Gant gerioù-kreñvaat (intensifieurs) dishañval e c'haller reiñ muioc'h a nerzh d'an anvioù-gwan, d'an anvioù-gwan-verb ha d'an adverboù.
Un toullad adverboù hag anvioù-gwan a c'hall bezañ staget evel lostgerioù-kreñvaat. Warne e vo an taol-mouezh pennañ, ha pa vezont unsilabennek :
mat-kaer : mat-kèr
ankoueet-libr : ãnkwée-lip
trubuilhet-minabl : trubuilhet-minap
• kaer
Ur gontell suis an hini eo. En Bear ha war-dro eo hemañ ar ger-kreñvaat evit an holl degouezhioù. Evel al lost-ger -tre er brezhoneg standard an hini eo :
#mat-tre, brav-tre, koant-tre, fall-tre, jentil-tre...
Barrek eo da vezañ staget deus kement anv-gwan-verb zo : gwisket-kaer, abandonet-kaer, sukret-kaer, desket-kaer, fachet-kaer, boutet-kaer, avañset-kaer...
n'out ket gwisket-kaer
n'out ket gwisket-kaer
[nut kə 'gwiskə kɛ:r]
tu n'es pas très habillé
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
n'eo ket abandonet-kaer
n'eo ket abandonet-kaer
[nɛ kəd abɑ̃'dɔ̃:nə kɛ:r]
ce n'est pas très abandonné
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
sukret-kaer eo ar reoù all
▶ sukret, sukret-kaer eo ar reoù all
['sykət ˌsykət'kɛ:r ɛ rew ɑl]
sucrées, elles sont très sucrées les autres [patates]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
desket-kaer
desket-kaer
['diskə kɛ:r]
très instruit
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
hi na vez ket fachet-kaer
hi na vez ket fachet-kaer
[hi ve kə 'vɑʃə kɛ:r]
elle n'est pas très fâchée
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Ha deus kement anv-gwan zo : fur-kaer, rust-kaer, kamm-kaer, savant-kaer, prudant-kaer, eeun-kaer, dakord-kaer, partizan-kaer, darev-kaer, tomm-kaer, klañv-kaer, skuizh-kaer, hardi-kaer, gleb-kaer, start-kaer, brav-kaer, sec'h-kaer, aezet-kaer, interesant-kaer, solut-kaer, sur-kaer, dishañval-kaer, diwezhat-kaer, uhel-kaer, hir-kaer, divalav-kaer, poazh-kaer, sot-kaer, mezv-kaer, pell-kaer, digourdi-kaer, akuit-kaer, kontant-kaer, trist-kaer, poli-kaer, hek-kaer, diaes-kaer, kozh-kaer, fall-kaer, ker-kaer, treut-kaer, fort-kaer, lous-kaer.
ma n'eo ket fur-kaer
▶ ma n'eo ket fur-kaer, n'eo ket deus an deizioù kentañ
[ma nɛ kə vy:r kɛ:ʁ nɛ kə dəz 'dɛjo 'kentɑ̃]
s'il n'est pas très sage [intelligent], il n'est pas des premiers jours [humour]
Janin An Aodren, 1939, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
rust-kaer
▶ ma mamm a oa diroket (?), ne oa ket sañset euh... rust-kaer quoi hein, ne oa ket...
[mə vɑ̃m wa di’ʁɔkət wa kə ’sɑ̃səd ə ʁyst’kɛ:ʁ kwa ɛ̃ wa kəd]
ma mère était xxx (?), elle n'était pas sensée euh... très robuste quoi hein, elle n'était pas... [pour s'occuper des enfants et de la ferme]
???
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
kamm-kaer
hoñ zo kamm-kaer
[hɔ̃: zo kɑ̃m'kɛ:ʁ]
elle est très boiteuse
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
bezañ savant-kaer
▶ bezañ savant-kaer evit bezañ...
['be:ɑ̃ ˌzɑ:vɑ̃'kɛ:ɹ wid 'be:ɑ̃]
être très savant pour être...
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
prudant-kaer
▶ ne oa ket prudant-kaer mont kwa
[wa kə ˌpɹydɑ̃nˈkɛ:ɹ mɔ̃n ken kwa]
ce n'était plus très prudent d'aller quoi
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Notennomp an droienn stank stank mat-kaer, très bien, très bon :
ne oa ket laket traoù mat-kaer da gentañ
ne oa ket laket traoù mat-kaer da gentañ
[wa kə 'lɑkət trɛw mat'kɛ:r də 'gentɑ̃]
on n'avait pas mis de choses [matériaux, produits] très bonnes au début
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
hemañ ac'hanta, ac'h a mat met int n'eont ket mat-kaer
▶ hemañ ac'hanta, ac'h a mat met int n'eont ket mat-kaer
['hemɑ̃ 'hɑ̃ntɑ hɑ mɑ:d mɛ hiɲ nɛɲ cə mɑ:t kɛ:r]
celui-ci, et bien, il fonctionne bien [compteur], mais eux ils ne fonctionnent pas très bien [les administratifs]
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
mat-kaer a gavan anezhi
mat-kaer a gavan anezhi
[mɑt'kɛ:r gɑvɑ̃ nɛj]
je la trouve très bonne [sauce]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Raloc'h eo an implij anezhañ gant an adverboù :
Espres-kaer a ra.
Espres-kaer a ra.
épeuskèr ra.
['epəskɛʁ ʁa]
Elle fait exprès.
