Brezhoneg Bro-Vear

🡼

An niveroù-petvediñ

Tangi YEKEL, ebrel 2019

Ar pennad-mañ na vo ket nemet un tamm sintezenn diwar-benn an niveroù-petvediñ. Ma ne vije implijet nemet hom dastumad evit studial ar sujed-se e vije re verr hom c'haoz. Maleürusamant eo aet kalz ar yezh komzet war-baouraat war dachenn an niveroù. Abalamour da se 'h omp o vont da gerc'hat amañ hag ahont an danvez a ra diouer dimp. War Yann an Du (2012, p.55-56) e kemerfomp harp dreist-holl.

Da gomañs, sell aze taolenn an niveroù-petvediñ, diwar skwer hini Yann an Du just a-walc'h (p.55). E lizherennoù sonn hon eus laket ar stummioù hon eus serret hag e lizherennoù pleget ar stummioù n'hon eus ket klevet. Kopiet int neuze diwar levr Yann an Du :

1er kentañ
2e eil ; eilvet êilet, êilvet
3e trivet triet ; teirvet têret, têrvet
4e pevarvet pèwaret ; pedervet pédéret, pédérvet
5e pempvet pêmpet
6e c'hwec'hvet hwèhved, hwèhed
7e seizhvet sêizet, sêizvet
8e eizhvet êizvet
9e navet nawet, nawvet
10e dekvet déget, dégvet
11e unnekvet eunéget
12e daouzekvet dowzéget dowzégvet
13e trizekvet trizéget trizégvet
20e ugentvet ugénvet
21e unvet warn-ugent unved warn ugen
22e daouvet warn-ugent dowved warn ugen ; divet warn-ugent diwved warn ugen
30e tregontvet trégonvet
50e hanter-kantvet hantekanved
56e c'hwec'hvet ha hanter-kant hwèhvet a hante kann
100e kantvet kanved
1000e milvet milved

Kentañ tra a c'haller lâret diwar-benn hom dastumad, n'eo ket anavezet nemeur an niveroù-petvediñ bras. N'eo ket souezhus, evel e lâr Yann an Du (p.56) :

« Les plus grands nombres sont d'ailleurs pratiquement toujours donnés en français, et on tend de plus en plus à compter dans cette langue ».

Evit an niveroù-petvediñ bihanañ (deus 2° betek 13° sur, marteze awalc'h betek 19°) e klever pe an dibenn reizh -vet pe e stumm koazhet -et. Hemañ diwezhañ a seblant bezañ implijet un tamm aliesoc'h. N'omp ket dislâret gant Favereau (1997, p.133) :

« pempet, forme ancienne qui s'entend plus que le régulier pempved/t cinquième. »

Da notenniñ zo ne vez ket implijet nemet an dibenn -et evit tri ha pevar, met an daou dibenn a vez kavet war-lec'h teir ha peder. Ar memes tra a lâr Yann an Du.

Deus klevet n'eo ket anavezet ar stummioù klasel trede, pevare, nag ar stummioù dastumet gant Yann an Du daouvet ha divet.

Hervez Yann an Du eo « benel an niveroù-petvediñ, nemet kéntãn ha kãnved » (idem). E-se e kemmont war-lerc'h ar ger-mell (kemmadur dre-vlotaat). A-unan 'h omp gantañ evit ar re-mañ :

an drivet (kemmadur t-d)

an deirvet (kemmadur t-d)

ar bevarvet (kemmadur p-b)

ar bedervet (kemmadur p-b)

ar bempvet (kemmadur p-b)

ar seizhvet zêizet (kemmadur s-z)

an dregontvet (kemmadur t-d)

Evit kentañ avat eo luzietoc'h an traoù. Ur stumm gourel hon eus serret...

hemañ zo arru ar c'hentañ ya

... hag un toullad muioc'h a stummioù benel :

ha forzh pegoulz, eñ a vije ar gentañ

warlene oa ar gentañ deus Toulouse

bep gwech e vez ar gentañ kwa

hag ar gentañ partout

eñ a oa ar gentañ 'ba ar c'hours kwa hein

Barrek eo kentañ da vezañ implijet war-lerc’h an anv-kadarn pe a-raok (hep ger-mell). Servijet a ra an implij diwezhañ-mañ da « bouezañ war an anv-gwan », evel a lâr Yann Gerven en e bennad An anv-gwan en derez uheloc’h pe uhelañ : a-raok pe goude an anv ?

an teir gentañ boñ

kentañ tra

Memes tra gant diwezhañ a c'haller lakat a-raok (hep ger-mell adarre) pe goude an anv-kadarn :

diwezhañ hini zo... eo Hinault

eñ eo an taol diwezhañ

Kalz aliesoc'h e vez implijet eil evit eilvet. Sañset ne vez kemmadur ebet war-lerc'h eil. Ur skwer bennaket deus ur c'hemmadur dre-vlotaat a vez kavet koulskoude :

a-wezhioù evit an eil barrouz d'eben ne vez ket lâret d'eben

an eil boupig

Gant ar stagell pe e c'haller evel-just kaout un niver-petvediñ a-bep-tu evel er skwerioù dindan :

marteze ar pempvet pe ar c'hwec'hvet da vezañ ambochet du-mañ

an drivet pe ar bevarvet

Barrek eo an nen avat da lakat un niver-pegementiñ a-raok pe hag un niver-petvediñ war-e-lerc'h :

nav pe an dekvet

ma graet an daouzek pe an drizekvet, 'ba Valence e oan aet da redek