▶ 1. Anfin, an hini deus du-mañ a oa a vent vrav. 2. Ne oa ket bihan bihan.
Añfin, 'n ni deus tu-mañ oa vèn vraw. Oa ke bïen bïen.
Enfin, le nôtre était de grande taille. Il n'était pas tout petit.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Ur c'hoar 'nea bet, met honnezh a oa bet marvet abred-abred pa oa yaouank.
hoar néa bét, mè hoñ oa bé marwed abréd abrét pé oa yowank.
Il a eu une soeur, mais elle est morte très prématurément quand elle était jeune.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Ha e vamm a deue du-mañ alies, alies alies.
A i vamm dé du-mañ alies, alies-alies.
Et sa mère venait chez moi très très souvent.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Aze zo ur pezh grañj hir hir quoi. Aze e oa plas quoi.
Ahé zo e pés kreñch hir hir quoi. Ahé oa plas quoi.
Là il y avait une grande grange toute en longueur. Là il y avait de la place.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ C'hoazh e welez ur varrenn [?], ur varrenn ledanoc'h war he fenn. Ha honnezh 'neus unan vihan vihan voanoc'h, sell. Gwenn.
['hwa 'we̞ːlɛ 'vaʁən – 'vaʁən le'dãnɔh waʁ i 'vɛn – a hõ nøz 'yːn 'viən 'viən 'vwãnɔχ sɛl 'gwɛn]
Et encore tu vois une barre [?], une barre plus large sur sa tête. Et elle en a une toute petite et plus fine, regarde. Blanche.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ N'out ket yaouank ken, emezañ. Daon nann avat emezon-me, gouzout a oaran n'on ket gwall yaouank ken.
N’ou ke yowañk kén, méañ. Dañwn nann ha, moñmé, goûd oarañ n’on ke gwèll yowañk kén.
Tu n'es plus toute jeune, dit-il. Dame non, dis-je, je sais que je ne suis plus toute jeune.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ A-wechoù ne vije ket aezet ivez. Geo, ar c'hezeg 'nije an abitud da vezañ asambles. Met kez da lakat ur gazeg na 'nije ket an abitud da vezañ gant unan all... un taol, un taol troad ha a bep sort, ne vije ket gwall interesant.
Wêjo vijé ked èzet ie. Gè, hézek nijé ’n abitut te véañ sames. Mè kês te laked gazek na nijé ke ’n abitut te véañ gan un all... En tol, en tol troat a bop sort, vijé ke gwèll intérésan.
Ce n'était pas toujours facile. Si, les chevaux habitués à être ensemble. Mais va mettre une jument qui n'est pas habituée à être avec une autre... Un coup de pied et tout, ce n'était pas très agréable.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
n'eo ket gwall vihan
[ne kə gwɛl 'vijən]
il n'est pas très petit
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
n'eo ket gwall gontant o welet un umaj e-giz-se
[nɛ kə gwɛl 'gɔ̃ntɑ̃n 'wɛ:ləd 'nymɑʃ vi'se]
elle n'est pas très contente de voir un tableau pareil [son mari ivre]
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
ne oa ket gwall gompliket
[wa kə gwɛl gɔ̃m'plikət]
ce n'était pas très compliqué
Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ da gentañ sur a-walc'h, ne vez ket gwall aezet
[də 'gentɑ̃ zyɹ'wɑh ve kə gwɛl 'ɛ:zət]
au début sans doute, ce n'est pas très facile
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ se n'eo ket gwall dra ma 'teus tapet un taol-heol
[ze ne̞ kə 'gwɛl dʁa ma tøs 'tɑpə nto:l 'hɛwɔl]
c'est pas très grave si tu as un coup de soleil
traduction
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
gwenn eo ken ec'h eo
[gwɛn ɛ ken hɛ]
il est très blanc [à droite politiquement]
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
aezet e oa ken e oa
['e̞:zəd wa ken ə wa]
c'était extrêmement facile [pratique]
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
jentil e oa ken e oa
[ʃɛntil wa ken ə wa]
il était particulièrement gentil
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
jeu 'neus ken 'neus
[ʒø nœs ken nœs]
il a énormément de jeu
Herve ar Beleg, 1957, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ aze oa du ken e oa du
['ɑhɛ wa dy: ken wa dy:]
là c'était tout à fait noir [de saleté]
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)
mezv ken e oa
[mɛw ken ə wa]
complètement ivre [saoul]
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ Eben a oa un tamm kazeg vihan, poupig aze un tamm bihan, ha honnezh a oa jentil ken e oa jentil, peogwir...
[i'beːn wa tãm 'kaːzək 'viən – 'pupiɟ 'ahe tãm'biən – a 'hõ wa 'jɛntil ken wa 'jɛntil pə'gyː]
L'autre était une petite jument, toute mignonne, et elle était vraiment très gentille, parce que...
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Gwelet an tem Abominabl !
Bras-abominabl.