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
nebeud-kaer
nebeud-kaer
[ˌnœbət'kɛr]
très peu
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ral-kaer hañ
▶ ral-kaer hañ
[rɑ:l kɛ:r ɑ̃]
très rare hein
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ne wel ket ervat-kaer da gentañ
ne wel ket ervat-kaer da gentañ
[wɛl kə vɑ:t kɛ:r də ’gentɑ̃]
il [l'enfant] ne voit pas parfaitement au début
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Da notenniñ zo e vez kreñvaet anvioù-kadarn gantañ ivez :
'neus ket naon-kaer
'neus ket naon-kaer
[nøs kə 'nɑwɔ̃n kɛ:r]
il n'a pas très faim
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ma 'nez c'hoant-kaer
▶ tout an dud zo kat d'ober goap ma 'nez c'hoant-kaer
[tun dyd zo kɑd do̞:ʁ gwɑb ma ne hwɑ̃n kɛ:ʁ kwa]
tout le monde est capable de se moquer s'il en a vraiment envie
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• tre
Dre an avani emañ tout ar plas gant -kaer, ne glever ket al lost-ger -tre koulz lâret en deiz-a-herie. Ur skwer nemetken hon eus ha staget eo -tre deus fall :
fall-tre
fall-tre
val tré
[val tʁe]
très mauvais
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : fall-tre, mauvais tout à fait
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• abominabl
Deus ar galleg e teu ar ger-kreñvaat -abominabl. Teir skwer ganti hon eus dastumet : bras-abominabl, jentil-abominabl, pinvidik-abominabl.
Bras-abominabl.
Bras-abominabl.
Vraiment très grand, extrêmement grand.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
Jentil-abominabl.
▶ Met ma Doue... eñ a oa jentil avat. Jentil-abominabl.
Mé ma Doue... eñ oa jèntil ha. Jèntil abominabl.
Mais mon Dieu... Il était gentil. Vraiment très jentil.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
hoñ a oa pinvidik-abominabl
hoñ a oa pinvidik-abominabl
[mɛ hɔ̃: wa ’pinvic abo’minap]
elle était terriblement riche
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• minabl
Stumm krennaet abominabl eo. Klevet hon eus anezhañ o reiñ nerzh d'an anvioù-gwan hag anvioù-gwan-verb da heul : trubuilhet-minabl, ker-minabl, tost-minabl, lart-minabl.
honnezh zo trubuilhet-minabl
▶ kar honnezh zo trubuilhet-minabl
[kar hɔ̃:s so try’byʎəd ’minəp]
car elle est terriblement tracassée
Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
derc'hel menaj a goust ker-minabl
▶ an deiz-a-herie, derc'hel menaj a goust ker-minabl
[de: ’hɛje ’dɛrhɛl ’me:nəʃ gust ke:r ’minap]
au jour d'aujourd'hui, exploiter une ferme coûte très cher
Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Hennezh a oa tost-minabl.
Gwezhall e oa ur paotr kozh e-kerzh goañv ne bade ket gant ar riv 'barzh e wele. Hag e save da vont da droc'hañ lann dam da dommañ dezhañ. E wele a oa just e-fas da toull an nor, 'h arrie an avel yen gantañ. Arri trist ar jeu. Hennezh a oa tost-minabl.
Gwéjal wa po koz kèrz gouan badé ket gan-n riou ba i wélé ha zavé de vont de drohan lan-n dan-m de doman déan. I wélé wa just vas de toul nor ayè nawel y-n gantan ayè trist jeu é wa tost mineup
[gweʒal wa po koz kɛʁz guã bade køt gãn ʁiw ba i wele] [a zave də võn də dʁohã lãn dãm də domã deã] [i wele wa ʒyst vas də tul noʁ] [ajɛ nawəl jin gãtã] [ajɛ tʁist ʒə] [e wa tost minəp]
Autrefois il y avait un vieux monsieur qui ne supportait pas le froid dans son lit et il se levait pour aller couper de l'ajonc pour se réchauffer Son lit était juste en face de l'entrée, le vent froid arrivait sur lui. c'était triste. Il était très radin
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
hennezh zo lart-minabl
hennezh zo lart-minabl
[hẽ:s so lɑrt ’minɑp]
il est terriblement gros
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
En tu all d'ar verb e c'hall en em lakaat abominabl pe minabl evit kreñvaat an anv-gwan. Taol-mouezhiet-mat e vezont neuze :
abominabl oa brav
abominabl oa brav
[abo'mi:nab wa brɑw]
c'était incroyablement beau [spectacle]
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
brav eo minabl
brav eo minabl
[braw e 'minap]
c'est superbe, magnifique, splendide
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• mat
Evel -kaer e seblant barrek -mat, très, da vezañ staget deus an holl anvioù-gwan : kalet-mat, sec'h-mat, prim-mat, distok-mat, poazh-mat, mezv-mat, klouar-mat, tomm-mat, kraz-mat, treut-mat, fresk-mat, sklaer-mat, ker-mat, feneant-mat, start-mat, kozh-mat, solut-mat, reut-mat, darev-mat, dañjerus-mat, diwezhat-mat, sonn-mat, sec'h-mat, poz-mat, drouk-mat, yen-mat, brein-mat.
kalet-mat int
kalet-mat int
[ka:lə'mɑd iɲ]
elles sont très dures
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
n'eo ket sec'h-mat kwa
▶ n'eo ket sec'h-mat kwa, youst eo evel e vez lâret , n'eo ket eu...
[ne̞ kə zeh'mɑ:t kwa yust e̞ wɛl ve lɑ:d ə ne̞ kət]
ce n'est pas très sec quoi, c'est à moitié humide comme on dit, ce n'est pas...
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
prim-mat
prim-mat
[pʁy'm:ɑt]
très rapidement
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
a-benn neuze e oa arri mezv-mat
▶ a-benn neuze e oa arri mezv-mat
[bɛn 'nœ:he viʒe ɑj mɛw'mɑt]
pour alors il était bien ivre
Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi 00/0000)
Pa vez komzet deus ment pe deus muzul e vo kentoc'h klevet -mat evit -kaer : don-mat, hir-mat, uhel-mat, gros-mat, bras-mat, ledan-mat, pell-mat, tev-mat, bihan-mat, ponner-mat, fort-mat.
