-barzh an islavarenn evit merkañ an amzer da dont.

Ma ’mez poan gof goude, me a dihuno ac’hanout evit noz.
Ma ’tez c’hoant da gas un tamm gachenn d’unan bennak e vi kat d’ober.
Ma gomañsan ober e vo ret din derc’hen d’ober.

Ma 'mez poan gof goude, me a dihuno ac'hanout evit noz.

Ma mé poan gof goudé, mé divuno anout wit noz.

Si j'ai mal au ventre après, je te réveillerai cette nuit.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ma 'tez c'hoant da gas un tamm gachenn d'unan bennak e vi kat d'ober. Peogwir 'to da asied d'ober.

Ma té c'hoan te gas tamm gachenn d'un bénnak vi kat t'or. Pugur to de asiet t'or.

Si tu veux apporter un morceau de gâteau à quelqu'un, tu pourras le faire. Parce que tu auras ton assiette pour ça.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Nann, ma gomañsan ober e vo ret din derc'hen d'ober. Se 'na respontet din. Ma gomañsan ober e vo ret din derc'hen goude.

Nann, ma gomañsañ or vo rét tin dèrhèn d'or. Zé na rèspontet tin. Ma gomañsañ or vo rét tin dèrhèn goudé.

Non, si je commence à le faire, je devrai continuer. C'est ce qu'il m'avait répondu. Si je commence à le faire, je devrai continuer ensuite.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ar c'hemmadur dre vlotaat eo a vez graet goude ma peurvuiañ, met ar verb karet ne gemm ket.

Hir e oa, ma kerez, an troc’h.
En em debrouillit gant ma paotr aze ma karit.
Dont da debriñ e verenn ha e goan du-mañ, ma karje, pa garje.

Hir e oa, ma kerez, an troc'h, quoi. Ha evel-se... Met deut e oa e-barzh.

Hir oa, ma kées, ’n troh quoi. A vesé... Mè deu oa bars.

La coupure était longue. Mais il avait guéri.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Pa 'na gwelet anezhañ o vont d'an ti ha klevet an alc'hwez o tont en-dro, allez bremañ ma flac'h emezañ, en em debrouillit gant ma paotr aze ma karit.

Pé na gwéle néañ von te’n ti a klêwet ’n alhwé ton dro, alé, brœmañ me vlah méañ, non débrouillit gan ma pot ahé, ma kéêt.

Quand il l'avait vu atteindre la maison et qu'il avait entendu la clé tourner : « Allez, maintenant ma fille, dit-il, débrouillez-vous avec mon garçon si vous voulez. »

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha feiz goude, ha neuze Maman 'na lavaret dezhañ, a-benn neuze a-raok 'da lavaret dezhañ quoi, dont da debriñ e verenn ha e goan du-mañ, ma karje, pa garje quoi.

A fé goudé, a neuhé, Mamañ na lât téañ, bènn neuhé rok da lât téañ quoi, don de dibi i vèrn a i goan du-mañ, ma karché, pé garché quoi.

Et ensuite, Maman lui avait dit, avant ça elle lui avait dit de venir manger le midi et le soir chez nous, s'il voulait, quand il voulait.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ar stumm mar (n'eus ket 'met ar skwer-mañ).

Mar ne gomprenez ket, tañpir evitout.

kompren ma kerez hañ, mar ne gomprenez ket tañpir evitout

['kɔ̃prən ma 'kerɛz ɑ̃ mar gɔ̃'prɛnɛs kət tɑ̃’pir wi'tut]

comprends si tu veux hein, si tu ne comprends pas tant pis pour toi

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

8. Islavarennoù diforc'hiañ

(Circonstancielles d'opposition)

Stagelloù : e-lec'h, forzh, goude, hep, kuit, na, nemet, paneve


• E-lec'h

Islavarennoù anv-verb :

... hag-eñ e oa kat-hi da vont du-se direkamant ivez, e-lec’h dont amañ.
Ni a oa aet da sachañ war ar c’hleier e-lec’h mont d’ar c’hatechism.
E-lec’h chom da c’hortoz an otokar [...] ’mamp desidet da vont war hon zreid d’ar gêr.

met 'da ket ezhomm, hag-eñ e oa kat-hi da vont du-se direkamant ivez, e-lec'h dont amañ

[mɛ da kəd e:m gẽ̞: wa kɑt hi də vɔ̃n 'dyhe dirɛ'kɑ̃mɑ̃n ije le̞h dɔ̃n 'ɑ̃mɑ̃]

mais elle n'avait pas besoin, alors qu'elle pouvait elle aller chez toi directement, au lieu de venir ici

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ni a oa aet da sachañ war ar c'hleier e-lec'h mont d'ar c'hatechism

[nim wa ɛt tə 'ʒɛʃɑ̃ war 'hlɛjɛr le̞h mɔ̃n də hat'ʃist]

nous étions allés tirer les cloches au lieu d'aller au catéchisme

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

e-lec'h chom da c'hortoz an otokar a-benn goude kreistez 'mamp desidet da vont war hon zreid d'ar gêr

[le̞x ʃo̞m də ’hɔʁto̞z noto’kɑʁ bɛn ’gu:de ’kʁɛjste mɑ̃m de’si:dəd dɔ̃:n waʁ ɔ̃ dʁɛjt tə ge̞:ʁ]

au lieu de rester à attendre l'autocar pour l'après-midi nous avions décidé d'aller à la maison à pied

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)


• Forzh

Forzh pelec’h ec’h a ec’h a ar c’hazh ganti.
Forzh din pegoulz e telefonin ne vez ket aze.
N'eus forzh petra a vije bet lavaret dezhañ ober e-barzh ar menaj 'nije gouvezet ober.
Forzh pegen kaer e veze ar pardon e veze ret achuiñ.
Se ac’h arri gant an dud, forzh petore oad zo.
Gonit arc’hant ordin, forzh petra a reont.
N'eus forzh pelec'h e vezent.

forzh pelec'h 'h a, forzh pelec'h 'h a, ec'h a ar c'hazh ganti

[fɔrs ple̞h ha fɔrs ple̞h ha ha hɑ:z gɑ̃ti]

n'importe où elle va, n'importe où elle va, le chat l'accompagne

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

forzh din pegoulz e telefonin ne vez ket aze

[fɔrz dĩn pə'guls tele'fonĩ ve kəd 'ɑhe]

n'importe quand j'appelle elle n'est pas là

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Ma Doue, n'eus forzh petra a vije bet lavaret dezhañ ober e-barzh ar menaj 'nije gouvezet ober, met...

[madwe nøs foʁs 'pʁaː viʒe be 'lɑːt 'teã 'ɔːʁ bah 'meːnəʃ niʒe gu'veəd 'oːʁ mɛt]

Mon Dieu, peu importe ce qu'on lui aurait dit de faire à la ferme, il aurait su faire, mais...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

forzh pegen kaer e veze ar pardon e veze ret achuiñ

[fɔrs 'pe:gən kɛ:r viʃe 'pɑrdɔ̃n viʃe rɛd a'ʃyĩ]

qu'importe que le pardon soit beau, il fallait terminer

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

se ac'h arri gant an dud, forzh petore oad zo

[ze hɑj gɑ̃n dyd fɔrs pe'tɛje nwɑ:t so]

ça arrive aux gens, à n'importe quel âge

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eus forzh pelec'h e vezent

[nœs fɔrs ple̞h viʒɛɲ]

peu importe où ils étaient [ils crachaient]

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


• Goude

Goude e vije saout war an hent alies, ac’hanta ’neus ket bet an nen aksideñchoù.
Goude e lâr ar wirionez, ne vez ket kredet.
War he zreid oa aet da gêr, goude oa un oto aze.

Ac'hanta c'hoazh goude e vije saout war an hent alies, ac'hanta 'neus ket bet an nen aksideñchoù na mann ebet evel se.

Hanta, hoas goudé vijé zowt war 'n èn alies, hanta neus ke béd 'n én aksideñcho na mann bét vesé.

Bien que les vaches étaient souvent sur la route, eh bien on n'a pas eu d'accidents ni rien comme ça.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

goude e lâr ar wirionez, ne vez ket kredet

['gu:de lɑ:r wi'rjɔ̃:ne ve kə 'kre:dət]

bien qu'il dise la vérité, on ne le croit pas

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ha war he zreid oa aet da gêr, goude oa un oto aze te

[a war i drɛjd wa ɛt tə ge̞:r 'gu:de wa 'noto 'ahe te]

et elle était retournée à la maison à pied, bien qu'il y avait une voiture là

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Un dra all estroc'h evit ar verb goude ar stagell (kalz raloc'h) :

Goude e vab oa en oad din.

goude e vab oa en oad din

['gu:de i vɑ:b wa nwɑ:d dĩ]

bien que son fils soit de mon âge

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Goude ma (kalz raloc'h) :

Goude ma n’anavezen ket anezhe.

goude ma n'anavezen ket anezhe

['gu:de ma nãn'veɛn kə nɛ:]

pourtant je ne les connaissais pas

???

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Islavarennoù anv-verb :

N’eus ket bet accident ebet [...], goude bezañ ordin war an hent gante.

N'eus ket bet accident ebet, na mann ebet diwar ar saout na mann ebet, goude bezañ ordin war an hent gante.

N'eus ke béd aksidan pét, na mann bét diwar zowt na mann bét, goudé béañ ordin war 'n èn gantè.

Il n'y a eu aucun accidnet ni rien à cause des vaches, bien qu'elles étaient constamment sur la route.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)


• Hag-eñ

... palet tout e jardin hag-eñ ’neus ur motokulteur.
Ar plac’h ’neus laket ac’hanon da gouezhañ hag-eñ oan war ar varchenn.

... palet tout e jardin hag-eñ 'neus ur motokulteur

['pɑ:lət tud i ʒɛjn a'gɛ̃ nøs moto'kyltər]

... bêché tout son jardin alors qu'il a un motoculteur

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all

Un dra all estroc'h evit ar verb goude ar stagell (raloc'h) :

... e chomez da c’hoari gant ar vugale hag-eñ kement a labour zo d’ober.

e chomez da c'hoari gant ar vugale hag eu... kement a labour zo d'ober, ar saout da *c'horiñ...

['ʃo̞me̞s tə hwɑj gɑ̃n vy'ga:le ag ə 'kemən 'lɑ:buʁ zo 'do̞:bəʁ - zo̞wt tə 'ho:ʁi]

tu restes jouer avec les enfants et euh...il y a tant de travail à faire, les vaches à traire...