Vraiment très grand, extrêmement grand.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Met ma Doue... eñ a oa jentil avat. Jentil-abominabl.
Mé ma Doue... eñ oa jèntil ha. Jèntil abominabl.
Mais mon Dieu... Il était gentil. Vraiment très jentil.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Eñ a oa paotr bihan e vamm. Abominabl.
Heñ oa pot pihan i vamm. Abominabl.
C'était le petit garçon à sa mère (= sa mère le couvait). Vraiment beaucoup.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Peogwir e huchent evel unan bennaket ha e vijer bet o vougañ anezhe pe oc'h ober... ne oar ket an nen petra, met oc'h ober poan, peotramant unan bennaket gant poan abominabl.
Pugur huchènt vèl un bennaket ha vijèr béd vougañ nè pé ’h or... oar ke ’n nèn pra, mé ’h or poan, pétaman un bénnaket gan poan abominabl.
Parce qu'ils criaient comme des gens qu'on aurait étouffés ou... on ne sait pas, mais [des gens] à qui on aurait fait mal, ou bien des gens qui auraient vraiment très mal.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
fall-achu
val achu
[val aʃy]
très mauvais
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : fall-achu, mauvais-achevé
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)
▶ yenoc'h eo da vat klevet komz koura, gant tammoù dioutañ eno
[’ji:nɔh ɛ də vɑt ’klɛwə kɔ̃ms ’ku:ɾa gɑ̃n ’tɑ̃mo dɔ̃ntɑ̃ ’e:no]
c'est plus glaçant d'en entendre parler quoi, avec les bouts qu'il y avait là-bas [du pilote allemand]
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)
Gwelet an temoù Daonet !, Damen e vo !, Daonet e vo !, Daonet e vo ma ene !, Me a vo daonet !
(mat eo ar jeu ?) fall-daonet !
[vɑl'dɑ̃wnət]
(comment ça va ?) très mal !
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
ker-euzhus
[keʁ'œ:zys]
extrêmement cher
Chantal Jaffre, , Bear (dastumet gant Tangi)
Hemañ a zo rust-horrol, horrol !
[ˈhemə zo ʁyst ˈɔʁɔl ˈɔʁɔl]
Il est très rude, très raide [ralentisseur] !
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)
Ya, ker traoù horrol.
[ja keːʁ tʁɛw ˈɔʁɔl]
Oui, des choses très chères, hors de prix.
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)
▶ Honnezh zo koant... pitoiabl. Honnezh zo ur plac'h koant-horrol.
[hõːs so ’kwãn pi’tɔjəp – hõːs so ə plaχ’kwãn ’ɔʁɔl]
Elle est vraiment très belle. C'est une très belle fille.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
bezañ oa reoù avañset-kaer ha darn all glas evel-se
[be wa rew avɑ̃:sə kɛr a dɑrn ɑl wa glɑ:z vəse]
il y en avait certaines de très avancées et d'autres vertes comme ça
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
darev-kaer
[dɑrw'kɛ:r]
très mûr
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
ne oa ket laket traoù mat-kaer da gentañ
[wa kə 'lɑkət trɛw mat'kɛ:r də 'gentɑ̃]
on n'avait pas mis de choses [matériaux, produits] très bonnes au début
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ se ne oa ket mat d'ober kaer ivez
[ze wa kə mɑ:d do:r kɛ:r 'ije]
ça ce n'était pas très bon à faire non plus
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ unan zo kaeroc'h evit egile, miz du ha miz kerdu ya, kaeroc'h du unan evit egile
[yn zo 'kɛ:ɹɔh wid e'gi:le miz dy: a mis 'kɛɹdy ja 'kɛ:ɹɔh dy: yn wid e'gi:le]
un est plus que l'autre, le mois de novembre et le mois de décembre oui, un est plus noir que l'autre
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)
e oant diwezhat ar c'hurun oc'h arriout
[wɑ̃ɲ di’weɛt ’hy:ryn ’hɑjut]
ils étaient terriblement tard à arriver
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
ker ar c'hurun
[keʁ ˈhyːʁyn]
terriblement cher
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)
abred ar c'hurun
[a'bʁe:d 'hy:ʁyn]
extrêmement tôt
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
ar c'hurun int !
[’hy:ryn iɲ]
ils sont terribles !
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
eñ 'na bet chañs ar c'hurun
[hẽ: na be ʃɑ̃s 'hy:ryn]
il avait eu une chance du tonnerre [extraordinaire]
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
Gwelet ivez koulz, gwelloc'h ha gwellañ.
Gwelet an tem Ar boued mat
▶ Hennezh a vije ponner mat.
Eñ vijé ponner mat.
Il était très lourd.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Ya. Ya, da gentañ e vije an dud war-lerc'h ar faucheuse. Ha ar faucheuse a derc'he da vont prim mat.
Ya, ya, de gèntañ vijé 'n dut war-lèrh focheuz. A focheuz dèrhé de von prim mat.