ma vije don-mat
▶ ma vije don-mat
[ma viʒe dɔ̃n'mɑd ə]
si c'était très profond
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
lec'h e oa lann hir-mat aze
▶ lec'h e oa lann hir-mat aze hag e oa ur bod hag a oa... distok e-unan
[le̞h wa lɑ̃n hiɹ'mɑd ɑhe a wa bud wa 'distɔg i'hy:n]
là où il y avait des ajoncs très longs là et il y avait une branche qui était... écartée, tout seule
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
uhel-mat, n'emañ ket e bord ar mor
▶ uhel-mat, n'emañ ket e bord ar mor
['yəl mɑt mɑ̃ kə bɔʁd mo:ʁ]
très haut, il n'est pas au bord de la mer
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
arri eo bras-mat ar wezenn
▶ me 'ma bet laket lore aze hag eu... pin, arri eo bras-mat ar wezenn, oh ya ! un tamm mat uheloc'h evit aze, ha graet moaien da grignat ar bluskenn diwarni
[me ma be 'lɑkəd 'lɔ:ɹe 'ɑ:he ag ə pi:n ɑj ɛ bɹɑ:z mɑt 'we:ən o ja tɑ̃'mɑd y'e:lɔh wid 'ɑ:he a gwɛd 'mojən də 'gɹiɲə 'blyskən diwaɹni]
moi j'avais mis du laurier là et euh... du pin, l'arbre est arrivé très grand, oh oui ! bien plus haut que là, et [les souris ont] trouvé le moyen de grignoter l'écorce dessus
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Implijet stank eo -mat evit kreñvaat an anvioù-gwan-verb : eskeñtet-mat, lañset-mat, oadet-mat, gwennet-mat, stardet-mat, pebret-mat, sukret-mat, korvet-mat, keinet-mat, bleset-mat, tapet-mat, kollet-mat, klaset-mat.
tapet-mat oa a-hervez
tapet-mat oa a-hervez
[tɑpə’mɑd wa 'hɛrwe]
il était bien attrapé [blessé] à ce qu'il paraît
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
klaset-mat e oan bet hañ
▶ klaset-mat e oan bet hañ
[ˌklɑsə'mɑ:d wɑ̃n bed ɑ̃]
j'avais été bien classé hein
Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Deus an distagadur e vez gouvezet pe eo al lostger-kreñvaat, gant a berr ['mat] evel er skwerioù a-us, peotramant an adverb bien, gant a hir ['mɑ:t], evel er skwerioù dindan :
anavezet mat 'meus bet anezhañ 'vat
anavezet mat 'meus bet anezhañ 'vat
[hɑ̃n’veə mɑ:d møz be ’neɑ̃ hɑ]
je l'ai bien connu
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
reoù anezhe zo livet mat kwa
▶ ma vijent bet darv-mat met serten reoù zo anezhe... zo... zo... reoù anezhe zo livet mat kwa
[ma viʒɛɲ bed dɑɹw’mɑd mɛ ’sɛʁtən ʁew zo nɛ: zo zo ʁew nɛ: zo ˌliwəd’mɑ:t kwa]
s'ils avaient été bien mûrs mais certains sont... sont... sont... certains d'entre-eux ont une belle couleur quoi [raisins]
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
fesonet mat eo Jean
!!!
(dastumet gant Tangi 00/0000)
krog mat eo
krog-mat eo
[krɔ:g mɑd ɛ]
il est bien accroché [enfant se tenant à son père]
1. Den, ????, ????
(dastumet gant Tangi 00/0000)
Se zo kaoz e c'hallomp lâret n'eo ket ar ger-kreñvaat an hini a vez kavet staget deus an adverboù dindan, o vezañ ma eo hir an a : sur-mat, a-berzh-mat.
sur mat
▶ sur-mat 'vat !
[zy:r mɑ:t ɑt]
certainement !
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
met lâret zo 'meus klevet a-berzh-mat
▶ met lâret zo 'meus klevet a-berzh-mat, hag ar skorn a derc'h da uzañ
[mɛ 'lɑ:rə zo møs 'klɛwəd bœrz'mɑ:d ag ə skɔɾn dɛrχ tə 'y:zɑ̃]
mais on dit, j'ai entendu de source sûre, et la glace continue de diminuer [réchauffement climatique]
Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Ar c'hontrol eo dindan gant ret-mat, bien obligé, berr an a ennañ :
ret-mat eo dit mont du-se
• libr
Dreist-holl e vez implijet an adverb libr, amprestet digant ar galleg ha gant an dalvoudegezh complètement, evit reiñ kalz a nerzh d'an anvioù-gwan-verb : tremenet-libr, dic'hoûget-libr, treuzet-libr, pennfollet-libr, skornet-libr, trelatet-libr, kollet-libr, beget-libr, tennet-libr, diskornet-libr, serret-libr, sodet-libr, badaouet-libr, ankoueet-libr.
n'eo ket tremenet-libr
n'eo ket tremenet-libr
[nɛ kə tre'me:nə lip]
ce n'est pas complètement passé [la maladie]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
dic'hoûget-libr
▶ ur c'hamarad gant e gorn-butun o c'houll tan digantañ, hemañ o reiñ tan dezhañ ken e oa kouezhet e benn, en ur reiñ tan dezhañ, dic'hoûget-libr, gant... gant... gant un obuz kwa xxx (?) « plouf »
[ə hɑ̃’mɑ:ʁat gɑ̃n i gɔʁn’bytyn hul tɑ̃:n digɑ̃tɑ̃ ’hemɑ̃ ʁɛɲ tɑ̃:n deɑ̃ ken wa kwe:d i bɛn nɔ̃n ʁɛɲ tɑ̃:n deɑ̃ di’hu:gə lip gɑ̃n gɑ̃n gɑ̃n ’no:bys kwa ? pluf]
un copain avec sa pipe lui demandant du feu, celui-ci de lui donner du feu jusqu'à ce que sa tête tombe, en lui donnant du feu, décapité net, avec... avec... avec un obus quoi xxx (?), « plouf »
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ne oa ket treuzet-libr
▶ ne oa ket treuzet-libr peogwir e oa manet just e bord ar c'hroc'hen, en tu all, 'na ket... 'na ket... treuzet 'na met ne oa ket deut er-maez
[wa kə tɾœ:ʒə lip py’gy:ʁ wa ’mɑ̃:nə ʒyst bɔʁd ə ’hʁɔ:hən ty al na kət na kə ’tʁœ:zəd na mɛ wa kə dœd me̞:s]
il n'avait pas été complètement transpercé [par la balle] puisqu'elle était restée juste au bord de la peau, de l'autre côté, elle n'avait pas... elle n'avait pas... elle avait traversé mais elle n'étais pas sortie
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Pennfollet-libr eo
Lampat a ra. Dabitud n'eo ket evel-se. Pennfollet-libr eo. 'Barzh ar sal e oa spontus !