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


• Hep

A-wezhioù ec'h out kat d'ober ur c'hachenn evel-se, [..] hep 'oarfe ar reoù a vez o tebriñ unan graet gant se e vefe alcool e-barzh.
Ne oa ket kat an iliz d’ober hep 'veze graet ’ba ar maeri.

A-wechoù ec'h out kat d'ober ur c'hachenn evel-se, ma lakaez alcool e-barzh, hep e oarfe ar reoù a vez o tebriñ unan graet gant se e vefe alcool e-barzh.

['we̞ːʒo zut 'kat 'tɔbəʁ ə 'haʃən vəse – ma 'lakɛz al'kol baʁs – heb 'waʁfe 'ʁew ve 'tiːbi yn 'gwɛt gãn 'se vefe al'kol baʁs]

Parfois tu peux faire un gâteau comme ça, si tu mets de l'alcool dedans, sans que sachent ceux qui en mangent un fait avec ça qu'il y a de l'alcool dedans.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ne oa ket kat an iliz d'ober hep na veze graet 'ba ar maeri

[wa kə kɑt 'ni:lis to̞:ʁ hep viʒe gwɛd bah 'mɛ:ɾi]

l'église ne pouvait pas faire sans que cela ne soit fait à la mairie [mariage]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Islavarennoù anv-verb :

Ne 'mijemp ket droed da bartiañ hep lavaret.
... ec’h eve hep gouzout dezhañ.
... e vezont ur pennad-brav hep dozviñ.

Ne 'mijemp ket droed da bartiañ hep lavaret. « Allez, mat eo deoc'h mont. » Neuze e bartiemp avat.

[mi'ʒe̞m kə 'dʁwe̞t tə baʁ'tiã heb 'lɑːt – ale 'maːd ɛ dah 'mõn – nœhe baʁ'tiɛm ha]

On n'avait pas le dire de partir sans le dire. « Allez, vous pouvez y aller. » Alors on partait.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ur bannac'h all ha ur bannac'h all ha ur bannac'h all, met ur bannac'h all pa vezer partiet evel se koura, fidedoulle avat, ha e vez graet... 'h eve hep gouzout dezhañ.

Bañh all a bañh all a bañh all, mè bannah all pé vèr partiet vesé koura, fidedoullé hat, a vé gwèt... évé èp koût téañ.

Un verre et un verre et un verre, mais un autre verre quand on est parti comme ça... Il buvait sans s'en rendre compte.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

e vezont ur pennad brav hep dozviñ

[vɛŋ ˌpɛnə’brɑw hep ’tɛwi]

elles sont un long moment sans pondre

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


• Kuit

Islavarennoù anv-verb :

Eñ a deu dre aze kuit da welet ar jandarmed.
Ha evel-se ec'h aemp eno d'hom merenn bemdez, kuit dimp da vont d'ar gêr da debriñ merenn.
E vije troc’het an delioù [...] kuit dezhe da vezañ re hir.
Prennet e oa an nor kuit din mont kuit.

eñ a deu dre aze kuit da welet ar jañdarmed sur a-walc'h

[hẽ: da dɛr ’ɑhe kwit tə ’wɛ:lə ʒɑ̃’dɑrmət zyr’wah]

il passe par là pour ne pas voir les gendarmes certainement

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Ha evel-se ec'h aemp eno d'hom merenn quoi, bemdez, kuit dimp da vont d'ar gêr da debriñ merenn, na da vont da...

[a vəse hɛm 'eno dõm 'mɛʁn kwa bãwde – kɥit 'tim də 'võn tə 'ge̞ːʁ də 'diːbi 'me̞ʁn na də 'võn tə]

Et ainsi nous allions y manger notre repas de midi, tous les jours, pour ne pas avoir à rentrer manger à la maison, ni...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

E vije troc'het an delioù un tamm bihan quoi ma kerez, abalamour... kuit dezhe da vezañ re hir.

Vijé trohe 'n dèio tamm bïen quoi ma kées, bañw... kuit tè de véañ ré hir.

On coupait un peu les feuilles, si tu veux, pour qu'elles ne soient pas trop longues.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

prennet e oa an nor kuit din mont kuit

['prɛnə wa no:r kwit tĩ mɔ̃n kwit]

la porte était fermée à clé pour ne pas que je m'en aille

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all


• Na

Na pa :

Na vezez ket jenet na pa vije chomet hennezh aze gantañ.
Ha na pa 'mijemp [soñjet] ne vijemp ket aet da welet.

oh na vez ket jenet na pa vije chomet hennezh aze gantañ

[vɛs kə ’ʒe:nəd na pe viʒe ’ʃɔmə hẽ:z ’ɑhe gɑ̃ntɑ̃]

oh ne sois pas gêné quand bien même il serait resté là avec lui

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Met nim 'mamp ket soñjet dutout ebet, ha na pa 'mijemp ne vijemp ket aet da welet quoi, peotramant 'mijemp tremenet ivez kar...

[mɛ 'nim mãm kə 'ʒõːʒət du'tudbet – a na pe 'miʒɛm 'viʒe̞m kə 'ɛt tə 'we̞ːlət kwa – p'tãmãn 'miʒɛm tʁe'meːnəd iə ka]

Mais nous n'avions pas pensé du tout, et quand bien même nous l'aurions fait, nous ne serions pas allé voir, sinon nous y serions passées aussi car...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

Nag :

Nag e vije da marc'had Gwengamp e vije ec'h ae an nen war velo.
Nag ’mije bet c’hoant da vont.

Ha evel-se ec'h ae an nen war velo. Nag e vije da marc'had Gwengamp e vije ec'h ae an nen war velo ivez.

[a vəse he̞ 'ne̞n waʁ 'velo – nag viʒe də 'maʁhad 'gwe̞ɲõm viʒe he̞ 'ne̞n waʁ 'velo iə]

Et ainsi on allait en vélo. Quand bien même c'était pour aller au marché de Guingamp, on allait en vélo.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Me n'aen ket bep Sadorn. Nann, ne 'mije ket bet droed da vont ivez, nag 'mije bet c'hoant da vont, met ne 'mije ket c'hoant da vont kement se.

Mé n'èn ke bop saan. Nann, mijé ke bé droèt te von ie, nag e mijé bé hoan de von, mè mijé ke hoan de von kémé sé.

Moi je n'y allais pas tous les samedis [au fest-noz]. Non, je n'aurais pas eu le droit d'y aller non plus, quand bien même j'en aurais eu envie, mais je n'en avais pas envie tant que ça.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Na posubl :

Da ma daou vreur ne blegin ket, na posubl ec’h arrufe teir voestad arc’hant din aze.
Na posubl e veze yen an amzer, ne veze ket serr an nor.
An had, na posubl e vezont glas, a diwan bepred.

met bremañ da ma daou vreur ne blegin ket, na posubl ec'h arrufe teir voestad arc'hant din aze, sell, e lârfen dezhe...

[mɛ 'bœmɑ̃ də mə dɔw vɾœ:r 'ble:giŋ kət na 'posy hɑjfe tɛ:r 'westəd 'ɑrhɑ̃n dĩ 'ɑhe sɛl 'lɑrfɛn dɛ:]

mais maintenant je ne cèderai pas devant mes deux frères, quand bien même je recevrais trois boîtes d'argent là, regarde, je leur dirais...

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

na posubl e veze yen an amzer, ne veze ket serr an nor

[na poʃyb viʒe ji:n 'nɑ̃mzər viʒe kə zɛr no:r]

quand bien même le temps était froid, la porte n'était pas fermée

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ya, an delioù ha tout, se a vrein met an had, na posubl e vezont glas, a diwan bepred

[ja: ən 'dɛjo a tut ze vrɛɲ mɛ nɑ:t na poʃyb vɛɲ glɑ:s ə 'diwɑ̃n 'bopət]

oui, les feuilles et tout pourrissent, mais la semence, quand bien même elle est verte, elle germe toujours

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Gwelet skwerioù all


• Nemet

Goude nemet (ha) n'emañ ket ar verb displeget diouzhtu goude ar stagell.

Nemet ha :

Nemet ha c’hoant e vije d’ober krampouezh sukret, neuze e vije lakaet sukr.
Nemet ha mank a rafe unan tu bennaket.
Nemet ha franchamant soufrafe re [...], a-wezhioù marteze e vez kontant da bartiañ...

Ah, holen ya. Ah ya, holen ya. Nemet ha c'hoant e vije d'ober krampouezh sukret, neuze e vije laket sukr. Sukr poultr.

A, holen ya. A ya, holen ya. Mét a hoan vijé d’or krampous suket, neuhé vijé lake suk. Suk poult.

Ah, du sel oui. Sauf si on voulait faire des crêpes sucrées, alors on mettait du sucre. Du sucre en poudre.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Person Trezelan normalamant a-wechoù n'ae ket e lec'h all da lavaret quoi. 'Met ha mank a rafe unan tu bennaket, neuze, 'h ae a-wechoù met heu... Normalamant, an hini a oa 'ba ar barrouz a oa sañset [?] 'ba ar barrouz quoi. Ya.

['pɛʁsõn tʁe'zelãn nɔʁma'laːmãn 'we̞:jo ne kə 'lɛχ al də 'laːt kwa] [mɛt a 'mãk ə 'ʁafe 'yn ty be̞'nakət 'nœhe 'he 'we̞:jo me̞dø] [nɔʁma'laːmãn 'niː wa bah 'baːʁus wa 'sãsət ? bah 'baːʁus kwa ja]

Le curé de Trézélan normalement n'allait pas ailleurs dire [la messe]. À moins qu'il manquait quelqu'un quelque part, alors il y allait parfois, mais heu... Normalement, celui qui était dans la commune était censé [?] dans la commune. Oui.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

'Met ha franchamant soufrafe re pe un dra bennaket, a-wechoù marteze e vez kontant da bartiañ met a-hend-all...

[mɛt a fʁã'ʃamãn zu'fʁafe 'ʁeː pe n'dʁa be'nakə 'we̞ːʒo ma'tee ve 'kõntãn də baʁ'tiãn me̞ hɛn'dal]

À moins qu'on ne souffre franchement trop, parfois on est peut-être content de partir [mourir], mais sinon...

Plac'h, 1940, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

Nemet e-unan (raloc'h ?) :

Ne deuin ket, nemet bezañ e vijes er gêr.
Dont a refomp nemet ober a raje glav.