Oui, d'abord les gens étaient derrière la faucheuse. Et la faucheuse continuait d'avancer rapidement.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Unan bras mat aze ?
[yn bɾɑːs mat ˈɑe]
Un grand là ?
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)
▶ ur pezh gwezenn dev-mat
[ə pe:z 'gweən dew'mɑt]
un très gros arbre
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
enervet mat
[eˈnɛʁvə mɑːd]
bien énervé, en colère
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)
Gwelet an tem Abominabl !
▶ an deiz-a-herie, derc'hel menaj a goust ker-minabl
[de: ’hɛje ’dɛrhɛl ’me:nəʃ gust ke:r ’minap]
au jour d'aujourd'hui, exploiter une ferme coûte très cher
Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ kar honnezh zo trubuilhet-minabl
[kar hɔ̃:s so try’byʎəd ’minəp]
car elle est terriblement tracassée
Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)
divalav int minabl !
[di'vɑ:lo hiɲ 'mi:nap]
ils sont très chétifs [choux] !
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ ur plac'h jentil avat, minabl
[plɑh ’ʃɛntil hɑt ’minap]
une femme gentille, particulièrement
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
jentil int minabl
[’ʒɛntil ɑɲ ’minap]
ils sont extrêmement gentils
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
minabl 'neus koazhet
['mi:nab nøs 'kwɑ:hət]
il a énormément maigri
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
Tomm eo minabl.
Tom è mineup.
[tom ɛ minəp]
Il fait très chaud.
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)
Gwezhall e oa ur paotr kozh e-kerzh goañv ne bade ket gant ar riv 'barzh e wele. Hag e save da vont da droc'hañ lann dam da dommañ dezhañ. E wele a oa just e-fas da toull an nor, 'h arrie an avel yen gantañ. Arri trist ar jeu. Hennezh a oa tost-minabl.
Gwéjal wa po koz kèrz gouan badé ket gan-n riou ba i wélé ha zavé de vont de drohan lan-n dan-m de doman déan. I wélé wa just vas de toul nor ayè nawel y-n gantan ayè trist jeu é wa tost mineup
[gweʒal wa po koz kɛʁz guã bade køt gãn ʁiw ba i wele] [a zave də võn də dʁohã lãn dãm də domã deã] [i wele wa ʒyst vas də tul noʁ] [ajɛ nawəl jin gãtã] [ajɛ tʁist ʒə] [e wa tost minəp]
Autrefois il y avait un vieux monsieur qui ne supportait pas le froid dans son lit et il se levait pour aller couper de l'ajonc pour se réchauffer Son lit était juste en face de l'entrée, le vent froid arrivait sur lui. c'était triste. Il était très radin
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)
▶ Daon, pitoiabl a gavan anezhi. Heu, ma kerez, 'ma ket bet ar blazioù-se santet c'hoazh.
Daon, pitoyab gavan nèi. Eu, ma kéez, ma ke bét (a) blajo-zé sante c’hoa.
Dame, je la trouve vraiment très bonne. Heu, si tu veux, je n'avais pas senti ces goûts-là encore (= je n'avais jamais goûté ça).
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
ha pitoiabl oa brav
[a pi’tojəb wa brɑw ɑ̃]
et c'était extrêmement beau [spectacle]
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ Honnezh zo koant... pitoiabl. Honnezh zo ur plac'h koant-horrol.
[hõːs so ’kwãn pi’tɔjəp – hõːs so ə plaχ’kwãn ’ɔʁɔl]
Elle est vraiment très belle. C'est une très belle fille.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Ha honnezh a oa sot ganin. Pitoiabl. Pitoiabl ma kerez e oa sot ganin.
[a hõ wa ’zoːt kə’nĩː pi’tɔjəp – pi’tɔjəp ma’keəs wa ’zoːt kə’nĩː]
Et elle m'adorait. Vraiment beaucoup. Elle m'adorait vraiment beaucoup.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Spontus eo rust !
[ˈspɔ̃tys ɛ ʁyːs]
Il est vraiment très rude, très raide !
[un ralentisseur]
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)
Ker an traoù spontus !
[keːʁ tʁɛw ˈspɔ̃tys]
Des choses très chères, hors de prix !
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)
Eñ a zo spontus-pinvidik.
[hẽː zo ˈspɔ̃tys ˈpinvic]
Il est très riche.
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)
ker-spontus
[ke̞ːʁ ˈspɔ̃tys]
très cher
Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)
▶ Honnezh a oa jentil. Spontus. Feiz, spontus e oa jentil honnezh.
[hõ wa 'ʒɛntil – 'spõntus – fe 'spõntus wa 'ʒɛntil hõs]
Elle était gentille. Vraiment beaucoup. Elle était vraiment très gentille.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
fall-tre
val tré
[val tʁe]
très mauvais
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 86 : fall-tre, mauvais tout à fait
Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)