Lan-mpeu ra. Dabitud nè keu visè. Pènvoleut lip è. Bar zal wa spontus !
['lãmpə ʁa] [da'bityd nɛ kø vi'sɛ] [pɛn'volət lip ɛ] [baʁ zal wa 'spõtys]
Elle saute. D'habitude elle n'est pas comme ça. Elle est fofolle. Dans la salle elle était intenable !
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
Barrek eo libr da vezañ distaget deus an anv-gwan-verb :
devet eo libr
▶ keit ha ne vo ket chañchet plas dezhañ na fiñvet mann ebet, aze « pouf ! », da welet evel-se n'eus mann ebet e-barzh, oh ! met devet eo libr kwa, kentañ e vo ma ra ur bannac'h glav goude, hopala ! e welez anezhañ o komañs... ha ma 'neus bet trawalc'h, diouzhtu xxx (?)
[kɛjta vo kə ’ʃɑ̃ʃə plɑs na ’vĩwə mɑ̃n’bet ’ɑ:he buf də ’we̞:ləd və’se nœz mɑ̃n’be bɑɹz o mɛ ’dɛwəd e̞ lip kwa ’kentɑ̃ vo ma ɹa bɑ̃h glɑw ’gu:de opə’lɑ ’we̞:le̞s neɑ̃ ’komɑ̃s a ma nøz be tɾa’wɑh dy’sty ?]
tant qu'on ne le changera pas de place ni le bougera d'un pouce, là « pouf ! », en apparence comme ça il n'y a rien dedans, oh ! mais il est complètement brûlé quoi, tout-à-coup s'il y a un peu de pluie après, hop là ! tu le vois qui commence... et s'il a eu assez, tout de suite xxx (?) [plant]
???
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Ral eo an implij dioutañ gant anvioù-gwan : brein-libr, sot-libr, distremp-libr.
brein-libr
brein-libr
brèyn lip
[bʁɛjn lip]
complètement pourrie
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
sot-libr
sot-libr
[zod'lip]
complètement folles [les poules]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
distremp-libr
distremp-libr
distrèm lip
[distʁɛm lip]
complètement détrempé
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• tout
Gant talvoudegezh un adverb e c'hall tout, complètement, tout, kreñvaat un anv-gwan pe un anv-gwan-verb : brein-tout, stummet-tout, seilhet-tout, kozh-tout, fall-tout, karget-tout, nevez-tout, adnevez-tout, stouvet-tout, aet-tout, machinet-tout, sot-tout, bihan-tout, yaouank-tout, debret-tout, boutet-tout, marv-tout, gwenn-tout, du-tout, fuloret-tout, kreienet-tout, mailhimouzet-tout.
ar pleñchod oa brein-tout
▶ ar pleñchod oa brein-tout
['plɛ̃ʃɔd wa brɛɲ tut]
le plancher était complètement pourri
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ur bern mein stummet-tout
▶ aze e oa ur bern mein stummet-tout euh... prest da boz euh... deus ar Gouent, aze e oa meingleuz Gouent Bear
['ɑ:he wa bɛrn mɛɲ ˌstymə'tut ə pʁe̞st tə bo:z ə dyz 'gu:ən 'ɑ:he wa 'vɛŋgəl 'gu:ən 'be:aʁ]
là il y avait plein de pierres complètement formées euh... prêtes à poser euh... du Couvent, là c'était la carrière du Couvent de Bear
Janin An Aodren, 1939, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ma soñj ganit int seilhet-tout,
▶ ha bremañ, kaer 'deus tretañ, gwelet a rez, goude ma soñj ganit int seilhet-tout, ma adfiñvez anezhañ goude kuit da dreiñ anezhañ, bepred e tiwano, bepred e tiwano al louzoù
[a 'bomɑ̃ kɛ:ɹ døs 'tɾɛtɑ̃ gwɛ:l ə ɹɛs 'gu:de ʒɔ̃:ʒ gɑ̃nit hɛɲ 'zɛʎɛt tut ma had'vĩwɛz neɑ̃ 'gu:de kwid də dɾɛĩ neɑ̃ 'bopə di'wɑ̃:no 'bopəd di'wɑ̃:no 'lu:zu]
et maintenant, ils ont beau traiter, tu vois, bien que tu penses qu'elles sont toutes éliminées, si tu le remue pour ne pas le tourner [terre], elles germeront quand même, les mauvaises herbes germeront quand même
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
traoù kozh-tout
traoù kozh-tout
[tɾɛw ko:s tut]
toutes des vieilles choses [que des vieilles choses]
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• naet
Gant naet, complètement, e vez kreñvaet anvioù-gwan-verb : tennet-naet, kollet-naet, sec'het-naet.
tennet-naet
tennet-naet
[’tɛnə ne̞t]
complètement arrachés [choux]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
hi zo kollet-naet
▶ hi zo kollet-naet
[hi zo ’kɔləd nɛt]
elle est complètement perdue
Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
sec'het-naet ya
▶ sec'het-naet ya
[ˌze:həd'ne̞d ja]
complètement desséchée [plante]
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
kaer eo dezhi pa int sec'het-naet
kaer eo dezhi pa int sec'het-naet
[kɛ:r ɛ dɛj pe iɲ 'zehə net]
elle a du pot, de la chance, puisqu'ils sont secs en une journée
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• tout-naet
Tout ha naet zo kat da vezañ stok-ha-stok evit reiñ nerzh d'un anv-gwan-verb, gant ar ster complètement. Mat a skwer hon eus :
a-benn koan e veze depiotet-tout-naet
▶ a-benn koan e vij depiotet tout-naet
[bɛn kwɑ̃:n viʃe de’pjotət tud’nɛd ə]
pour le dîner on le dépiautait entièrement [lièvre]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
brevet-tout-naet
brevet tout-naet
['brɛwɛt tut'nɛt]
complètement broyé [chat renversé par une voiture]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
a-benn neuze e oa c'hwezhet-tout-naet euh...
▶ a-benn neuze e oa c'hwezhet tout-naet euh...