'deuin ket 'met bezañ e vijes er gêr, 'met bezañ e vijes

[dĩŋ kəd mɛd 'be:ɑ̃ viʃɛs 'ge̞:r - mɛd 'be:ɑ̃ viʃɛz 'ɑ:he̞]

je ne viendrai pas, sauf si tu es à la maison, sauf si tu es là

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)


• Paneve

Paneve ’ma bet permision ’pije kavet paotr ebet.
Paneve ’na bet ur permision...

paneve 'ma bet permision 'pije kavet paotr ebet

[pe'ɛr ma bet permi'siɔ̃n piʒe kɑ:t pɔd bet]

si je n'avais pas eu de permission, vous n'auriez pas trouvé aucun homme

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

paneve 'na bet ur permision...

[pe'vɛr na bet permi'siɔ̃n]

s'il n'avait pas eu de permission...

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

9. Islavarennoù pouezañ

(Circonstancielles d'insistance)

Ar stagell ken a vez implijet evit sevel islavarennoù pouezañ, evit treiñ ar galleg très, vraiment très, beaucoup, tant que tant...

Goude un anv-gwan er bennalavarenn :

Gwenn eo ken ec'h eo.
Jentil e oa ken e oa.

gwenn eo ken ec'h eo

[gwɛn ɛ ken hɛ]

il est très blanc [à droite politiquement]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

jentil e oa ken e oa

[ʃɛntil wa ken ə wa]

il était particulièrement gentil

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)


Doublet e vez ar stagell ken alies :

Ha fur ha jentil ken ken e oa.
Me zo añmerdet ken ken ec’h on.
Trempet e oamp ken ken e oamp.

Honnezh a oa Ribell, un tamm kazeg vihan evel ur gazeg ofisiel [?] aze un tamm bihan. Honnezh a oa koant ha brav, honnezh a oa brav [?] spontus. Ha fur ha jentil ken ken e oa.

['hõ wa ʁi'bɛl – tãm 'kaːzəg 'viən vɛl 'gaːzəg o'fisje̞ 'ahe tãm'biən– 'hõ wa 'kwãːn a 'bʁaw – 'hõ wa bʁaw (?) 'spõntys – a 'vyːʁ a 'jɛntil 'kenken wa]

Elle c'était Ribell, une petite jument un peu comme une jument officiel [?]. Elle était belle et jolie, elle était très jolie. Et vraiment très sage et gentille.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Me zo añmerdet ken ken ec'h on.

Je suis vraiment très emmerdée.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ni 'meump bet dour paotr kaezh, daonet e vo ma ene, trempet e oamp ken ken e oamp

[nim mœm be du:r pot’kɛ:z ’dɑ̃wnəd vo ma’ɲe ’trempəd wɑ̃m ken ken wɑ̃m]

nous avions eu de l'eau mon gars, damné soit mon âme, nous étions archi-trempés

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


A-wechoù c'hoazh e vez adkemeret an anv-gwan en islavarenn :

Ha honnezh a oa jentil ken e oa jentil.

Eben a oa un tamm kazeg vihan, poupig aze un tamm bihan, ha honnezh a oa jentil ken e oa jentil, peogwir...

[i'beːn wa tãm 'kaːzək 'viən – 'pupiɟ 'ahe tãm'biən – a 'hõ wa 'jɛntil ken wa 'jɛntil pə'gyː]

L'autre était une petite jument, toute mignonne, et elle était vraiment très gentille, parce que...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)


Goude ur verb :

O c’harmat ken ken e oa.
Peogwir ’meus poan em droad ken ken ’mez.

Met o tifronkal evel e vez lâret, o c'harmat ken ken e oa.

[mɛ ti’fʁõŋkəl wɛl ve ’laːt – ’gaʁmət ken ken wa]

Mais il sanglotait, comme on dit, il pleurait tant que tant.

Plac'h, 1940, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

n'on ket kat d'ober ivez kalz peogwir 'meus poan em droad ken ken 'mez

[nɔ̃ kɑd do:r ije kɑls py'gy:r məs pwɑ̃:n mə dwɑt ken ken me]

je ne peux pas faire beaucoup non plus aussi puisque j'ai très mal au pied

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


An dro-lavar gant ar verb findaoniñ, evit treiñ ar galleg à fond, à toute vitesse... :

Babadoum ha boum a raent ken e findaone.
Ur moto ’nevo ken a findaon.
Oc’h ober footing ken a findaon.

babadoum ha boum a raent ken e findaone

[baba’dum a bum rɛɲ ken ə vin’dɑ̃wnɛ]

ils faisaient boum boum boum tellement que ça bardait [musique à fond]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ur moto 'nevo ken a findaon

[mo’to nevo ken ə ’vindɑ̃wn]

il aura une moto qui foncera

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

a-benn ma savan da seizh eur neuze e vo reoù oc'h ober footing ken a findaon

[bɛn mɑ ’zɑ:vɑ̃ də ’zɛjzər ? ho:r futiŋg ken ə ’vindɑ̃wn]

pour quand je me lève à sept heures alors il y en aura en train de faire du footing à fond les manettes

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

10. Skwerioù ouzhpenn


Islavarennoù amzer


A-benn [↑]

Met a-benn e oa arru an trakteur, a-benn neuze ne vije ket graet kement se patatez ha traoù evel se.

Mè bènn oa ai 'n trakteur, bènn neué vijé ke gwèt kémé sé patates a trèw vesé.

Mais quand le tracteur était arrivé, à cette époque on ne faisait plus trop de patates et de choses comme ça.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ha hennezh ne sava ket abred hañ, hennezh a vez eizh eur a-benn e vez o tremen.

A heñ sava ked abréd añ, heñ vé èiz eur bènn vé trémen.

Et lui il ne se lève pas tôt, il est huit heures quand il passe.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

a-benn 'h aer da di tante Germaine memestra e oarer un tamm bihan galleg

[bɛn hɛ:r də di tɑ̃nt ʒɛr’mɛn mos’tra ’wɑ:rɛr tɑ̃m ’bijən ’gɑlək]

pour aller chez tante Germaine quand même on sait un peu le français

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)


Bep [↑]

bep ma dostaont da krec'h, moarvat e vo muioc'h a dud aze

[bɔp tə dɔs'tɑ:ɛɲ də kwex ma'hɑd vo 'my:ɔh dyd 'ɑ:he]

à mesure qu'ils approchent du sommet, certainement qu'il y aura plus de gens là

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ha bep ma veze ezhomm e tarc'hen nav pe dek boutell pe ouzhpenn

[a 'boptə viʒe e:m 'dɑrhɛn nɑw pe deg 'butəl pe spɛn]

et au fur et à mesure qu'il y avait besoin je jetais neuf ou dix bottes ou davantage

Ivona Moulleg, ?, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

bep ma 'h arrue an traoù, me a wele penaos ober

[bop tə 'hɑjɛ ntrɛw me 'wɛ:le pə'no:z viʒe do:r]

à mesure que les choses (nouvelles) arrivaient, je voyais comment faire

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

bep ma 'h ay

[bop ma haj]

à mesure qu'il arrive

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Betek [↑]

betek e oa... betek e oa akouchet deus eu... betek e oa akouchet xxx ( ?), tr... tremen... tremen daou viz e oan bet, tri miz ivez ! Noël a oa tremenet ha 'ma... (T. : e vamm 'deue ket bemdez) bemdez bemdez bemdez ! ordin ordin ordin ! oh oui ! ha deus an noz e c'houlle xxx ( ?) din, eu... eu... eu... « vous ne pouvez pas rester dormir ? vous ne pouvez pas rester ce soir, je suis invitée », ha me 'chomin ket da gousket hañ !

[ˈbekəd wa - ˈbekəd wa aˈkuʃət dəz ə - ˈbekə wa aˈkuʃət ? - ˈst ˈstʁemen - ˈstʁemen ˈdo̞w viz wɑ̃n bet - ˈtʁi miz ˈie - noˈɛl wa tʁeˈmeːnəd a ma - ˈbo̞mde ˈbo̞mde ˈbo̞mde - ɔʁˈdin ɔʁˈdin ɔʁˈdin - o wi - a dəz ˈnɔ̃ːz ˈhule̞ ˈkʁeʃən dĩ - ə ə ə - ... - a me ʃo̞ˈmĩŋ kə də ˈguskəd ɑ̃]

jusqu'à ce que... jusqu'à ce qu'elle ait accouché de euh... jusqu'à ce qu'elle ait accouchée xxx ( ?), pl... plus de... j'y ai été plus de deux mois, trois mois aussi ! Noël était passé et j'avais... (T. : sa mère ne venait pas tous les jours) tous les jours, tous les jours, tous les jours ! tout le temps, tout le temps, tout le temps ! oh oui ! et le soir elle me demandait xxx ( ?), euh... euh... euh... « vous ne pouvez pas rester dormir ? vous ne pouvez pas rester ce soir, je suis invitée », et moi je ne resterai pas dormir hein !

???

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek e veze fin tout an tourne kwa

['bekə viʒe fin tun 'turne kwa]

jusqu'à ce que la tournée soit terminée quoi

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ar gazeg a laboure betek 'dije bet un ebeul bihan kwa, neuze e veze aretet e-pad eizhtez ha goude war-raok adarre !

[ə ’gɑ:zəg la’bu:rɛ ’betɛg diʒe bed ’nœ:bəl ’biən kwɑ ’nœhe viʒe a’retət pɑd ɛj’ste a ’gu:de wa’ro:g ɑj]

la jument travaillait jusqu'à ce qu'elle avait eu un petit poulain, alors on l'arrêtait pendant huit jours, et en avant de nouveau !

