Brezhoneg Bro-Vear

Ar brezelAr brezelAn Okupasion (an Ac’huberezh)

An Okupasion (an Ac’huberezh)

ar boched

['bɔʃət]

les boches

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

boched drouk diouzhimp te !

[’boʃəd druk ’tiwimp te]

des boches méchants [hostiles] envers nous tiens !

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

e veze lâret dioute « al loustoni »

[viʃe 'lɑ:rɛd dɔ̃tɛ lus'tɔ̃:ni]

on les appelait « la saleté » [les soldats occupants]

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

int a oa ar mestr

[iɲ wa me̞st]

ils étaient les maîtres [les soldats occupants]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oa en em gavet start an traoù

[pe wa nɔ̃n gɑ:t stɑʁd ən tʁɛw]

lorsque ça avait été tendu [occupation allemande se durcissant]

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

gwelet 'neus an nen a-bep sort gant al loustoni-se

[gwɛ:l nəz ne:n bo̞p’sɔɹd gɑ̃n lus’tɔ̃:ni ze]

on en a vu de toutes sortes, avec cette saloperie-là [Allemands]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oa boched amañ e lake... ma mamm-gozh a lake « an dorifored zo war ar patatez »

[pe wa 'boʃəd 'ɑ̃mɑ̃ 'lɑkɛ mə mɑ̃m'go:z lɑkɛ ndoʁi'fɔ:ʁət so waʁ pa'tɑtəs]

quand les boches étaient ici, ma grand-mère mettait [dans son courrier]... mettait « les doriphores sont sur les patates »

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

glazarded

[gla'zɑʁdət]

les verts de gris [surnom des troupes allemandes]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

« me, emezañ, zo bet er brezel emezañ, Quatorze emezañ, hag e oa sou... e vije soudarded... alman, enep dimp emezañ, met ar re-seoù a oa soudarded, n'eo ket voyoued eveltoc'h-c'hwi emezañ, eu... eu... mezh 'mije bet emezañ, eu... oc'h en em lâret soudard alman ma kerez, ha... ha bezañ o laerezh traoù digant an dud emezañ », ac'hanta, an deiz-se hañ ! e oa uoù o vont gante, hag andouilh evel-se ha kig-sall, tout 'da lesket war an daol !

[mẽ ˌmeˑɑ̃ zo bed ˈbɹeːzəl ˌmeˑɑ̃ - ... ˌmeˑɑ̃ - a wa zu - viʒe zuˈdɑɹdəd - ˈɑlmɑ̃n - ˈeːnəb dim ˌmeˑɑ̃ - mɛ ˈzew wa zuˈdɑɹdət - ˌne̞ kə vjaˈjuˑət ˌwe̞ltɔh ˈhwi ˌmeˑɑ̃ - ə - ə ˈmeːz miʃe bed ˌmeˑɑ̃ - ə nɔ̃n ˈlɑːɹəd ˌzuːdaɹd ˈɑlmɑ̃n ma ˈkeːɹe̞s - a - a ˈbeːɑ̃ ˈlɛːɹɛs ˈtʁɛw din dyt ˌmeˑɑ̃ - ˈhɑ̃nta ˈndeː se ɑ̃ - wa ˈyˑo vɔ̃n ˈgɑ̃te̞ - a ˈɑ̃duj vəˈse a kicˈsɑl - tud da ˈlɛskə ne̞ waɹ ˈndoːl]

« moi, disait-il, j'ai été à la guerre disait-il, Quatorze disait-il, et il y avait des sol... il y avait des soldats allemands, contre nous, disait-il, mais ceux-là c'étaient des soldats, pas des voyous comme vous, euh... euh... j'aurais eu honte, disait-il, eu... se dire soldat allemand si tu veux, et... être à voler des choses aux gens disait-il », eh bien, ce jour-là hein, ils allaient emporter des oeufs, de l'andouille comme ça et du lard, ils avaient tout laissé sur la table !

Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi)

ar boched ac'h arrie aze da... da... da rekizisioniñ traoù da... 'h arrient 'ba an ti, ma vije andouilh en-pign aze, hop ! hag e vijent kavet anezhe tout gante, ha ma zad-kozh, eñ... eñ... eñ 'hat paotr ! eu... 'rae ket (gradoù ?) d'ar re-seoù

[ˈboʃət ˈhɑjɛ ˈɑhe də - də - də ɹekiziˈzjɔ̃ːnĩ ˈtɾɛw də - ˈhɑjɛɲ ban ˈtiː - ma ˌviʃe ˈɑ̃nduj ɛn ˈpiɲ ˌɑhe - ɔp - a viʒɛɲ ˈkɑːd ne̞ ˌtud ˈgɑ̃te̞ - a mə ˌzatˈkoːs hẽ hẽ hẽ ha po̞d ə - ˌɹɛ kə ˈgɹɑːdo də ˈzew]

les boches arrivaient là pour... pour... pour réquisitionner des choses pour... ils entraient dans la maison, s'il y avait de l'andouille à pendre là, hop ! et ils trouvaient tout, et mon grand-père, lui... lui... lui mon gars ! euh... ils ne faisaient pas (de faveurs ?) à ceux-là

???

Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi)

da gentañ ! met goude int bet eu... piket kement ivez hag evel-se, boñ...

[də ˈgentɑ̃ - mɛ ˌguˑde hɛɲ ˌbed ə - ˈpicə ˌkemən ˌiˑə a vəˈse bɔ̃]

au début [ils étaient corrects] ! mais après ils ont été euh... tellement harcelés aussi et donc, bon... [troupes allemandes]

Mari ar Gag, 1932, Bear (Lanneven) (dastumet gant Tangi)

goude, a-benn div eur pe deir eur goude e oa arri daou, menotet a-drek o gein aze (ar re-se ?) gante, daou yaouank, tapet 'ba... daou vevel 'ba ar menajoù aze, unan anezhe a oa kavet 'ba Servel goude, tennet e daoulagad dezhañ, e oa bev, stag 'ba eu... unan marv gantañ 'ba ar fos, hag e oa bev, goude e oa marvet en ospital Lannuon, teir sizhun goude

[ˌguˑde - ˌbe̞n ˈdiˑvəɹ pe ˈdɛːɹəɹ ˌguˑde wa ˌɑj ˈdo̞w - møˈnotəd ˌdɾeg o ˈgɛɲ ˌɑhe̞ se ˌgɑ̃te̞ - do̞w ˈjo̞wɑ̃ŋ - ˌtɑpə bah - do̞w ˈvewəl ba meˈnɑːʒo ˌɑˑe̞ - ˈyˑn ne̞ wa ˌkɑˑd bah ˈzɛɹwəl ˌguˑde - ˌtɛn i do̞wˈlɑːgad ˌdeˑɑ̃ - wa ˈbew - ˌstɑˑg bah ə - ˌyn ˈmɑɹw gɑ̃tɑ̃ bah ˈfos - a wa ˈbew - ˌguˑde wa ˈmɑɹwə ɛn ɔsˈpital lɑ̃ˈnyˑɔ̃n - tɛɹ ˈzyːn ˌguˑde]

après, deux ou trois heures après, deux étaient arrivés, menottés derrière leur dos là (ceux-là ?) avec eux, deux jeunes, pris à... deux valets dans les fermes là, l'un deux avait été trouvé à Servel après, les yeux arrachés, il était vivant, attaché à euh... quelqu'un de mort avec lui dans la fosse, et il était vivant, après il était mort à l'hôpital de Lannuon, trois semaines après

Jakez Dilinan, 1931, Kemperven (dastumet gant Tangi)

1. amañ e oant arri goude, un otokarr a oa gante, ma dad a oa savet da beder eur deus ar beure, e oa aet da welet petra a oa ar c'ham... ar c'hamion a oa oc'h ober trafik ti... 'ba ar gomanant all, d'ar c'houlz-se e vije graet trafik, kerc'hat moc'h, kerc'hat traoù... ravitaillement, patrioted a deue da ravitaillement, met (an dro-se e oa?)... 'na gwelet, pa 'na gwelet petra e oa, un otokarr hag eu... ur boch war e c'henoù gant ur mitralheuz war-benn, e oa deut en-dro, deus a-drek, a-benn neuze e oa tout ar moc'h er-maez amañ partout o redek 'ba ar porzh, affolement, plantet ur bailhonetez 'ba e wele a oa 'ba ar c'horn aze 2. ur gwele-kloz a vije d'ar c'houlz-se 1. partout peogwir e oa tomm ar gwele te ! ha goude tapet krog 'ba ma blev, trizek vloaz, 44, août 44, juillet, hag eu... savet ac'hanon ma sav 'ba ma wele goude, neuze tapet krog 'ba ar bisikled, nevez, bisikled plac'h, hag o vont a-raok ganti, ha ma vamm deut er-maez ar gwele o tapet krog 'ba ar visikled, unan krog a-bep-tu, gwelet a ran anezhi c'hoazh e-se, « honnezh zo din ! honnezh zo din ! » a derc'he da lâret dezhe, ken fonnus all 'na bet un tenn, ha 'na laosket ar bisikled adarre