[bɛn 'nœhe wa 'hweɛt tud'nɛd ə]
pour alors elle était complètement gonflée euh...
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
En ur frazenn eo doublet tout-naet :
divhar ha tout paket... tout-naet tout-naet
▶ divhar ha tout paket... tout-naet tout-naet
['diwar a tut 'pɑkət tud'nɛt tud'nɛt]
les jambes et tout enveloppées... complètement, complètement
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Hag en unan all int staget o-daou gant ar stagell ha :
int seilhet-tout-ha-naet
int seilhet tout-ha-naet
[hiɲ ’zɛʎɛt tut a nɛt]
elles sont toutes complètement bousillées [fleurs avec un orage]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• euzhus
Ral-kaer eo euzhus, formidable, evit kreñvaat an anv-gwan :
ker-euzhus
ker-euzhus
[keʁ'œ:zys]
extrêmement cher
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.
Chantal Jaffre, , Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• spontus
Spontus, terriblement, a vez implijet evit reiñ nerzh d'an anvioù-gwan : bihan-spontus, ifrontet-spontus, gast-spontus, jentil-spontus, ker-spontus, teñval-spontus, kurius-spontus, diaes-spontus, fall-spontus, yen-spontus.
eñ a oa gast-spontus
tud gogez
[tyd 'go:gəs]
des gens maniérés
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Honnezh a oa jentil-spontus.
▶ Honnezh a oa jentil-spontus. Me 'mije aon deus ar c'hezeg met deus honnezh ne 'mije ket aon. Deus honnezh ne 'mije ket aon. Gwezh ebet. Honnezh oa ken jentil te.
[’hõ wa ’jɛntil ’spõntus – ’me miʒe ’own døs ’hezəg mɛ døs ’hõs miʒe kəd ’own – døs ’hõs miʒe kəd ’owən – ’gweʒbet – ’hõ wa ken ’jentil te]
Elle était vraiment très gentil. Moi j'avais peur des chevaux, mais je n'avais pas peur de celle-là. Jamais. Elle était tellement gentille pardi.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
ker-spontus
ker-spontus
[ke̞ːʁ ˈspɔ̃tys]
très cher
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
yen-spontus
yen-spontus
[ji:n 'spõntys]
très froid
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Ur skwer hon eus gant spontus doublet :
hag ifrontet-spontus-spontus
▶ hag ifrontet-spontus-spontus
[a i’frɔ̃tət ’spɔ̃tys ’spɔ̃tys]
et terriblement effrontée
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
A-wechoù e vez raklakeet dirak an anv-gwan :
Eñ a zo spontus-pinvidik.
Eñ a zo spontus-pinvidik.
[hẽː zo ˈspɔ̃tys ˈpinvic]
Il est très riche.
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
me 'ma kavet se spontus-brav
me 'ma kavet se spontus-brav
[me mɑ kɑ: se ’spɔ̃ntyz brɑw]
j'avais trouvé ça superbe, magnifique
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Dre-vras eo barrek spontus da vezañ plaset un tamm bihan dre-holl er frazenn :
Abaf eo spontus.
Abaf eo spontus.
Abov è spontus.
['a:bov ɛ 'spõtys]
Elle est très timide
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
Spontus eo tost.
Spontus eo tost.
Spontus è tost.
[spõtys ɛ tost]
Il est très radin.
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
Ker an traoù spontus !
Ker an traoù spontus !
[keːʁ tʁɛw ˈspɔ̃tys]
Des choses très chères, hors de prix !
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
spontus on bet klañv
▶ spontus on bet klañv
['spɔ̃ntys ɔ̃n be 'klɑ̃:]
j'ai été très malade
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• hardi
Gallet a ra an adverb hardi, très, kreñvaat un anv-gwan. Ral-kaer eo avat :
gallout lakat dilhad lous-hardi e-barzh
▶ Diabolo a rae mekanikoù da gannañ ivez, spesial evit euh... ar menajoù xxx (?) gallout lakat dilhad lous-hardi e-barzh euh... na veze posupl e vezent fank-tout
[djabolo ʁɛ ˌmikə’niko də ’gɑ̃nɑ̃ ie spe’sjal wid ə me’nɑ:ʒo ? ’gɑlud ’lɑkəd ’diʎəd lus’hɑʁdi bɑʁs ə na viʒe ’po̞syb viʒeɲ vɑ̃ŋk’tut]
Diabolo faisait des machines à laver aussi, spéciales pour euh... les fermes xxx (?) pourvoir mettre des habits extrêmement sales euh... quand bien même ils étaient maculés de boue
???
Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• da vat
Gant an droienn adverb da vat, pour de bon, e vez roet nerzh d'an anvioù-gwan ha d'an anvioù-gwan-verb. Ral a-walc'h eo an implij anezhañ :
mezv da vat
mezv da vat
mèw de vat
[mɛw də vat]
bien soûl
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
dispennet da vat
▶ pa arries war ar porzh ne oa ket re a diskenn met goude, pase... 'h aes... toull dor an ti neuze a diskenne da vat
[pe ’hɑje̞z waɹ pɔɹz wa kə ɹe ’diskɛn mɛ ’gu:de ’pɑse he̞s tulnoɹ’ti: ’nœ:he di’skene də’vɑt]
quand tu arrivais dans la cour il n'y avait pas trop de descente mais après, passé... tu allais... l'entrée de maison descendait fortement
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• maleürus
Adverboù amzer (kement-se, keit-se...) a vez kreñvaet gant an anv-gwan adverbializet maleürus :
met pas kement-se maleürus, nann nann nann.
▶ Me ? Oh me ne 'ma ket bet laket kement-se. Un tamm 'ma bet graet bepred peogwir e vije laket, ma kerez, met pas kement-se maleürus, nann nann nann. Me ne vije ket ur c'hoef ganin bemdez.