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

betek 'h eont d'ar skol goude kar neuze e cheñchont adarre koura

[’bekə heɔ̃n də sko:l ’gu:de kar ’nœhe ’ʃɛ̃ʃɔ̃ɲ ’ɑre kəɾɑ]

jusqu'à ce qu'ils aillent à l'école après, car alors ils changent de nouveau quoi

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

... e veze renket sentiñ deus o zud betek e vezent arru bloaz warn-ugent kwa

[viʒe 'rɛŋkə 'zɛnti døz o zyt betɛg viʒɛɲ ɑj blɑ: war'ny:gən kwɑ]

... il leur fallait obéir à leurs parents jusqu'à ce qu'ils aient vingt et un ans

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


Pa [↑]

pa oa ganet

[pə wa 'gɑ̃:nət]

quand il était né

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oamp bet ni

[pwɑ̃m be nim]

quand nous avions été

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oa yaouank

[pə wa 'jowɑ̃ŋk]

quand il était jeune

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oa arru

[pe wa aj]

quand il était arrivé

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oa bet ar medesin o welet anezhañ

[pwa bet mə'dœsin wɛld 'neã]

quand le médecin avait été le voir

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oa deut da gerc'hat

[pwa døt tə 'gɛrhət]

quand il était venu chercher

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

desket e oa ar brezhoneg din pa oan bihan

['diskə wa bre'zɔ̃:nək tĩ pwɑ̃n 'biən]

on m'avait appris le breton quand j'étais petite

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)


Islavarennoù lec'hiañ


Islavarennoù abegiñ


Abalamour [↑]

abalamour oa bet un afer beleg

[blãm wa bed ə 'nɑfər 'bɛlək]

parce qu'il y avait eu une affaire de curé

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

abalamour ne oa ket medesin

[blɑ̃m wa kə mə'dœsin]

parce qu'il n'y avait pas de médecin

Michel Bihan, ?, Plouilio (dastumet gant Tangi)

n'eo ket abalamour 'h on bihan

[nɛ kə blɑ̃m hɔ̃ 'bijən]

ce n'est pas parce que je suis petit

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

abalamour int geriennoù ha 'meump ket bet klevet...

[blɑ̃m iɲ gi'rjeno a mœm kə be 'klɛwət]

puisque ce sont des mots que nous n'avons pas entendu...

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

... bezañ zo des mots ha ne gava ket an nen anezhe abalamour 'mamp ket bet al lañs da gaozeal diou... da gomz

[’be:ɑ̃ zo dɛ mo a ga'vɑkə nen nɛ: bɑ̃m mɑ̃m kə be lɑ̃:s tə go̞’ze:əl dɔ̃n də gɔ̃ms]

il y a des mots qu'on ne trouve pas puisque nous n'avons pas eu l'habitude de parler de... de parler

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Betek-gouzout [↑]

betegoût ec'h arrufe se ganin

[ˌbetə'gu:t 'hɑjfe ze gɑ̃nĩ]

de crainte que cela m'arrive

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betegoût ne vije ket ken

[bete'gu:d 'viʒe kə ken]

de crainte qu'il n'en reste plus

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betegoût faotjes

[bete'gu:d 'fotʃɛs]

de peur que tu renverses

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betegoût e vije faotet kafe

[bete'gu:d viʒe 'fotət 'kɑ:fe]

de peur que du café soit renversé

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betegoût e raje glav

[bete'gu:d rɑʃe glɑw]

au cas où [de peur qu'] il pleuve

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betegoût, a ya, betegoût, betegoût e vijemp aretet

[pete'gud a ja - pete'gud - pete'gud viʃɛm a're̞tət]

de peur de, ah oui, de peur de, de peur d'être arrêtés

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

n'an ket kuit betegoût 'h arrufe tud

[nɑ̃ kə kwit bete'gut 'hɑjfe tyt]

je ne vais pas au cas où des gens n'arrivent

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

'h an da gerc'hat euh... les chocolats bepred betegoût ec'h ankouajen goude

[hɑ̃ də ’gɛrhəd ə lɛ ʃokola ’bopəd bete’gu:d hɑ̃’kwɛʃɛn ’gu:de]

je vais chercher euh... les chocolats toujours de peur que je n'oublie après

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

met pas pa 'mez d'ober konduiñ, betegoût e gouezhje paotred Mari-Robin warnon kwa hein

[mɛ pɑs pe me do̞:ʁ kɔ̃’dy:ĩ ˌbite’gu:d gweʃe ’potəd maj’ʁo̞:bin waʁnɔ̃ kwa ɛ̃]

mais pas quand je dois conduire, de peur que les gendarmes ne me tombent dessus quoi hein

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

betegoût...

[bete'gu:t]

de peur que...

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

e oan oblijet da respont betegoût...

[wɑ̃n o'bli:ʒət tə 'ʁespɔ̃n ˌbete'gu:t]

j'étais obligée de répondre [au téléphone] au cas où...

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Betek ha [↑]

betek hag ober

['betɛg ag o:r]

tant qu'à faire

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)


Betek [↑]

betek ober

[ˌbekə'do:r]

tant qu'à faire

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ober 'meus graet tout

['bekəd o:r møz gwɛt tut]

tant qu'à faire j'ai tout fait

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Dre [↑]

'na ket gred d'ober e-unan kwa, n'eo ket dre ma ne oa ket kap d'ober met...

[na kə gɾe:d 'do̞:bəʁ i'hy:n kwa nɛ kə dɾe wa kə kɑp 'do̞:bəɹ mɛt]

il n'osait pas faire tout seul quoi, ce n'est pas parce qu'il ne pouvait pas faire mais...

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket dre labouran start

[nɛ kə dre la’bu:rɑ̃ stɑrt]

ce n'est pas parce que je travaille dur

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

liv 'meump ket gounezet dre 'meump graet mann ebet

[liw mœm kə gõ'neɛt dre mœm gwɛ mãn bet]

nous n'avons pas gagné [mérité] de couleur [pour le vin rouge ?] puisque nous n'avons rien fait

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket dre 'mez c'hoant da welet an tele

[nɛ kə dre me hwɑ̃n tə wɛld ən 'tele]

ce n'est pas parce que j'ai envie de voir la télé

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

a-benn e vezez deus taol eo dre 'tez naon

[bɛn vɛs tøs to:l ɛ dre te 'nɑwɔ̃n]

quand tu es à table c'est parce que tu as faim

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

dre 'mamp... e oa chomet a c'hiz kozh, tout an traoù a veze graet gant ar c'hezeg

[dre mɑ̃m wa 'ʃɔmə his’ko:s tun tɾɛw viʒe gwɛd gɑ̃n 'ke:zɛk]

puisque nous avions... c'était resté archaïque, on faisait tout avec les chevaux

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


Dre ma [↑]

n'eo ket dre ma ...

[nɛ kə dre ma]

ce n'est pas parce que...

???

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Dre an avani [↑]

bet 'meus gwelet anezhañ dre an avani 'ma breudeur, ma c'hoarezed koshañ 'nea desket katekiz brezhoneg

[bed mœz 'gwɛ:lə neɑ̃ dʁe na'vɑ̃j ma 'bʁœ:dəʁ mə hwɑ'ʁe:zət 'kos:ɑ̃ nea 'diskət ka'tekis bʁɛ'zɔ̃:nək]

je l'ai vu parce que j'avais des frères, mes sœurs les plus âgées avaient appris le catéchisme en breton

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

« camp de la mort » a veze graet dioutañ dre an avani a-hervez, e-pad ar brezel justamant, e oa camp de concentration

[kɑ̃ dla mɔʁ viʒe gwɛ dɔ̃ntɑ̃ dʁe ’nɑvɑ̃j ’hɛʁwe pad ə ’bʁe:zɛl ʒys’tɑ̃mɑ̃n wa ɛ̃ kɑ̃ də kɔ̃sɑ̃tʁasjɔ̃]

on l'appelait « le camp de la mort » parce que, à ce qu'il paraît, c'était un camp de concentration justement pendant la guerre

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

ne oa ket nemet un dremenadenn, an egzamiñchoù a oa 'ba Dijon dre an avani du-hont e oant... e oant ekipet evit se

[wa kə mɛ ,ndreme’nɑ:dən ˌnegza’mĩʃo wa ba diʒɔ̃ dʁe nɑvɑ̃j ’dyən wɑ̃ɲ wɑ̃ɲ e’kipət wit se]

ce n'était qu'un passage [court séjour dans la ville d'Aix], les examens étaient à Dijon parce que là-bas ils étaient... étaient équipés pour ça

Vallée 2014 p. 543 « tremenaden : ’vid eun dremenaden = (nous ne sommes qu’ici) qu’en passant »

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

dre an avani ne oaren ket

[da vɛɲ 'warɛn kət]

puisque je ne savais pas

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

dre an avani e kren

[da vɛɲ e gre:n]

puisque qu'elle tremble

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

dre an avani on re skuizh

[da vɛɲ ɔ̃ re skwi:s]

parce que je suis trop fatiguée

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

dre an avani eo kamm ha pilet 'vez

[da vɛɲ e̞ kɑ̃m a ’pi:lə ve]

parce qu'elle est boiteuse et battue [par les autres poules]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

partiet da vên eu... e derc'hez da reproch dezhi... tout an traoù ordin

[paʁ'ti:ət da vɛɲ ə - 'dɛ:he̞z də 'røpʁoʃ dɛj - tun'tʁɛw ɔʁ'di:n]

[elle est] partie parce que tu continues de tout lui reprocher tout le temps

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

dre an avani zo memes liv gant ar machin aze

[da vɛɲ zo 'moməz liw gɑ̃n 'mɑʃin 'ɑhe]

puisqu'il y a la même couleur que le machin là [oiseau]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket dre an avani e tebran

[nɛ kə da vɛɲ 'dɛ:bɑ̃]

ce n'est pas parce que je mange

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket dre an avani e labouran start

[nɛ kə da vɛɲ la'bu:rɑ̃ stɑrt]

ce n'est pas parce que je travaille dur

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket dre an avani 'h on bihan

[nɛ kə da vɛɲ hɔ̃ 'bijən]

ce n'est pas parce que je suis petit

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ne oas ket deut dre an avani e rae glav

[wɑs kə døt da vɛɲ rɛ glɑw]

tu n'étais pas venu puisqu'il pleuvait

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


E-skeud [↑]

!!!