1. [ˌɑ̃mɑ̃ wɑ̃ɲ ˌɑj ˈguːde - notoˈkɑɹ wa ˌgɑ̃te̞ - mə ˈdɑˑd wa ˈzɑwəd də beˈdɛˑɹəɹ dœz ˈbœːɹe - wa ˌɛt tə ˈwe̞ˑlət ˌpɹɑ wa hɑ̃ hɑ̃ˈmiˑɔ̃n wa ˌhoˑɹ tɹaˌfik ti - ba go̞ˌmɑ̃ˑnən ˈɑl - də ˈhuls se ˌviʒe ˌgwɛt tɹaˈfik - ˌkɛɹhə ˈmox - ˌkɛɹhət ˈtɾɛw ... - patɹiˈotəd de da ... - mɛ ˌndɾo se wa - na ˌgwe̞ˑlət - pa na ˌgwe̞ˑlət ˌpɹɑ wa - notoˈkɑɹ ag ə - ə ˈbɔʃ waɹ i ˈheːno gɑ̃n ə mitɹaˈjøz waɹˈbe̞n - wa ˌdœ nˈdɾo - dœz ˈdɾek - ˌbe̞n ˈnœhe wa tud ˈmox ˌme̞ˑz ˌɑ̃mɑ̃ paɹˈtut - ˈɹeːdɛg bah ˈpɔɹs - ... - ˈplɑ̃ntəd bajoˈnɛtəz ba i ˈweːle wa bah ˈhɔɹn ˌɑhe̞] 2. [ˌgweˑle ˈkloːz ˌviʒe də ˈhuls se] 1. [parˌtut py wa ˌto̞m ˈgweːle te - a ˌguˑde ˌtɑpə ˈkɹɔˑg ba mə ˈblɛw - tɾiˈzɛgla - ... - ag ə ˈzɑwəd ɑ̃w mə ˈzɑˑ ba mə ˈweːle - ˌguˑde nœɲ ˈlɔskəd ɑ̃w - a ˌnœˑe nœɲ ˌtɑpə ˈkɹo̞ˑg ba bisiˈklɛt - ˈnewe - bisiˌklɛt ˈplɑx - a ˌvɔ̃n ˈɹo̞ˑg gɑ̃ti a mə ˈvɑ̃m dœd ˌme̞ˑs ˈgweːle - ˌtɑpə ˈkɹo̞ˑg ba visiˈklɛt - ˈyˑn ˌkɹo̞ˑg bop ˈtyˑ - ˌgwe̞ˑl ə ɹɑ̃ ˈne̞j ˌhwɑs eˈse - ˌhɔ̃ˑs so ˈdĩ ˌhɔ̃ˑs so ˈdĩ - ˌdɛɹhɛ də ˌlɑˑɹ ˈde̞ - ken ˌvɔ̃nyzˈɑl na ˌbe ˈntɛn - a na ˈlɔskəd bisiˈklɛt ˌdɑˑe]

1. ils [soldats allemands] étaient arrivés ici après, ils avaient un car, mon père s'était levé à quatre heures du matin, il était allé voir ce que c'était que ce cam... ce camion qui faisait du trafic chez... dans l'autre ferme, à cette époque-là on faisait du trafic, aller chercher des cochons, aller chercher des choses... du ravitaillement, les patriotes venaient au ravitaillement, mais (cette fois-là c'était ?)... il avait vu, quand il avait vu ce que c'était, un car et euh... un boche à plat-ventre avec une mitrailleuse sur le dessus, il était revenu, de derrière, pour alors il y avait tous les cochons dehors ici partout en train de courir dans la cour, affolement, une baïonnette fut plantée dans son lit qui était dans le coin là 2. un lit-clos que c'était à cette époque-là 1. partout puisque le lit était chaud pardi ! et après ils m'ont attrapé par les cheveux, treize ans, 44, août 44, juillet, et euh... ils m'ont levé dans mon lit après, alors ils ont pris la bicyclette, neuve, une bicyclette de femme, et ils partaient avec, et ma mère qui était sortie du lit avait attrapé la bicyclette, un la tenant de chaque côté, je la vois encore, « elle est à moi ! elle est à moi ! » qu'elle continuait de leur dire, aussi vite elle aurait pris un tir, et elle avait laissé la bicyclette de nouveau

1. Jakez Dilinan, 1931, Kemperven
2. Madelen Morvan, 1935, Kemperven
(dastumet gant Tangi)

Istemoù