[me – o me ma kə be ’lakə kemese – tãm ma be ’gwɛt ’bɔpət – pə’gyːʁ viʒe ’lakət makeːs – mɛ pas kemese ma’luːʁus – nãn nãn nãn – me viʒe kə ə ’hwef kə’nĩ ’bawde]
Moi ? Oh moi je n'en ai pas mis tant que ça. Je l'ai fait un peu, puisqu'on en mettait, si tu veux, mais vraiment pas tant que ça, non. Moi je ne portais pas une coiffe tous les jours.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
n'eus ket keit-se maleürus abaoe kwa
▶ han-se, pa vo lâret, añfin, n'eus ket... n'eus ket keit-se maleürus abaoe kwa met añfin
[ɑ̃'se pe vo lɑ:d ɑ̃'fin nøs kə nøs kə 'kɛjse ma'ly:ɾys bwe kwa mɛd ɑ̃'fin]
donc, quand on dira, enfin, il n'y a pas... ce n'est pas si antédiluvien que ça quoi mais enfin
Favereau « n'eo ket ken kozh-maleürus ! (pas si antédiluvien) »
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• horrol
Implijet e vez a-wechoù an adverb horrol, horriblement, distaget ['ɔʁɔl], evit kreñvaat anvioù-gwan : gros-horrol, paour-horrol, koant-horrol, rust-horrol.
arri eo gros-horrol
▶ arri eo... oh ! arri eo gros-horrol
[ɑj ɛ o ɑj ɛ gʁo̞z ’ɔʁɔl]
il est arrivé... oh ! il est arrivé horriblement gros
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Paour-horrol
Paour-horrol
Pow orol
[pow ˈɔʁɔl]
Très pauvre [pas de jeu]
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
ur plac'h koant-horrol.
▶ Honnezh zo koant... pitoiabl. Honnezh zo ur plac'h koant-horrol.
[hõːs so ’kwãn pi’tɔjəp – hõːs so ə plaχ’kwãn ’ɔʁɔl]
Elle est vraiment très belle. C'est une très belle fille.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
Hemañ a zo rust-horrol, horrol !
Hemañ a zo rust-horrol, horrol !
[ˈhemə zo ʁyst ˈɔʁɔl ˈɔʁɔl]
Il est très rude, très raide [ralentisseur] !
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
Barrek eo da vezañ dispartiet deus an anv-gwan pe deus an adverb gant ar verb :
Ifrontet eo horrol.
Ifrontet eo horrol.
éfronteut è oreur.
[efʁõtət ɛ ˈɔʁɔl]
Il est très effronté.
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
trubuilhet eo horrol emezañ
▶ trubuilhet eo horrol emezañ
[tʁy’byʎəd ɛ ’ɔʁɔl meɑ̃]
elle est terriblement inquiète
Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Horrol eo ker.
Horrol eo ker.
Orol è kér. (premier r roulé)
[ˈɔʁɔl ɛ keʁ]
C'est très cher.
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• holl
Gant an adverb holl, entièrement, distaget [ɔl] e vez kreñvaet troiennoù adverb gant re, trop : re-holl, re stank-holl, re bell-holl.
met normalamant 'mamp ket bet re-holl a broblem
▶ met normalamant 'mamp ket bet re-holl a broblem
[mɛ nɔʁma'lɑ̃mɑ̃n mɑ̃m kə be ʁe'ɔl bɾɔ'blɛm]
mais normalement nous n'avions pas trop eu de problèmes
Ivon Maledan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
'nez ket ezhomm da vezañ re stank-holl
▶ 'nez ket ezhomm da vezañ re stank-holl evit eu... dezhe da gaout plas da... da gefiañ evel e vez lâret kwa peogwir...
[ne kəd e:m də ’ve:ɑ̃ ɹe stɑ̃ŋ’gɔl wid ə dɛ: də gɑ:t plɑ:s tə də ’ge:vjɑ̃ wɛl ve lɑ:t kwa py’gy:ɹ]
il ne faut pas qu'il soit [colza] trop serré pour euh... pour qu'ils aient de la place pour... pour faire des souches comme on dit quoi puisque...
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ar reoù a oa re bell-holl un tamm bihan
▶ En général, ar reoù a oa re bell-holl un tamm bihan quoi a vije kaset quoi.
[ã ʒeneʁal ʁew wa ˌʁebɛl’ɔl tãm’biən kwa viʒe ’kasət kwa]
En général, ceux qui étaient [= habitaient] beaucoup trop loin étaient amenés [en voiture par leurs parents].
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
• pitoiabl
An adverb pitoiabl, distaget [pi'tojəp], incroyablement, a servij da reiñ nerzh d'an anvioù-gwan. Ral-kaer eo avat :
Honnezh zo koant... pitoiabl
▶ Honnezh zo koant... pitoiabl. Honnezh zo ur plac'h koant-horrol.
[hõːs so ’kwãn pi’tɔjəp – hõːs so ə plaχ’kwãn ’ɔʁɔl]
Elle est vraiment très belle. C'est une très belle fille.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal 00/0000)
Kavet e vez dispartiet deus an anv-gwan :
ha pitoiabl oa brav
ha pitoiabl oa brav
[a pi’tojəb wa brɑw ɑ̃]
et c'était extrêmement beau [spectacle]
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Un toulladig anvioù-gwan-verb a c'hall kreñvaat anvioù-gwan.
• daonet
fall-daonet !
(mat eo ar jeu ?) fall-daonet !
[vɑl'dɑ̃wnət]
(comment ça va ?) très mal !
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
peogwir e welan fall-daonet
peogwir e welan fall-daonet
[pə'gu:r wɛ:lɑ̃ vɑl'dɑ̃wnət]
puisque je vois horriblement mal
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
N'eo ket didalvez-daonet peogwir e sav bemdez !
N'eo ket didalvez-daonet peogwir e sav bemdez !
Nè keu didalvé dawneut pugur zav bomdé !
[nɛ kø didalve dawnət pygyʁ zav bomde]
ça n'est pas un fainéant finit puisqu'il se lève tout les jours !
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• bervet
tomm-bervet eo
tomm-bervet eo
[tɔm 'bɛrwəd ɛ]
il est chaud bouillant
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
tomm-bervet int
tomm-bervet int
[tɔm'bɛrwəd iɲ]
ils sont chauds bouillant [pots de confiture]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• beget
leun-beget
leun-beget
loen bégeut
[lœn begət]
plein [pour un solide]
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• skornet
yen-skornet
yen-skornet
[yi:n 'skɔrnət]
très froid, glacial
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• kollet
paour-kollet
pa 'nije evet ur bannac'h re e vije fall-kollet
Bezañ zo anvioù-kadarn barrek da greñvaat anvioù-gwan zo.