(dastumet gant Tangi)

...e-skeud 'meus lâret traoù all

[skœd møz 'lɑ:rət trɛw ɑl]

[j'ai retrouvé le mot] tout en disant d'autres choses [grâce au fait de dire autre chose]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

e-skeud ne oa ket solut, eñ 'na bet graet euh... congestion pulmonaire, pleurésie ha tout se pa oa yaouank, hag e oa 'ba service auxilliaire

[skœd wa kə ’so̞:lyt ẽ̞: na be gwɛd ə kɔ̃ʒɛsjɔ̃ pylmonɛʁ plʁœʁezi a tut se pe wa ’jo̞wɑ̃ŋk a wa bah sɛʁvis oksiljɛʁ]

étant donné qu'il n'était pas costaud, il avait fait euh... congestion pulmonaire, pleurésie et tout ça quand il était jeune, et il était au service auxiliaire

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

e-skeud ne vez ket komzet toutafet memes brezhoneg amañ ha 'ba 'h Morbihan ha kostez Kernev zo geriennoù a zo bet diferent kompletamant kwa hein

[skœd ve kət 'kõmzət tuta'fɛt mɔ̃məz bʁɛ'zɔ̃:nək 'ɑ̃mɑ̃ a bah mɔr'biən a 'kɔste 'kɛʁnɛw zo gi'ʁjeno a zo bed di'fe:ʁən kɔ̃ple'tɑ̃mɑ̃n kwa ɛ̃]

étant donné qu'on ne parle pas tout-à-fait le même breton ici et dans le Morbihan et du côté de la Cornouaille, il y a des mots qui sont différents complètement quoi hein

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

e-skeud ne veze ket skrivet kwa... kalz d'ar c'houlz-se, fin, bepred, muioc'h e vez graet, peogwir ar re yaouank a gomz brezhoneg bremañ 'neuint desket anezhañ 'ba 'h skol

[skœd viʒe kə 'skrĩ:vəd kwa kalz də 'hulse fin 'bo̞pəd gɛ 'myɔh ve gwɛt py'gy:r rew 'jowɑ̃ŋg gɔ̃mz bre'zɔ̃:nəg 'bremɑ̃ nœɲ 'diskə neɑ̃ bah sko:l]

étant donné qu'on n'écrivait pas quoi... beaucoup à cette époque-là, enfin si, toujours, on le fait plus, puisque les jeunes qui parlent le breton maintenant ils l'ont appris à l'école

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

me, e-skeud a gomze brezhoneg e Mael-Karaez, Kallag, Lannveur, hag a-benn ar fin 'ma graet ma choaz

[me skœd ə 'gɔ̃mzɛ brɛ'zɔ̃:nɛg mɛ:l 'kɑrhɛ 'kɑləg 'lɑ̃nvœr a bɛn'fin ma gwɛd mə ʃwɑ:s]

moi, étant donné que je parlais breton à Mael Karaez, à Kallag, à Lannveur, j'avais finalement fait mon choix

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

peogwir e oan bet ambochet e-skeud e oa bet euh... inauguration an div salles de traite kentañ

[py’gy:ʁ wɑ̃n bed ’ɑ̃’bo̞ʃət skœd wa bed ə ˌninogyʁa’sjɔ̃n diw sal də tʁɛt ’kentɑ̃]

puisque j'avais été embauché étant donné qu'il y avait eu l'inauguration des deux premières salles de traite

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

daou a dud a derc'h ur menaj lec'h e oa pevar pemp menaj a-raok hag euh... e-skeud e oa labour manuel kwa e veze ezhomm muioc'h a dud evit sikour kwa hein

[do̞w dyd dɛʁh ə ’me:nəʒ le̞h wa ’pɛwaʁ bɛm ’me:nəʒ ʁo̞:g ag ə skœd wa ’lɑ:buʁ many’ɛl kwa ɛ̃ viʒe e:m ’myɔh dyd wid ’ʒikuʁ kwa ɛ̃]

deux personnes exploitent une ferme au lieu de quatre ou cinq avant et euh... étant donné que c'était du travail manuel quoi il y avait besoin de plus de gens pour aider quoi hein

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

pa arri klianted kozh da... d'evañ ur chopinad aze e-skeud e vez fête amañ pe un interamant bennak euh...

[pe hɑj kli’jɑ̃tə’ko:s tə ’de:vɑ̃ ʃo̞’pi:nəd ’ɑe skœd ə ve fɛt ’ɑ̃mɑ̃ pe ˌnintɛ'ʁɑ̃mɑ̃n bə’nɑ:g ə]

quand des anciens clients viennent... boire un verre là sous le prétexte qu'il y a une fête ici ou un enterrement quelconque euh...

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant [↑]

gant ar start e oa

[gɑ̃n ə stɑrd wɑ]

tellement c'était serré

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

gant klañv on bet

[gɑ̃n klɑ̃: ɔ̃ bet]

tant j'ai été malade

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

gant ar gros e oa

[gɑ̃n groz wa]

tellement il était gros

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

gant ar start eo

[gɑ̃n ə stɑrd ɛ]

tellement il est dur [à ouvrir]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

...gant ar bihan oa

[gɑ̃n ə 'bijən wa]

...[on ne le voyait pas] tellement il était petit

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

gant ar vif int

[gɑ̃n ə vif iɲ]

tellement ils sont vifs

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

gant ar skuizh e oan

[gɑ̃n skwiz wɑ̃n]

tellement j'étais fatiguée

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Pa [↑]

!!!

(dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

ne vo ket daou pa n'eus ket nemet ur yar

[vo kə dow pe nøs kə mɛ jɑ:r]

il n'y en aura pas deux [des œufs] puisqu'il n'y a qu'une poule

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

pa ne oaran ket me

[pə 'wɑ:rɑ̃ kə me]

puisque je ne sais pas

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

pa emañ hec'h-unan ivez, se a ra bern

[pe mã i'hyn je ze ra bɛrn]

puisqu'elle est toute seule aussi, ça fait, ça joue beaucoup

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

dam nann 'vat pa 'meus ket gouvezet

[dɑ̃m nɑ̃n hɑ pe møs kə gu'veɛt]

et bien non puisque je n'ai pas su

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

pa eo brav an amzer 'h eomp da vale

[pe ɛ brɑw 'nɑ̃mzər hɑ̃m tə 'vɑ:le]

puisque le temps est beau nous allons nous promener

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

nann, pa 'h int bet diskaret te

[nɑ̃n pe hiɲ bed di’skɑ:rɛt te]

non, puisqu'ils ont été abattus

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ya pa 'na ket alc'hwez ebet

[jɑ pe na kə 'nɑlhwe bet]

oui puisqu'ils n'avaient pas de clé

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

pa 'da ket alc'hwezioù

[pe da kəd al'hwejo]

puisqu'ils n'avaient pas de clé

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

hag e veze renket ober tan gant koad pa ne oa ket traoù all

[a viʒe 'rɛŋkə do:r tɑ̃:n gɑ̃n kwɑt pə wa kə trɛw ɑl]

et on devait faire du feu avec le bois puisqu'il n'y avait pas autre chose

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

graet e vo ganti kwa pa n'omp ket kat da lâret ouzhpenn

[gwɛd vo 'gɑ̃nti kwa py nɔ̃m kɑt lɑ:rə spɛn]

on fera avec quoi puisque nous ne pouvons dire davantage

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

geo, fin, c'hoazh bremañ ma kerez pa omp daou euh... pa zo... me a c'horo bep pemzekteiz

[gɛw fi:n hwɑz 'bʁœmɑ̃ me 'ke:ʁɛs pe hɔ̃m do̞w ə pe zo me 'ho̞:ʁo̞ bo̞p pɛm'zɛkte]

si, enfin, encore maintenant si tu veux, puisque nous sommes deux euh... puisqu'il y a... je trais tous les quinze jours

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)


Peogwir [↑]

peogwir 'h eo e Kerdaniou a dremene se

[py’gyr hɛ ˌke̞rda’nio dre’me:nɛ ze]

puisque c'était à Kerdaniou que ça se passait

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

prenañ a ri peogwir 'meus ket ken sell ! eñ a oa egile, eñ 'meus implijet tout !

['pʁe:nə ʁi pə'gu:ʁ møs kə ken sɛl - hẽ wa 'e:gile hẽ møz im'pli:ət tut]

tu achèteras puisque je n'en ai plus regarde ! lui c'est l'autre, lui je les complètement utilisé !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

chomet eo da vevañ dre amañ peogwir n'houle ket koll e wreg

['ʃoməd e də 'vewɑ̃ dɛr 'ɑ̃mɑ̃ pə'gu:r 'nu:lɛ kə kɔl i wrek]

il est resté vivre ici parce qu'il ne voulait pas perdre son épouse

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ne vez ket ret ober peogwir 'h a e-unan

[ve kə rɛd o:r py ha i'hyn]

ce n'est pas nécessaire puisqu'elle va toute seule [l'eau]

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ya peogwir 'h ev gwin

[ja py he:v gwi:n]

oui puisqu'il boit du vin

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

peogwir zo degaset dit

[py zo 'djɛsə tit]

puisqu'on t'en a apporté

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

labour 'do peogwir e klask

['lɑ:bur do py: glask]

elle aura du travail puisqu'elle cherche

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

geo peogwir 'h event

[gɛw py 'he:vɛɲ]

si puisqu'ils buvaient

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

peogwir 'ma gwelet ober anezhe

[py ma gwɛld o:r nɛ:]

puisque j'avais vu les faire [mise en place du gaz et de l'eau]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


Peogwir (un dra all estroc'h evit ar verb goude ar stagell) [↑]

peogwir ar rochedoù a veze graet gant lien ivez

[py'gy:r ə ro'ʃe:do viʒe gɛd gɑ̃n 'liɛn 'ije]

puisque les chemises étaient faites en toile aussi

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

peogwir Lucienne oa bet dek vloaz ti he c'hoar

[py’gy:r 'lysjɛn wa be dek lɑ: ti i hwɑ:r]

puisque Lucienne avait été dix ans chez sa sœur

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

goulenn gant Soaig 'ta ur wezh bennaket, peogwir eñ 'neus bet graet

[gu:l gɑ̃n swɑjk ta ə we:ʒ bə'nɑ:kət py'gy:r ẽ: nøz be gwɛt]

demande à François donc une fois, puisqu'il avait eu fait

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

peogwir an dour, an dour a deue deus ti Daniel

[py:n du:r ndu:r dɛ døs ti dɑ'ɲɛl]

puisque l'eau, l'eau venait de chez Daniel

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

peogwir me oa bet o kerc'hat armioù

[py'gy:r me wa bet 'kɛrhad 'ɑrmjo]

puisque j'avais été chercher des armes

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

ha 'mamp divontet anezhe peogwir me a vez tud o c'houlenn traoù kozh evel-se ganin

[a mɑm di’vɔ̃tə nɛ: py’gy:ʁ me ve tyt hu:l tʁɛw ko:z visɛ gə’nĩ]

et nous les avions démontés puisqu'il y a des gens qui me demandent des vieilles choses comme ça

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)


Islavarennoù heuliad


Islavarennoù pal


Abalamour da [↑]

Lavar din pegoulz 'h arrui neuze, abalamour din da lavaret d'unan bennaket all dont neuze.

Lâr din pégouls hayi neuhé, blam tin de lât t'un bennaked all don neuhé.

Dis-moi quand tu viendras, pour que je dise à quelqu'un d'autre de venir.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

abalamour dezhe dont er-maez ivez kwa

[blãm dɛ: dõn me̞:z ie kwa]

parce qu'ils sortaient aussi quoi

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket abalamour da welet ur paotr war velo 'vat

[nɛ kə blɑ̃m də 'wɛ:lə pɔd war 've:lo ha]

ce n'est pas pour voir un gars à vélo [que je regarde le tour]

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ya, fasil eo 'vat, abalamour dezhe da vezañ kaer

[jɑ 'vɑsil ɛ hɑt blɑm: də ve kɛ:r]

oui, c'est obligé, pour qu'elles soient belles

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

abalamour dezhañ da vezañ arri-mat kwa

[blɑ̃m ’teɑ̃ də ’veɑ̃ ɑj mɑt kwa]

pour se faire bien voir quoi

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

abalamour dezhi da viret he c'hazeg...

[bɑ̃m tɛj də 'mi:ʁəd i 'gɑ:zək pyny'gy:ʁ]

pour qu'elle garde son cheval...

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)


Da ... da [↑]

ober re brim, labourat re brim, hastañ buan ober anezhañ, dezhañ da vezañ fin diouzhtu

['o̞:bəʁ 'ʁebʁym - la'bu:ʁəd 'ʁebʁjym - ˌhastə'by:ən 'o̞:bəʁ 'neɑ̃ 'deɑ̃ də 've:ɑ̃ fin dys'ty]

faire trop vite, travailler trop vite, se dépêcher de le faire, pour qu'il soit fini tout de suite

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

dezhañ da dont da welet

[deɑ̃ tɔ̃n tə 'wɛ:lət]

pour qu'il vienne voir

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

dezhi da vezañ miret

[dɛj də 'veɑ̃ 'mi:rət]

pour qu'elle soit gardée [sur son poste]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

...'neus prestet ur velo dezhañ, ur velo gours neuze, dezhañ da dont war an hent un tamm bihan ivez

[nøs 'pre̞stə 've:lo 'deɑ̃ 've:lo gurs 'nœhe 'deɑ̃ dɔ̃n war nɛn tɑ̃m 'bijɛn 'ijə]

... lui a prêté un vélo, un vélo de course donc, pour qu'il vienne un petit peu sur la route aussi

Daniel Bihan, 1950, Bear (dastumet gant Tangi)

div werenn pe deir, dezhe da... dezhe d'evañ ur bannac'h dour

[diw 'we:rən pe dɛ:r dɛ: də 'de:vɑ̃ bɑ̃h du:r]

deux verres ou trois, pour qu'ils boivent un coup d'eau

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)


Dam da [↑]

!!!

(dastumet gant Tangi)

dam din da skrivañ gant ma dorn all

[dɑ̃m tĩ də ’skrwĩ:vɑ̃ gɑ̃n mə dɔrn ɑl]

pour que j'écrive avec mon autre main

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

lec'h e veze boued 'ba 'r park e tigore ar gloued dezhi dam dezhi da gargañ e gov primoc'h

[le̞h 'viʒe bwet bar park 'djɔrɛ glœt tɛj də 'gargã i go:f ‘prymɔh]

là où il y avait de la nourriture dans le champ, il lui ouvrait la barrière pour qu'elle se remplisse plus vite le ventre

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

laket 'neus unan din 'ba ma dorn dam din d'ober ivez moarvat

[’lɑkɛ nøz yn dĩ bah mə dɔrn dɑ̃m dĩ do:r ’iə ma’hɑt]

il m'en a mis un dans la main pour que j'en fasse un aussi sans doute

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

dam din da glevet anezhi o lâret...

[dɑ̃m tĩ də 'glɛwə nɛj lɑ:rt]

pour que je l'entende dire [en breton]...

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

dam dezhe da bokat din

[dɑ̃m tɛ də 'bokət tĩ]

pour qu'ils m'embrassent

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

dam din...

[dɑ̃m tĩ]

pour que je...

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

... dam d'en em formiñ gouez dezhe

[dɑ̃m də nɔ̃n 'fɔrmi gwes tɛ]

... pour se former comme ils disent

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


Islavarennoù keñveriañ


Evel [↑]

Ha neuze e vije aezet manial anezhañ goude, merat anezhañ, salañ anezhañ, evel e vije ezhomm d'ober.

[nœe viʒe ’ɛːzət mã’niːəl ’neã ’gude a ’mɛːʁə ’neã a ’zaːlã ’neã a vɛl viʒe ’eːm ’dɔːʁ]

Et ensuite [le beurre] était facile à travailler, à pétrir, à saler, comme il fallait faire.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha kalz anezhe a vije... Penaos 'mije lavaret se dit ? Ampezet. Heu... evel e vije graet da... rideozioù ha traoù evel-se, ha e vijent... ne vijent ket soupl tamm ebet quoi.

[a 'kaləz 'nɛ viʒe – pə'noːz miʒe 'lɑːt se dit – ãm'peːzət – ø vɛl viʒe 'gwɛt tə ʁi'dɛwʒo a 'tʁɛw vəse – a viʒɛŋ – viʒɛŋ kə 'zup tãm'bet kwa]

Et beaucoup d'entre elles étaient... Comment dirais-je ? Amidonné. Comme on faisait aux rideaux et aux choses comme ça, et elles n'étaient pas souples du tout.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Boñ, bez' a oa pezhioù e-barzh, ma kerez, bez' a oa... heu, simantet e oa, propr e oa ma kerez, evel e vije gwezhall quoi heñ.

Boñ, bé oa péjo bars, ma kées, bé oa… eu, zimante oa, prop oa ma kées, vêl vijé gwéjall quoi eñ.

Il y avait des pièces à l'intérieur, si tu veux, elle était cimenté. Elle était propre, comme autrefois.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ah ya, geo, gwir eo, a-benn neuze e oa ur bac e-barzh... tal-kichen kraou ar saout d'ar c'houlz-se. Pa oan arru me, peogwir kraou ar saout a oa... feiz e vije graet evel e vije gwezhall ivez, quoi.

A ya, gè, gwir è, bènn neuhé oa bac bah… tal kichen krow zowt de houls-sé. Pé oan ai mé, pegur krow zowt oa… fé vijé gwèt vèl vijé gwéjall ié quoi.

Ah oui, c'est vrai, à cette époque il y avait un bac dedans... À côté de l'étable. Quand j'étais arrivée... Parce que l'étable était... On faisait comme on faisait autrefois.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Met o tifronkal evel e vez lâret, o c'harmat ken ken e oa.

[mɛ ti’fʁõŋkəl wɛl ve ’laːt – ’gaʁmət ken ken wa]

Mais il sanglotait, comme on dit, il pleurait tant que tant.

Plac'h, 1940, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Neuze e wrie, ma vije traoù da fresellat evel e vije l... evel e vez lavaret, evel al loeroùioù ma kerez na vezont ket re drailhet, e vije da fresellat ha a bep sort,

[nœhe ’ʁwije – ma viʒe ’tʁɛw də vʁe’se̞lət vɛl viʒə l – vɛl ve ’lɑːt – vɛl lwe’ʁojo ma’keəs na vɛŋ kə ʁe’dʁajət – viʒe də vʁe’se̞lət a bop’sɔʁt]

Alors elle cousait, s'il y avait des choses à repriser, comme on dit, comme les bas, si tu veux, qui ne sont pas trop abîmés et qui étaient à repriser et tout.

Favereau 2000 : FREZELIañ = gaufrer, & repriser.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Evel e vez lavaret, n'eus ket 'met traoù mat e-barzh, han-se eo oblijet da vezañ mat, met se, se, ne gerzh ket ordin bepred.

Vèl vé lât, neus ke mé trèw mat bars, ansé è oblijet te véañ mat, mèt sé, zé, gèrs ked ordin bopet.

Comme on dit, il n'y a que des bonnes choses dedans, par conséquent il est obligé d'être bon, mais ça, ça ne marche pas toujours.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Neuze e oa ezhomm kirri evel e vije lavaret neuze da... da lakat an ed quoi, peogwir an ed a vije en vrac quoi,

Neuhé oa émm kirri vèl vijé lât neuhé de... de laket ’n ét quoi, pegur ’n éd vijé en vrac quoi.

Alors il y avait besoin de charrettes, comme on disait, pour mettre le blé, parce que le blé était en vrac.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Feiz avat, e-pad ar brezel 'na goulennet gant Papa hag-eñ e oa kontant da derc'hen e douar dezhañ, labourat bepred quoi, abalamour dezhe da nompas mont en friche evel e vez lavaret, ya.

Fé hat, pad brézel na goule gan Papa ag-eñ oa kontan de dèrhen i douar déañ, labouret bopet quoi, bañw tè de nompas mon en friche vèl vé lât, ya.

Pendant la guerre, il a demandé à Papa s'il voulait bien entretenir ses terres, les travailler, pour ne pas qu'elles aillent en friche, comme on dit, oui.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Un ouvrier a vije, un devezhier evel e vije lavaret quoi, ya. Eñ ne rae ket 'met un devezh pe daou ar sizhun quoi, se a depante deus...

’N ouvrier vijé, ’n déwéjer vèl vijé lât quoi, ya. Heñ rè ke mèd eun déwes pe dow zun quoi, zé dépañté deus...

Il y avait un ouvrier, un journalier comme on disait, oui. Il ne travaillait qu'un ou deux jours par semaine, ça dépendait de...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Evel e vije lavaret, souchenniñ a vije graet, e vije laket un dra war-lerc'h un dra all...

Vèl vijé lât, chouchènniñ vijé gwèt, vijé laket eun dra war-lèrh eun dra all.

[vɛl viʒe ’lɑːt ʃu’ʃeni viʒe ’gwɛt – viʒe ’lake n’dɾaː waʁlɛʁh ndɾa ’al]

Comme on disait, on faisait la rotation des cultures, on mettait une certaine culture après une autre.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Met ma Doue, ar re-se a oa douar ha a oa arru... manet evel se, ha e vije kaset saout enne, kement ha delc'hen anezhe propr quoi, ha se a oa tout quoi. Ha evel se feiz e oant disouchennet evel e vije lavaret.

Mè ma doué, réhé oa douar a oa ai... manet vesé a vijé kaset zowt nènnè, kémènt a dèrhen nè prop quoi, a zé oa tout quoi. A vesé fé oant dichouchènnet vèl vijé lât.