• ki
didalvez-ki
Didalvez-ki
Didalvé ki
[didalve ki]
Fainéant comme un pou.
Du coq à l'âne Le chasse-Marée / ArMen Daniel Giraudon (P.193) : "[…] Hennezh zo didalvez-ki ou didalvez evel ur c'hi, bon à rien comme un chien, comparaison utilisé à propos d'un fainéant."
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
fall-ki
ar bloaz-mañ eo fall-ki ar patatez, n'eus ket rentamant ha neuze war ar marc'had n'eus ket nemet kanetennoù.
Bla man è val ki pataz, neus keu randanman-n, a noehé wa mahad neus keu mèt kanéténo.
[bla mã ɛ val ki pa’ta:z] [nøs kø ʁãdãmãn] [a nœhe wa mahad nøs kø mɛt kaneteno]
Cette année n'est pas bonne pour les patates. Il n'y a pas de rendements, et du coup il n'y a que des petites patates sur les marchés.
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• sign
gwenn sign
gwenn-sign
gwèn sign
[gwɛn siɲ]
très blanc
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : gwenn-sign, blanc de cygne
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• flamm
nevez-flamm
nevez-flamm
néwé vlan-m
[newe vlãm]
flambant neuf
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 87 : nevez-flamm, flambant neuf
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• chouk
leun-chouk
leun-chouk
loen chouk
[lœn ʃuk]
plein à ras bord [pour un liquide]
Daniel Bihan, 1950, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• ar c'hurun
Kavet e vez an anv-kadarn ar c'hurun, affreusement, en e stumm kemmet evit kreñvaat an anvioù-gwan : ker-ar-c'hurun, diwezhat-ar-c'hurun, pell-ar-c'hurun, gast-ar-c'hurun.
ker-ar-c'hurun
ker ar c'hurun
[keʁ ˈhyːʁyn]
terriblement cher
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
diwezhat-ar-c'hurun
diwezhat ar c'hurun
[di’wɛ:d ’hy:ʁyn]
terriblement en retard
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
e oant diwezhat-ar-c'hurun oc'h arruout
e oant diwezhat ar c'hurun oc'h arriout
[wɑ̃ɲ di’weɛt ’hy:ryn ’hɑjut]
ils étaient terriblement tard à arriver
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
pell-ar-c'hurun
pell ar c'hurun
[pɛl ’hy:ryn]
affreusement longtemps
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
gast-ar-c'hurun
gast ar c'hurun
[’gɑst ə ’hy:ryn]
un salopard, un enculé
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Gallet a ra kreñvaat anvioù-kadarn ivez :
c'hwezh ar c'hurun zo
c'hwezh ar c'hurun zo
[hwes 'hy:ryn zo]
il y a une odeur infecte
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• tan
ruz-tan
???
(dastumet gant Tangi 00/0000)
Anvioù-gwan zo a vez staget deus anvioù-gwan all evit sevel troiennoù eveek. Ur pezh listennad a ro Jul Gros e levr kentañ an Trésor du breton parlé (2000, p.85-87).
• bras
an deiz-se e oa tomm-bras
▶ ah ya, an deiz-se e oa tomm-bras
[a ya 'dese wa tɔm'bɾɑ:s]
ah oui, ce jour-là il faisait une grande chaleur
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
klañv-bras.
Pa eo prest da vervel : gwall glañv, klañv-bras.
Pa è prést de vèweul : gwèl glan, klan braz.
[pa ɛ pʁest də vɛwəl] [gwɛl glã] [klañ braz]
Quand il est mourant : très malade.
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• achu
didalvez-achu
didalvez-achu
didalvé achu
[didalve aʃy]
très fainéant
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : didalvez-achu, paresseux achevé
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
fall-achu
fall-achu
val achu
[val aʃy]
très mauvais
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : fall-achu, mauvais-achevé
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• mik
dall-mik
dall-mik
dal mitch
[dal mitʃ]
complètement aveugle
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : dall-mik, aveugle tout à fait
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
mezv-mik
mezv-mik
mèw mitch
[mɛw mitʃ]
complètement soûl
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
marv-mik
▶ pa veze marv-mik
[pe viʒe mɑrw'mic]
quand il était définitivement mort
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• rik
dall-rik
dall-rik
[dɑl'ʁic]
complètement aveugle
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• ruz
didalvez-ruz
didalvez-ruz
didalvé ru
[didalve ʁy]
très fainéant
Plac'h, , Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
tomm-ruz (très chaud)
tomm-ruz
tom ru
[tom ʁy]
très chaud [temps]
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 87 : tomm-ruz, chaud (comme tison) rouge
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
Posubl eo lakat ar ger pik e-kreiztre tomm ha ruz evit kreñvaat anezhañ muioc'h c'hoazh :
tomm-pik-ruz (terriblement chaud)
tomm-pik-ruz
tom pik ru
[tom pik ʁy]
très chaud [temps]
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 88 : tomm-pik-ruz, chaud à pic rouge (se dit du soleil quand il est au zénith).
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• du
teñval-du
teñval-du
[ˌtẽwəl'dy:]
très sombre
Ivet Jagin, 1935, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
paour-du
paour-du
pow du
[pow dy]
très pauvre
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 87 : paour-du, pauvre-noir
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
mezv-du
mezv-du
mèw du
[mɛw dy]
complètement soûl
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 87 : mezo-du, ivre-noir
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
Eñ zo stenn-du.
Eñ zo stenn-du.
é zo stén du.
[e zo sten dy]
Il est complètement soûl.