[mɛd ma ’due rehe wa ’duaʁ a wa ’aj – ’mãːnə və’se a viʒe ’kasə zow ’ne̟ne̟ ke̟mɛnt a ’dɛʁhən ’ne̟ː ’prɔp kwa – a ’zeː wa ’tut kwa – a vəse fe wãɲ diʃu’ʃe̟nəd vɛl viʒe ’lɑːt]

Mais mon Dieu, ces terres-là étaient arrivées... étaient restées comme ça, et on y amenait les vaches, histoire de les maintenir propre, et c'était tout. Et ainsi, on n'y faisait plus la rotation des cultures.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)


Islavarennoù divizout


Betek [↑]

bep tro, betek ma ne gavin den ebet

[bop tro 'bekə ma 'gɑ:vĩn den'bet]

à chaque fois, pourvu que je ne trouve personne [rencontre personne]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma ne gavan den ebet

['bekə mɑ 'gɑ:vɑ̃ den bet]

pourvu que je ne trouve personne [à qui parler]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma vez brav herie

['bekə ma ve brɑw 'nɑ̃mzər]

pourvu qu'il fasse beau aujourd'hui

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma ne gemera ket kafe

[’bekə ma gemɛ'ra kə 'kɑfe]

pourvu qu'elle ne prenne pas de café

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma n'an ket aze

['bekə ma nɑ̃n kəd 'ɑhe]

pourvu que je n'aille pas là

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma 'mez soñj

['bekə ma me ʒɔ̃:ʃ]

pourvu que je m'en souvienne

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma mo ket poan

['bekə ma mo kə pwɑ̃:n]

j'espère que, pourvu que je n'ai pas mal

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma cheñch an amzer

['bekə ma ʃẽ:ʃ 'nɑ̃mzər]

pourvu que le temps change

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma vin...

['bekə ma vin]

pourvu que je sois ...

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma n'arru ket herve

['bekə ma hɑj kə 'hɛrve]

pourvu que Herve n'arrive pas

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma n'arru ket

['bekə ma nɑj kət]

pourvu qu'il n'arrive pas

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma ne vez ket...

['bekə ma ve kə]

pourvu qu'il n'y ait pas [de fuite]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek ma 'welan ket anezhi 'ba ar voutik, 'ba ar voutik, lec'h all pe 'ba ar vagajenn

['bekə ma we̞'lɑ̃kə nɛj bah 'vutik - bah 'vutik le̞h'ɑl pe bah va'gɑ:ʒən]

pourvu que je ne la vois pas dans la boutique, dans la boutique, ailleurs ou dans le magasin

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

betek ma 'h eo brav herie

['bekə ma he̞ bʁɑw 'hɛje]

pourvu qu'il fasse beau aujourd'hui

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

betek 'tez ket poan euh... fidadoue, ne soñjez ket 'ba traoù evel-se 'te

['bekə te kə pwɑ̃:n ə ˌfidə'due 'ʒɔ̃:ʒɛs kə ba trɛw və'se te]

tant que tu n'as pas mal euh... bon sang, tu ne penses pas à ces choses-là

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant [↑]

gant ma vo ket laket tud all da lâret...

[gɑ̃n vo kə 'lɑkət tyd ɑl də 'lɑ:rət]

pourvu qu'on ne fasse pas dire d'autres gens...

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

an hini ne blije ket dezhañ gwechall... ha 'tije droed da lakat an div listenn e-barzh gant ma ne veze ket muioc'h a dud evit ne oa ezhomm 'ba ar c'honseilh

[n:i 'bli:ʒɛ kə deɑ̃ gwe'ʒɑl tiʒe drwɛt tə 'lɑkə ndiw 'listən bɑrs gɑ̃n viʒe kə 'myɔh dyd wid wa e:m bah hɔ̃'sɛʎ]

celui qu'on n'aimait pas autrefois... et tu avais le droit d'insérer les deux listes pourvu qu'il n'y ait pas plus de gens qu'il n'en fallait dans le conseil

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant ma [↑]

gant ma vo brav

[gɑ̃n ma vo brɑw]

pourvu qu'il fasse beau

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant + anv-verb [↑]

gant paeañ anezhañ

[gɑ̃n 'pɛɑ̃ neɑ̃]

à condition de le payer

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Ma [↑]

arruet int abred a-walc'h ma emaint da gouezhañ

['ɑjəd iɲ a'bre:d ə’wɑh ma mɛɲ tə 'gwẽɑ̃]

elles sont arrivées assez tôt, si elles doivent tomber [dents]

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ma 'tez soñj

[ma te ʒɔ̃:s]

si tu te souviens

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ma emañ aze

[ma mã ‘ahe]

s'il est là

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ma n'eo ket mat, lesk

[ma ne kə mɑ:d lɛsk]

si ce n'est pas bon, laisse

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ma 'tez ur vazh

[ma te va:s]

si tu as un bâton

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

la litière da brenañ alors, se a ra traoù re bonner, peogwir ma vez re a draoù 'vin ket kat d'ober ivez, met... lâr din bepred pegoulz e deuit hañ ! peogwir 'da lâret din Annaig eu... e barti ar sa... ar sul

[... də 'bʁe:nɑ̃ ... ze ʁa tʁɛw ʁe 'bɔ̃nəʁ - pə'gu:ʁ ma ve 'ʁe dʁɛw viŋ kə kad do̞:ʁ ie - mɛ: - lɑ:ʁ dĩ 'bo̞pəd ɑ̃ - pə'gulz det ɑ̃ - pə'gu:ʁ da lɑ:ʁ dĩ ana'ik ə 'bɑʁti za zy:l]

la litière à acheter alors, ça fait des choses trop lourdes, parce que s'il y a trop de choses, je ne pourrai pas faire aussi, mais... dis-moi toujours quand vous venez hein ! parce qu'Annaig m'avait dit euh... qu'elle part le sa... le dimanche

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ma 'mije gouvezet petra a dremene eno 'ma 'h esaeet ober...

[ma miʃe gu’veɛt prɑ dre’menɛ ’e:no ma ’hɛsɛɛd o:r]

si j'avais su ce qui se passait alors chez eux, j'aurais essayé de faire (quelque chose)...

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

'ba 'n Paris ma 'teus ul loen bennaket e koust ker dit

[ban 'paris ma tøz lwẽ:n bə'nakət gust ke:r dit]

si tu as un animal à Paris ça te coûte cher

Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)

ma vezez kat da lenn ar pezh a laki goude

[ma vɛs kat tə lɛn pe:z 'laki 'gu:de]

si tu es capable de lire ce que tu mettras après

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ma 'h eo se

[ma hɛ ze]

si c'est ça

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ma 'h int reoù goshoc'h

[ma iɲ rew 'gosɔh]

si ce sont de plus vieux (âgés)

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ma 'h eo unan

[ma hɛ yn]

si c'est un [quelqu'un]

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ma welan... ma welan merket Le Bihan, bon, dija... 'h esain mont da-heul kwa

[mɔ ’wɛ:lɑ̃ mɔ ’wɛ:lɑ̃ ’mɛrkəd bijɑ̃ bɔ̃: deʒɑ hɛ’sɑin mɔ̃n də hœ:l kwɑ]

si je vois... si je vois marqué Le Bihan, bon, déjà... j'essaierai de suivre [lecture en breton]

??? [mɔ ’wɛ:lɑ̃]

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

... zo o vont da foyer-logement ma n'eo ket aet

[zo vɔ̃n tə fwaje lɔʒmɑ̃ mɑ nɛ kəd ɛt]

... est sur le point d'aller au foyer-logement s'il n'y est pas déjà

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

kompren ma kerez hañ, mar ne gomprenez ket tañpir evitout

['kɔ̃prən ma 'kerɛz ɑ̃ mar gɔ̃'prɛnɛs kət tɑ̃’pir wi'tut]

comprends si tu veux hein, si tu ne comprends pas tant pis pour toi

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ma n'emaint ket kouezhet aze

[ma mɛɲ cə kwed 'ɑhe]

s'ils ne sont pas tombés là

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

piv vo ma ne vez ket hennezh ?

[piw vo ma ve kə hẽ̞:s]

qui le sera si ce n'est pas lui ?

Monik ar Beskont, , Bear (dastumet gant Tangi)

ma zo bet, 'meus ket bet gwelet

[ma zo bet møs kə be 'gwɛ:lət]

s'il y en a eu, je n'ai pas vu

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ a oa jañdarm, ma 'h eo bepred, me 'oaran ket bremañ

[ˌhẽˑ wa ʒɑ̃ˌdɑɹm - ma he̞ ˈbopə - me waˌɹɑ̃ kə ˈbo̞mɑ̃]

il était gendarme, s'il l'est toujours, moi je ne sais pas maintenant

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ma karjes bezañ lâret din

[ma 'kɑrʃɛz 'beɑ̃ 'lɑ:rət tĩ]

si tu avais bien voulu me dire [tu aurais dû me dire]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ma glejes bezañ graet war-dro kreistez

[ma 'gleʃɛz beɑ̃ gwɛd waʁ'dʁo kre'ste]

tu aurais dû l'avoir fait vers midi

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

estonet on ma n'eo ket oblijet da... da lakat... ur c'harr-tan a-raok

[is'tɔ̃:nəd ɔ̃ ma nɛ kəd o'bli:ʒət tə də 'lɑkəd ə hɑr'tɑ̃:n ro:g gɑ̃n]

je suis étonné que ça ne soit pas obligatoire de... de mettre... une voiture avant

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


Islavarennoù diforc'hiañ


Goude [↑]

goude e oa brav ur vadeziant

['gu:de wa bʁɑw ə va'de:ən]

pourtant c'était beau un baptême

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

goude ma n'anavezen ket anezhe

['gu:de ma nãn'veɛn kə nɛ:]

pourtant je ne les connaissais pas

???

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

goude oa pelloc'h

[‘gu:de wa 'pɛlɔh]

pourtant c'était plus loin

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

goude 'teus kaozeet brezhoneg kement ha me sur a-walc'h

['gu:de tøs ko'zeə bre'zɔ̃:nək 'kemɛnt a me zy:r wɑh]

pourtant tu as parlé breton autant que moi sans doute

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

goude oan-me an drivet bugel

['gu:de wãn me 'ndriə 'by:gəl]

bien que je sois le troisième enfant

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

ha war he zreid oa aet da gêr, goude oa un oto aze te

[a war i drɛjd wa ɛt tə ge̞:r 'gu:de wa 'noto 'ahe te]

et elle était retournée à la maison à pied, bien qu'il y avait une voiture là

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

goude e lâr ar wirionez, ne vez ket kredet

['gu:de lɑ:r wi'rjɔ̃:ne ve kə 'kre:dət]

bien qu'il dise la vérité, on ne le croit pas

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

goude e oan o labourat e raen hañ

['gu:de wɑ̃n la'bu:rət rɛn ɑ̃]

bien que je travaille je faisais hein

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

goude e vab oa en oad din

['gu:de i vɑ:b wa nwɑ:d dĩ]

bien que son fils soit de mon âge

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

darn 'deus ket ivez goude e labouront, se ne gomprenan ket

[dɑrn døs kəd 'ie 'gu:de la'bu:rɛɲ ze ne gɔ̃'pre:nɑ̃ kət]

certains n'en ont pas non plus [de l'argent] bien qu'ils travaillent, je ne comprends pas ça

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ne deu ket d'ar soñj din, goude ec'h ouvezan petra eo koulskoude

[dø kə də ʒɔ̃:ʒ dĩ 'gu:de hu'veɑ̃ pra hɛ kus'ku:de]

je ne m'en rappelle pas, pourtant je sais ce que c'est pourtant

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Hag-eñ [↑]

Daniel a rae hag-eñ ne veze ket klañv

['daɲɛl rɛ agẽ 'viʒe kə klɑ̃:]

Daniel en faisait [des fièvres] pourtant, alors qu'il n'était pas malade

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

evuruzamant zo deut da soñj din, a-greiz-tout ! hag-eñ 'ma merket se evit ar beure hañ !

[evʁyˈzɑ̃mɑ̃n zo dœ də ʒɔ̃s tĩ - grɛjsˈtut aˈgẽ̞ ma ˈmɛʁkə ze wid ˈbœːʁe ɑ̃]

heureusement que je m'en suis rappelé, soudainement ! alors que je l'avais marqué ce matin hein !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)

met 'da ket ezhomm, hag-eñ e oa kat-hi da vont du-se direkamant ivez, e-lec'h dont amañ

[mɛ da kəd e:m gẽ̞: wa kɑt hi də vɔ̃n 'dyhe dirɛ'kɑ̃mɑ̃n ije le̞h dɔ̃n 'ɑ̃mɑ̃]

mais elle n'avait pas besoin, alors qu'elle pouvait elle aller chez toi directement, au lieu de venir ici

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

!!!

(dastumet gant Tangi)


Kuit [↑]

kuit dezhi da gouezhañ 'ba an ti

[kwit tɛj də 'gweã ban ti]

pour ne pas qu'elle tombe dans la maison

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

kuit dezhi da gonduiñ ken ivez

[kwit tɛj də gɔ̃n'dyi ken ie]

pour ne plus qu'elle conduise

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

kuit da labourat

[kwit tə la'bu:rət]

pour ne pas travailler

Daniel Bihan, 1950, Bear (dastumet gant Tangi)

kuit dezhe da gaozeal brezhoneg

[kwit tɛ: də go'zeəl bre'zõ:nək]

pour ne pas qu'ils parlent breton

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

... kuit dezhi da dorriñ

[kwit tɛj də 'dɔri]

[changer de place à la bouteille] ... pour ne pas qu'elle casse

Janin An Aodren, 1939, Bear (dastumet gant Tangi)


Na pa [↑]

na pa vije deut

[na pe viʒe døt]

même s'il était venu [quand bien même]

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

na pa 'mijemp bet arc'hant

[na pe miʒɛm bed 'ɑrhɑ̃n] YA

même si [quand bien même] nous avions de l'argent

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

na pa vije bet, ne vije ket bet euh...

[na pe viʒe bet viʒe kə bed ə]

quand bien même il y en aurait eu, il n'y aurait pas eu euh...

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

oh na vez ket jenet na pa vije chomet hennezh aze gantañ

[vɛs kə ’ʒe:nəd na pe viʒe ’ʃɔmə hẽ:z ’ɑhe gɑ̃ntɑ̃]

oh ne sois pas gêné quand bien même il serait resté là avec lui

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ha feiz, un tamm soubenn gant un tamm kig deus ar gêr, feiz, e kavan anezhañ... na pa vez prenet, met un tamm kig mat eo bepred hag e vez graet soubenn hag e vez tapet legumaj deus ar jardin ha traoù

[a fe: tɑ̃m 'zu:bən gɑ̃n tɑ̃m kig døz ge̞:r fe: 'gɑwɑ̃ neɑ̃ na pe ve 'pre:nət mɛ tɑ̃m kig mɑ:d ɛ 'bo̞pət a ve gwɛ 'zu:bən a ve 'tɑpə le'gyməʒ døz ʒɛɲ a trɛw]

et ma foi, un peu de soupe avec un peu de viande de la maison, ma foi, je le trouve... même s'il est acheté, mais c'est un bon morceau de viande quand même et on fait un bouillon et on prend des légumes du jardin et tout

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

an hini 'neus kouraj a stago en ur stumm bennak eu... na pe 'nez ket ar vicher deus se, bepred e rey moaien d'arriout

[n:i nøs 'ku:ʁaʃ 'stɑ:go stym bə'nɑ:g ə na pe ne kə 'viʃəʁ dəs se 'bopə ʁɛj 'mojən 'dɑjut]

celui qui a du courage s'y mettra d'une façon quelconque [à travailler] euh... même si son métier ne correspond pas, toujours est-il qu'il trouvera le moyen de réussir

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

na pe ne vo ket bet e-pad dek vloaz fiñvet

[na pe vo kə bet pad ’degla ’vĩwət]

même si elles n'auront pas été remuées pendant dix ans [graines]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

na pa ne vije ket bet douar...

[na pe viʒe kə be 'duar]

même s'il n'y avait pas eu de terre...

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

na memes pa oan bihan bihan hervez peogwir...

[na 'mɔməs pə wɑ̃n 'biən 'biən 'hɛrwe py'gy:r]

même quand j'étais tout petit à ce qu'il parait puisque...

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Na posubl [↑]

na posubl ne veze ket kalz tra

[na 'posyb viʒe kə kɑls trɑ:]

même si ce n'était pas grand chose

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

na posubl ne vezez ket pell

[na 'poʃyb vɛ:s kə pɛl]

même si tu n'es pas long [à faire ton truc]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

na posubl e vijent mat

[na 'posyb viʃɛɲ mɑ:t]

quand bien même ils seraient bons

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

na posubl 'dez ket ezhomm da brenañ

[na poʃyb de kəd e:m də 'bre:nɑ̃]

quand bien même n'a-t-elle pas besoin d'acheter

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

na posubl emañ he mab ganti

[na 'poʃyb mɑ̃ i mɑ:b gɑ̃ti]

quand bien même son fils serait avec elle

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

na posubl e vijen dek gwezh en tu all

[na 'posyb viʒɛn dek kweʃ 'ty ɑl]

quand bien même je serais dix fois de l'autre côté

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

hag e vo ret dezhañ kemer koñje ma... ma 'nez ket... memes... na posubl 'nez ket c'hoant

[a vo rɛt teɑ̃ 'komɛr 'kɔ̃:ʒe ma ma ne kə 'mɛməz na 'poʃyb ne kə hwɑ̃n]

et il lui faudra prendre un congé si... s'il n'a pas... même si... même s'il n'a pas envie

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

na posubl 'to ket nemet ur c'hazh, ma 'teus c'hoant da derc'hen anezhañ prop

[na 'posyp to kə mɛ hɑ:s ma tøz hwɑ̃n də 'dɛrhɛn neɑ̃ prɔp]

quand bien même tu n'aurais qu'un chat, si tu veux l'entretenir proprement [comme il faut]

Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)

hag an dud war-dro, peogwir na eo posubl ne veze nemet div eur... div eur dornañ, bepred e veze graet ragoud

[ha ’ndyd war’dro py’gy:r nɑ ɛ ’posyb viʒe mɛ ’di:vər ’di:vər ’dɔrnɑ̃ ’bopə viʒe gɛd ’rɑ:gut]

et les gens des alentours, puisque quand bien même il n'y avait que deux heures... deux heures de battage, toujours est-il qu'on leur faisait un ragoût

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

kit en ho koaze na posubl e vefec'h ket nemet teir eur !

[kɛd no 'kwɑ:ze na 'posyb vefɛh kə mɛt 'tɛ:rər]

asseyez-vous même s'il est possible que vous ne restiez que trois heures !

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Nemet [↑]

nemet ha skrivet 'neus

[mɛt a 'skrwĩ:vɛ nøs]

à moins qu'il l'ait écrit

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

kalz 'na renket euh... leskel o menaj hañ, ma n'ae ket... ma ne veze ket an dud... nemet ha reoù a veze o sikour anezhe deus tal-kichen kwa

[kɑlz na 'ʁɛŋkəd ə 'lɛskəl o 'me:nəʒ ɑ̃ ma ne kə ma viʒe ndyt mɛt a ʁew viʒe 'ʃicu:ʁ nɛ: dəs tal'kiʃən kwa]

beaucoup avait dû abandonner leur ferme hein, s'il n'allait pas... si les gens n'étaient pas... à moins qu'il y en ait d'à côté à les aider quoi

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

'to ket chut nemet ha skuizh out

[to kə ʃyt mɛt a skwi:z ut]

tu n'auras pas ta tétine à moins que tu sois fatigué

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

nemet ha bezañ e vefe bet daou Vreton 'ba 'r penn a-raok

[mɛt a 'beɑ̃ vefe bet dɔw 'vrœtɔ̃n bar pɛn ə'rok]

à moins qu'il n'y ait eut deux Bretons en tête

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

nemet ha cheñch a rafe

['mɛtɑ ʃɛ̃ʃ 'rɑfe]

à moins qu'elle ne change

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ur bannac'h dour, nemet ha ur bannac'h gwin 'tefe c'hoant da gaout ?

[bɑ̃h'du:r mɛt a bɑ̃h gwi:n tefe hwɑ̃n də gɑ:t]

un verre d'eau, à moins que tu veuilles un verre de vin ?

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ar re-se a veze laket da servijet bep gwezh nemet ha... nemet ha torret e vijent

[’ree viʒe ’lɑkə də zɛr’vi:ʒəd bop kweʃ mɛt a mɛt a ’tɔrəd viʒɛɲ]

ceux-là on les utilisait à chaque fois, à moins que... à moins qu'ils ne soient cassés

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

nemet ha un dra bennaket 'pefe da c'houlenn ganin

[met a ndʁɑ bə'nɑkət pefe də hu:l gɑ̃nĩ]

à moins que vous ayez quelque chose à me demander

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)