Daniel Bihan, 1950, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• kraz
sec'h-kraz
sec'h-kraz
[zeh kra:z]
très sec, sec desséché
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• nay
sot-nay
hanter-sot pe sot-nay
anteur zod pé zod naï
[ãtəʁ zod pe zod naj]
à moitié fou ou complètement fou
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• moust
lazhet-moust
lazhet-moust
['lɑhə must]
tué sur le coup
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• put
brein-put
brein-put
brèyn put
[bʁɛjn pyt]
complètement pourrie
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : brein-pud, pourri-âcre
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• brein
lous-brein
▶ tout e mouchouer-godelloù zo lous-kaer, lous-brein
[tud i ˌmuʃəgo'de̞jo zo lus'kɛ:ʁ - luz’bʁɛɲ]
tous ses mouchoirs sont très sales, très sales
traduction
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• chik
leun-chik
leun-chik
loen chik
[lœn ʃik]
bien remplie
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : leun-chik, plein tout à fait
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• kouch
leun-kouch
leun-kouch
loen kouch
[lœn kuʃ]
bien remplie
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : leun-kouch, plein-pressé
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• dall
mezv-dall
▶ a-benn an noz e veze mezv-dall hag e veze o ruilhal 'ba ar rinier
[bɛn nɔ̃:z viʒe mɛw'dɑl a viʒe 'ʁyʎəl bah 'ʁiɲəʁ]
arrivé le soir elle était complètement ivre et elle tombait dans la rivière
Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi 00/0000)
War ar marc'had e c'hall -dall bezañ ouzhpennet da -du evit kreñvaat noz :
noz-du-dall, ne vez ket gwelet mann ebet
• dodu
mezv-dodu
mezv-dodu
[mɛw ’do:dy]
ivre-mort
Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• hudur
lous-hudur
lous-hudur
[lu:s 'hy:dyr]
extrêmement sale [dégoûtant de saleté]
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• berv
tomm-berv
tomm-berv
tom bèw
[tom bɛw]
chaud bouillant [temps]
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 87 : tomm-bero, chaud bouillant
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• pilh
noazh-pilh
▶ ya, noazh-pilh ivez
[ja nwɑs'pil ije]
oui, tout nu aussi
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• pik
noazh-pik
▶ noazh-pik emañ
[nwɑz'pik mɑ̃]
il est tout nu
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• lous
pinvidik-lous
ar re-se a oa pinvidik-lous
[ʁeze wa ˌpinviɟ'lu:s]
ceux-là étaient effrontément riches
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• marv
skuizh-marv
▶ « skuizh-marv » a veze lâret kwa
[skwiz'mɑrw viʒe 'lɑ:rət kwa]
« mort de fatigue » qu'on disait quoi
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• teil
gleb-teil (très mouillé)
gleb-teil
[glep tɛʎ]
complètement mouillé
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
An anv dour a c'hall bezañ lakaet e kreiz an droienn evit reiñ muioc'h a nerzh dezhi :
gleb-dour-teil (complètement trempé)
gleb-dour-teil
gléb dour tèy
[gleb duʁ tɛj]
complètement trempé
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien 00/0000)
• frank
digor-frank eo an nor
E-krec'hoc'h hon eus remerket eo posubl raklakat spontus dirak an anv-gwan. Bezañ zo daou anv-gwan all a c'hall bezañ raklakaet dirak an anv-gwan kreñvaet : gwall ha tremen.
• gwall
Komzet hon eus c'hoazh en ur pennad all (Anvioù-gwan raklakaet) deus gwall, très, pa vez dirak un anv-kadarn. Barrek eo da greñvaat anvioù-gwan, adverboù hag anvioù-gwan-verb ivez. Kentoc'h e vez implijet e degouezhioù nac'h :
ne vez ket gwall aezet
▶ da gentañ sur a-walc'h, ne vez ket gwall aezet
[də 'gentɑ̃ zyɹ'wɑh ve kə gwɛl 'ɛ:zət]
au début sans doute, ce n'est pas très facile
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
ne oan ket gwall jenet gant ar vouch-se
ne oan ket gwall jenet gant ar vouch-se, gant an hini oa o c'horo anezhi marteze a-walc'h
[wɑ̃ŋ kə gwɛl 'ʒe:nəd gɑ̃n 'vuʃse gɑ̃n ni: wa 'ho:ro nɛj ma'tee wɑh]
je n'étais pas très gênée par cette chèvre-là, par celle qui la trayait plus sûrement
Michel Bihan, ?, Plouilio (dastumet gant Tangi 00/0000)
gwechall ne vije ket chañchet al loened eu... gwall stank
▶ gwechall ne vije ket chañchet al loened eu... gwall stank, ac'hann 'h arrie un dra bennaket gante kwa
[gwe'ʒɑl viʒe kə 'ʃɑ̃ʃəd 'lwẽ̞:nət ə gwɛl stɑ̃ŋk hɑ̃n 'hɑje ndɾɑ mə'nɑ:k kɑ̃tɛ kwa]
autrefois on ne changeait pas les bêtes euh... très souvent, jusqu'à ce qu'il leur arrive quelque chose quoi
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Kavet e vez ivez e degouezhioù en derez plaen, met nebeud-kaer :
kouezhet eo gwall izel
kouezhet eo gwall izel
[kwed ɛ gwɛl 'i:zəl]
il est tombé bien bas [situation personnelle]
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
gwall dapet
▶ gwall dapet
[gwɛl 'dɑpət]
gravement blessé
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
gwall brav eo
gwall brav eo
[gwɛl braw hɛ]
il fait très beau
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Degas a reomp da soñj e vo taol-mouezhiet gwall dirak ar gerioù unsilabennek :
n'eo ket gwall domm amañ : nê ke gwêl domm ãmã
n'eo ket gwall domm amañ
[nɛ kə 'gwɛldɔm ’ɑ̃mɑ̃]
il ne fait pas très chaud ici
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
n'eont ket gwall brim : nêgn ke gwêl brum
▶ n'eont ket gwall brim
[nɛɲ kə 'gwɛlbrym]
ils ne vont pas très vite [cyclistes]
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
• tremen
Kavet a ra dimp e vez raklakaet ordinal ar ger-kreñvaat, tremen, plus que, passé. N'hon eus ket nemet ur skwer avat :
tremen-poazh int
tremen-poazh int
[’tremɛn pwɑɦ iɲ]
elles sont complètement cuites
Lusien ar C'harluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi 00/0000)
Tangi YEKEL, here 2019